Азярбайъан милли елмляр академийасы игтисадиййат институту
Yüklə 2,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
165 standartların tətbiqinin genişləndirilməsində zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsini sürətləndirməlidir, bu amil Azərbaycanın ÜTT-yə üzvlüyü üçün götürülmüş öhdəliyin tərkib hissəsi kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. ÜTT üzvü olmaq ölkəyə uğur üçün zəmanət vermir, bu, dün- ya ticarətində əlverişli iştirak şəraitini artırır, müqayisəli üstün- lüklərə əsasən mövcud imkanlardan daha yaxşı istifadə imkanını təmin edir. Ticarət strukturunu ixracın artırılması yolu ilə yaxşı- laşdırmaq üçün bir çox imkanlar olduğunu nəzərə alaraq, bey- nəlxalq davranış koduna uyğun qayda və qanunların qəbul edil- məsi üçün zəruri addımlar atılmalıdır. Ölkədə son on ildə yaxın və uzaq xarici ölkələrlə ticarət-iqti- sadi əlaqələrinin inkişaf meyli xeyli yüksəlmişdir. Lakin, bu əla- qələrin inkişaf etməsi ilə bağlı olaraq Azərbaycan daha çox sə- naye və istehlak mallarının satış bazarına çevrilmişdir ki, bu da özünü qeyri-neft sektorunun və sənaye sahələrinin inkişafında göstərməkdədir. Daxili bazarda idxal mallarının gətirilməsinin həcminin artması və ödəniş qabiliyyətli təklifin tədricən aşağı düşməsi, xarici bazarda isə Azərbaycanın təsərrüfat subyektləri- nin istehsal etdiyi məhsulların rəqabət qabiliyyətli olmaması, ba- zarlarda ticarət bacarığının və təcrübənin azlığı, burada qəbul olunmuş qarşılıqlı münasibət qaydalarına, o cümlədən, məhsul- ların keyfiyyət sertifikatının olması tələblərinə etinasızlıq göstə- rilməsi yerli subyektlərin, müəssisələrin məhsullarının satışına əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsir göstərməkdədir. Ölkədə özəlləşdirmə prosesinin birinci mərhələsində özəl- ləşdirilən sənaye və istehsal yönümlü təsərrüfat subyektlərinin sayı ümumi özəlləşdirilən subyektlərin cəmi 0,02 %-i səviyyə- sində olmuş, həmçinin, 1570 dövlət müəssisəsi səhmdar cəmiy- yətinə çevrilmişdir. Özəlləşdirilmiş 1570 səhmdar cəmiyyətinin yalnız 9%-i sənaye və istehsal sahələrinə aid olmuşdur (60). Özəlləşdirmənin ikinci Dövlət Proqramı çərçivəsində təsərrüfat subyektlərinin, müəssisələrin özəlləşdirilməsinin həyata keçiril- məsi prosesi isə davam etməkdədir. Özəlləşdirmə prosesinin hə- 166 yata keçirilməsində nəzərə çarpan problem və çatışmazlıqlar özünü göstərmişdir. Belə ki, ölkə Prezidentinin fərman və sərən- camlarına, göstərişinə müvafiq olaraq Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi tərəfindən mövcud problemlərin aradan qaldırılması- na başlanmışdır. Digər sahələrdə olduğu kimi, sənaye və istehsal yönümlü təsərrüfat subyektlərinin özəlləşdirilməsində və səhm- dar cəmiyyətlərinə çevrilməsində mövcud olan nöqsan və çatış- mazlıqları aşağıdakı kimi qiymətləndirmək məqsədəuyğundur: - yeni və səmərəli özəlləşdirmə mexanizmlərinin tətbiq edil- məməsi, özəlləşdirmədə şəffaflığın kifayət qədər yüksək olma- ması; - mülkiyyətin, əmlakın qeydiyyatı sahəsində prosedurların və sənədləşdirmənin mürəkkəbliyi, bəzi hallarda süründürmə- çiliyin mövcud olması; - qeydiyyat prosedurlarına sərf edilən müddətin uzun olması, bu sahədə göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinin