Азярбайъан милли елмляр академийасы а
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
172 Onda olan məlumata görə, qoşun ərzaqsız idi və bitki kökləri ilə dolanırdı. Belə bir vəziyyətdə, Hüseynqulu xan rusların heç bir təklifini qəbul etmədi. Hətta qala rəisi ilə danışıqlar da nəticəsiz qaldı (304,311). Mühasirə uzansa da, qala müdafiəçiləri rus gözətçi məntəqəsinə tez- tez hücumlar təşkil etməkdə davam edirdi. Aprelin 29-dan 30-a keçən gecə İrəvan süvari dəstəsi Zəngi çayından keçən körpünü qoruyan rus gözətçi dəstəsinə qəflətən hücum etdi. Lakin rus toplarının köməyi ilə hücum müv əffəqiyyətsizliyə uğradı və irəvanlılar yenidən qalaya qayıtdı (304,311). Tez liklə, Sərdarabad qalasından Həsən xanın başçılığı ilə süvari dəstəsinin İrəvan qalasına yaxınlaşması xəbəri gəldi. Qala müdafiəçilərinə kənardan hər cür köməyin rus qoşunu üçün pis nəticə verəcəyini başa düşən general Benkendorf Həsən xanı ciddi cəzalandırmağı qərara aldı. Mayın 4- də baron Frideriksin başçılığı ilə 2 gürcü qrenader alayı, 1 topa malik qara dəniz alayına məxsus 200 dəstə Həsən xanın süvarilərinin qarşısını almaq üçün Gərni çayı tərəfə göndərildi. Lakin Naxçıvana gedən yolda rus dəstəsi qəflətən irəvanlıların hücumuna məruz qaldı. Qəflətən yaxalanmasına bax- mayaraq, ruslar qalib gəldi. Məğlub olan Həsən xan isə dəstəsi ilə Sərdəra- bada geri çəkildi (304,313). Məğlubiyyətə baxmayaraq, dörd gündən sonra Həsən xan mayın 7-də 4 minlik qoşunla yenidən yürüşə başlayaraq, Zəngi çayının Araza tökülən y erdə düşərgə saldı. Bu xəbəri eşidən general Benkendorf qəfl hücumla Həsən xanın dəstəsini darmadağın etməyə qərara aldı. İlk növbədə poruçik Koçebu İrəvan qoşunu haqqında məlumat toplamaq üçün kəşfiyyata göndərildi. Özü isə mayın 8-də axşam 1200 nəfərlik kazak süvarisi, 1 topa malik iki b ölüklə gizli olaraq irəvanlılırın düşərgəsinə doğru hərəkətə ba şladı. Rus qoşunu səhər tezdən Zəngi çayının mənsəbinə gəlib çatdı və qəflətən İrəvan qoşununa hücum etdi. Qəflətən yaxalanmış Həsən xan dəstəsilə Abaran çayının əks tərəfinə keçməyə çalışdı. Lakin rus dəstələri onları qabaqlayaraq irəvanlılara böyük itki verdi. Vəziyyətin çıxılmaz olduğunu başa düşən Həsən xan Sərdarabad istiqamətində geri çəkilməyə məcbur oldu. Rus qoşunu onları qalanın 25 verstliyinə qədər təqib edir (416,261). Döy üş İrəvan qoşunu üçün acınacaqlı qurtardı. Bu döyüşdə Həsən xanın dəstəsindən 600 nəfər öldürülmüşdü. Ölənlərin arasında Qara- dağ və Xoydan olan nüfuzlu əyanlar da vardı. Kürd tayfa başçısı Hüseyn ağa və qarapapaqların rəisi Mürsəl xan itkin düşmüşdü. İrəvan süv arilərindən 53 nəfər əsir götürülmüşdü. Onların arasında Hüseynqulu xanın qaynatası da vardı (304,314-315). Lakin Şerbatov əsərində İrəvan qo şunundan 300 nəfərin öldüyünü