Азярбайъан милли елмляр академийасы игтисадиййат институту
Yüklə 2,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
159 etmək mümkün deyildir. Bazar məlumatları bazarın vəziyyətinə və məhsulun qiymətinə təsir edən bütün yeniliklərin və xəbər- lərin cəmini ifadə etməlidir. Həmçinin, müvafiq informasiya və mənbələr bazar, iqtisadi siyasətə aid yenilikləri, beynəlxalq, re- gional və milli bazardakı qiymətləri, ticarət, emal, istehsal, kom- mersiya təklifləri və proqnozlar haqqında statistik məlumatları, valyuta məzənnələrini, qanun dəyişikliklərini, elmi-praktiki nəti- cələri, satış, qablaşdırma, saxlama, emal və istehsal texnologi- yaları barədə müxtəlif yenilik və dəyişikləri əhatə etməlidir. Məhz milli təsərrüfat subyektlərinin istehsal fəaliyyətinin inki- şafı məqsədi ilə belə informasiya təminatı, İKT-lərin bu sahədə imkanlarından istifadə olunması və digər bu yönümlü problem- lərin həlli idarəetmə sisteminin təşkilinin əsas qiymətləndirmə meyarlarından biri kimi qəbul edilməlidir. Onları öyrənmək və istifadə üçün yararlıları seçmək çoxlu əmək və vaxt tələb edir. Bu imkan isə indi kənd təsərrüfatı isteh- salçılarında yoxdur. Ona görə də əlavə köməyə ehtiyac yaranır. Mütəxəssislər bu məlumatları toplayır, konkret şəraitə uyğun olaraq sahələr üzrə sistemləşdirir, rəsmi və elmi dildən praktiki dilə çevirir və istehlakçılara çatdırır. Bununla onlar universal bir funksiyanı yerinə yetirirlər. Ölkədə yüksək templi iqtisadi artım strategiyasının, o cümlədən, onun vacib tərkib hissəsi olan neft-qaz strategiyasının uğurla reallaşdırılması ölkənin ixrac potensialının artmasını şərtləndirmişdir. Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət döv- riyyəsinin həcmi artdıqca, burada iştirak edən təsərrüfat sub- yektlərinin fəallığı da yüksəlməkdədir. Lakin artıq on ilə yaxın- dır ki, ölkənin xarici ticarət dövriyyəsində neft və energetika məhsullarının istehsalı və ixracı ilə məşğul olan subyektlərin xü- susi çəkisi öz yüksək artım imkanları ilə müşahidə edilməkdədir. Tədiyyə balansının iqtisadi sektorlar üzrə təhlili göstərir ki, 2004-cü illə (3233 milyon ABŞ dolları) müqayisədə 2010-cu ildə (20026 milyon ABŞ dolları) neft (xam neft və neft məh- sulları) və qaz ixracının həcmi 6,2 dəfə artmışdır. Məhz bu ba- 160 xımdan əvvəlki illərdə olduğu kimi, son dövrdə də xarici iqtisadi əməliyyatlar və tədiyyə balansı neft-qaz sektoru üzrə müsbət saldoya, qeyri-neft sektoru üzrə isə mənfi saldoya malik ol- muşdur. Ölkədə 2010-cu ildə xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 27,9 milyard ABŞ dolları, o cümlədən, idxalın həcmi 6,6 mil- yard ABŞ dolları, ixracın həcmi isə 21,3 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir. Azərbaycanda idxalın 95%-i məhz neft sekto- runa aid olan təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyəti hesabına təmin olunmuş və bu proses, artıq qeyd edildiyi kimi on ilə yaxındır ki, cüzi dəyişikliklə davam etməkdədir (27). Mövcud vəziyyət bir daha göstərir ki, ölkənin iqtisadi inkişafı neft amilindən əsaslı şəkildə asılıdır və qeyri-neft sektorun daxil olan təsərrüfat sub- yektlərinin bu inkişafda payı yüksək deyildir. Belə ki, müvafiq dövrdə ölkədən ixrac olunmuş məhsulların yalnız 5%-ini qeyri- neft sektoruna aid istehsal, emal və kənd təsərrüfatı sahələrinə aid olan təsərrüfat və sahibkarlıq subyektlərinin məhsulları təşkil etmişdir. Mövcud tendensiyanın artıq uzun müddət ərzində, demək olar ki, dəyişməz qalması özü-özlüyündə milli təsərrüfat subyektlərinin xarici bazarlara çıxış potensialının, maddi və texniki imkanlarının xeyli zəif olduğunu bir daha sübut edir. Digər tərəfdən, ölkədə istehsalı və bunun üçün hər cür potensial imkanları mövcud olan sənaye və digər məhsulların (emal, yeyinti, kimya və s.) idxalının artması da yerli təsərrüfat subyektlərinin inkişaf və rəqabət imkanlarını məhdudlaşdırmaq- la, ölkənin ərzaq və qeyri-ərzaq və s. məhsulları üzrə xarici ası- lılığını artırmış olur. Belə inkişaf meyli ciddi narahatlıq yarat- maqla, həmçinin, müasir dövrdə qlobal proseslərin fonunda məqbul sayıla bilməz. Müvafiq problemin həlli ilə bağlı inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan bir çox dövlətlər artıq ÜTT çər- çivəsində razılaşdırılmaqla, öz milli iqtisadi inkişaf siyasətində və proqramlarında zəruri dəyişikliklər etməkdədirlər. Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin Ümumdünya Ticarət Təşkilatının (ÜTT) tələblərinə uyğunlaşdırılması istiqa- mətində də tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Bu çərçivədə Azər- 161 baycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 2 avqust tarixli 1583 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Res- publikasının Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olması prosesi ilə əlaqədar qanunvericiliyin Ümumdünya Ticarət Təşkilatının tələblərinə uyğunlaşdırılması üzrə Tədbirlər Planı”nın (“Tədbir- lər Planı”) müddəalarının yerinə yetirilməsi istiqamətində mü- vafiq işlər icra edilməkdədir. ÜTT-yə üzv olmaq üçün ölkədaxili islahatların sürətlən- dirilməsi, biznes, təsərrüfat fəaliyyəti mühitinin fəallaşdırılma- sı, xarici bazarlara çıxışın asanlaşdırılması və yerli təsərrüfat subyektlərinin ixracat məsələlərində beynəlxalq keyfiyyət stan- dartlarına riayət etməsi xüsusi zərurətdən irəli gəlir. Bu məqsəd- lə fiskal idarəetmə sistemi təkmilləşdirilməli, təsərrüfat subyekt- lərinin özəlləşdirilməsi sürətləndirilməli, mövcud sənaye və is- tehsal sahələrinə daxil olan təsərrüfat subyektlərinin maddi-tex- niki bazası gücləndirilməli, onların rəqabət qabiliyyətliliyi, ma- liyyə vəziyyəti sağlamlaşdırılmalı, ticarət, kommersiya sekto- Yüklə 2,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|