müasir tələblərə cavab verməməsi; - daşınmaz əmlakın Milli Qeydiyyat Sisteminin qeyri- təkmilliyi, bu sahədə məlumat bazasının mərkəzləşdirilməməsi və avtomatlaşdırılmış korporativ şəbəkənin tam formalaş- maması. Özəlləşdirilən və səhmdar cəmiyyətinə çevrilən sənaye və istehsal yönümlü yerli təsərrüfat subyektlərinin 75% -inin bir hissəsi fəaliyyət göstərmir, digər hissəsi isə çox zəif şəkildə ma- liyyə-təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olmaqdadır. Buna əsas səbəb həmin təsərrüfat subyektlərinin idarəetmə sisteminin qey- ri-təkmilliyi, maddi-texniki bazasının zəifliyi, maliyyə vəziyyə- tinin qeyri-qənaətbəxşliyidir Özəlləşdirmənin I mərhələsinin nəticələrinin təhlil edilib qiy- mətləndirilməsi, bu prosesin ll mərhələsində kifayət qədər nöq- san və çatışmazlıqlardan qaçınmağa geniş imkanlar yaradardı. Özəlləşdirmə prosesində və ondan sonrakı dövrdə səmərəli tə- sərrüfat sisteminin yaradılması, istifadə olunmayan və ya çox zəif şəkildə istifadə olunan subyektlərin (xüsusilə də istehsal sa- 167 hələrində), resursların effektiv istismara cəlb edilməsi məsələsi hələ də öz həllini tapmamışdır. Ölkənin təsərrüfat subyektlərinin, o cümlədən, sənaye və istehsal yönümlü subyektlərin fəaliyyətinin və inkişafının mü- asir tələblər baxımdan təşkilində yüksək ixtisaslı və peşəkar kadr, mütəxəssis və işçi heyətinin hazırlanması xüsusi zərurət- dən irəli gəlir. Mövcud problemin həlli ali və orta təhsil müəs- sisələrinin, peşə-ixtisas məktəblərinin, ixtisasartırma kurslarının fəaliyyətinin köklü surətdə təkmilləşdirilməsi ilə birbaşa bağ- lıdır. Ölkədə son on ildə peşə-ixtisas və texniki peşə məktəbləri- nin sayında artım müşahidə olunmasa da, bu məktəblərdə təhsil alanların sayı 1,1 dəfə artaraq, 25562 nəfərə çatmışdır. Digər tə- rəfdən, hər il həmin təhsil məktəblərində təhsil alanların sayı ilə müqayisədə iki dəfə az müxtəlif peşə-ixtisaslara malik kadrlar, fəhlə və texniki işçi heyəti oranı bitirmişdir (27). Aparılan araş- dırma və tədqiqatlar göstərir ki, peşə-ixtisas təhsili məktəblərini bitirən texniki və digər ixtisaslı şəxslərin istehsal sahələrində iş tapmaq imkanları məhdudlaşmaqdadır. Bu amil əsasən onların müvafiq təhsil ocaqlarını bitirmək üzrə sənədinin olmasına bax- mayaraq, müasir bilik və praktik təcrübədən xeyli uzaq olduğu- nu sübut etməkdədir. Beynəlxalq təcrübədə olduğu kimi şirkət, firma - təhsil müəssisəsi səmərəli əlaqəsinin Azərbaycanda real- lıq baxımından olmaması müvafiq vəziyyəti daha da mürəkkəb- ləşdirməkdədir. Ölkədə müvafiq dövrdə orta ixtisas üzrə təhsil müəssisə- lərini, kollecləri (keçmiş texnikumları) bitirənlərin sayı 1,4 dəfə artaraq, son dövrdə 14573 nəfərə çatsa da, bu təhsil ocaqlarını bitirənlərin yalnız 21%-i istehsal yönümlü sahələr üzrə kadrlar olmuşdur. Azərbaycanın ali təhsil məktəblərində iqtisadi inkişafı üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən sənaye və istehsal yönümlü sahələr üzrə iqtisadçı, texniki, İKT və istehsal sahələri üzrə ixti- sasların sayı üstünlük təşkil etmir. Əksinə, ali təhsil müəssi- sələrində daha çox dövlətin, cəmiyyətin, bazarın inkişaf tələbləri Yüklə 2,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|