və yaralandığını, 54 nəfərin əsir 173 düşdüyünü qeyd etmişdi (360,261). Rus qoşunundan isə 2 nəfər ölmüş, 2-si isə yaralanmışdı (304,314-315). Zəngi çayı ətrafında məğlubiyyətə düçar olan Həsən xan Araz çayının cənubunda yerləşən Bəybulaq kəndində düşərgə saldı. O, yerli tayfalardan süvari dəstələr toplayaraq qoşununun sayını 5000-ə çatdırdı (416,262). Məğlubiyyətdən nəticə çıxaran Həsən xan ehtiyatlı hərəkət edirdi. Onun əmrinə əsasən, ayrumlar İbrahim ağanın başçılığı ilə İrəvandan Hamamlıya v ə Bəykəndinə gedən yolu nəzarətə götürmüşdü. Ayrum dəstələri rus qo şununu ərzaqdan məhrum etmək üçün taxıl zəmilərini məhv edir və rus qo şununa kömək edən erməni kəndlərini qarət edirdi. Eyni zamanda Həsən xan hər bir rus əsgərinin başına 100 rubl (10 tümən-E.Q.), xəyanətkar er- məni başı üçün 50 rubl gümüş pul (5 tümən-E.Q.) vəd etmişdi. Bundan əlavə, xan qala ilə əlaqə saxlamaq, onları rus qoşununun vəziyyəti ilə məlumatlandırmaq üçün gizli olaraq adamlarını oraya göndərirdi. V. Pot- tonun yaz dığına görə, 2-3 gün ərzində rus əsgərləri qalaya girmək istəyən yeddi xəfiyyə yaxalamışdı (304,315). General Benkendorf H əsən xanın cəsarətli fəaliyyətini rus qoşunu üçün qorxulu hesab edirdi. Onun əmrinə əsasən, bütün süvari dəstəsi irəvanlıların düşərgəsinə hücum edərək, Həsən xanın qoşununu geri çəkilməyə məcbur etdi (304,318). Həsən xanın məğlubiyyəti ilə kənardan hər cür köməkdən məhrum olan qala müdafiəçilərinin vəziyyəti də ürəkaçan deyildi və əhali ruhdan düşməyə başlamışdı. Digər tərəfdən ermənilər xəyanətkar əməllərindən əl çəkmirdi. Onlar imkan düşdükcə rus qoşununa köməklik göstərirdi. Hətta qalanın çətin vəziyyətdə olmasından istifadə edən 150 nəfər erməni qaçaraq rus qoşununa qoşulmuşdu (5,617). Lakin Hüseynqulu xanın cəsarətli hərəkətləri qala müdafiəçilərini ruhdan düşməyə qoymurdu. Xan tez-tez qala müdafiəçilərini hücuma həvəsləndirməklə, bu çaşqınlığın qarşısını al mağa və onları ruhlandırmağa çalışırdı. Onun göstərişi ilə bir dəstə İrəvan qoşunu iyunun 6-da qaladan çıxaraq «İrakli təpəsi»ndə mövqe tutmuş rus dəstəsinə hücum etmişdi. Lakin bu cəhd uğursuzluğa düçar oldu (304,319). Rus qoşununun vəziyyəti daha acınacaqlı idi. Mühasirənin uzanması, irəvanlıların güclü müqaviməti, ərzaq çatışmazlığı və havanın isti keçməsi general Benkendorfun dəstəsini əldən salmışdı. Ayrı-ayrı çevik dəstələrə bölünmüş irəvanlıların qəfl hücumları nəticəsində rus qoşunu çoxlu itkilər verirdi. Bu cür v əziyyət general adyutant Paskeviçin başçılığı ilə əsas qüvv ələrin İrəvana gəlişinə qədər davam etmişdi. Rus qoşunlarının ön dəstəsinin acınacaqlı vəziyyətə düşdüyü belə v əziyyətdə baş komandan Paskeviçin başçılığı ilə əsas qüvvələrin cənub Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|