Азярбайъан милли елмляр академийасы игтисадиййат институту
Yüklə 2,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
162 runda və qiymətin əmələ gəlməsi proseslərində liberalizasiya- nın miqyası genişləndirilməli, bank və maliyyə islahatları sürət- ləndirilməli, əlverişli biznes mühiti daha da fəallaşdırılmalıdır. Azərbaycan Respublikası, məlum olduğu kimi, Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olmaq ərəfəsindədir. ÜTT-nin üzv ol- maq istəyən ölkələr qarşısında əsas tələblərindən biri ölkənin müəssisələri tərəfindən beynəlxalq standartların qəbuluna şərait yaradılmasıdır. Bu baxımdan ölkəmizdə beynəlxalq standartların müəssisələr tərəfindən tətbiqinə şərait yaradılmalıdır. Lakin, bundan əvvəl ölkəmizdə beynəlxalq standartların tətbiqi sahə- sində mövcud vəziyyət dərindən araşdırılmalı və əldə olunan nəticələr əsasında müxtəlif tədbirlər görülməlidir. Azərbaycanda və ümumiyyətlə dünyada baş verən iqtisadi tərəqqi və qloballaşma prosesi bütün sahələrin inkişafına güclü təkan vermişdir. Son dövrlərdə beynəlxalq ticarətin sürətli inki- şafı, əmək bölgüsünün dərinləşməsi və ölkələrin bir-birindən asılılığının artması bu proseslərdə iştirak edən bütün ölkələrin inkişafını zəruri etmişdir. Beynəlxalq ticarətin inkişafı ticarətdə mövcud olan texniki maneələrin aradan qaldırılması istiqa- mətində görülən tədbirlərin genişləndirilməsinə səbəb olmuşdur ki, bunlardan da biri sertifikatlaşdırmanın aparılması yolu ilə ölkələrin ticarətin asanlaşdırılmasına nail olmasıdır. Burada əsas diqqət beynəlxalq standartlar üzrə aparılan sertifikatlaşdırmaya yönəldilib ki, bu da beynəlxalq standartların milli standartlara nisbətən ticarət sahəsindəki maneələrin daha çox aradan qaldı- rılmasına və diskriminasiya siyasətinə yol verilməməsinə səbəb olmamasıdır. Beynəlxalq standartların tətbiqinin makro və mik- ro səviyyədə iqtisadi səmərələrinə aşağıdakıları şamil etmək məqsədəuyğundur: * Rəqabət qabiliyyətliliyin yüksəldilməsi; * Xərclərin aşağı salınması və gəlirlərin artırılması; *İstehlakçıların məmnunluğunun və təhlükəsizliyinin təmin olunması; 163 * Beynəlxalq ticarətin asanlaşması və transfer xərclərinin azalması; * Məhsul satışının həcminin artırılması və bu prosesdə marketinq alətindən istifadə olunması; * Risklərin azaldılması və idarə olunması; * Təsərrüfat subyektlərinin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətində stabil inkişafın təmin olunması; * Təsərrüfat subyektlərinin tərəfdaşları və investorlar qarşı- sında etibarlılığının yüksəldilməsi; *İnformasiya yayımı və innovasiya təminatının inkişafı; *Bazara çıxış müddətinin azaldılması, yeni bazarlara çıxı- şın təmin olunması; *İşçilərin peşəkarlığının, əmək məhsuldarlığının və vəzifə bölgüsünün yüksəldilməsi; * Təsərrüfat subyektinin bazarın dəyişikliklərinə çevik uy- ğunlaşmasının təmin olunması; *İstehlakçıların məlumatlılıq səviyyəsinin yüksəldilməsi; *Dövlət, istehlakçı və istehsalçı arasında qarşılıqlı inamın və rəğbətin yaradılması; *Ölkənin makro səviyyədə ixrac rəqabət qabiliyyətliliyinin artırılması; *Əhalinin maddi rifah halının və təhlükəsizliyinin yüksəldilməsi. Qeyd edilənlər bir daha sübut edir ki, beynəlxalq standart- ların tətbiqi hər bir ölkə üçün böyük əhəmiyyətə malikdir və Azərbaycan iqtisadiyyatının, təsərrüfat subyektlərinin inkişafına əhəmiyyətli töhfə verə bilər. Azərbaycanda da bu sahədə apa- rılan işlərin intensivləşdirilməsinə və yerli təsərrüfat subyektlə- rinin beynəlxalq ticarətə inteqrasiyasının təmin olunmasına zə- rurət artmaqdadır. Bütün bu tədbirləri həyata keçirmək üçün ilk növbədə ölkədə beynəlxalq standartlar üzrə aparılan sertifikat- laşdırmanın səviyyəsi, bu bazarda mövcud olan problemlər və onların həll yolları, bazarda fəaliyyət göstərən sertifikatlaşdırma təşkilatlarının (beynəlxalq və nüfuzlu xarici təşkilatların) fəaliy- 164 yəti və onlar arasında olan rəqabətin səviyyəsi tədqiq edilməli, yerli təsərrüfat subyektlərinin məhsul və xidmətlərinə beynəl- xalq standartların tətbiqi sistemi və mexanizmi müasir tələblər baxımından təşkil olunmalıdır. Ölkədə beynəlxalq sertifikatların verilməsi ilə bağlı doqquz sertifikatlaşdırma firması fəaliyyət göstərir. Artıq yerli təsərrüfat subyektlərinin bir hissəsi beynəlxalq standartların tətbiqini öz biznes strategiyalarının tərkib hissəsi kimi qəbul edirlər. Məhz bu səbəbdəndir ki, son dövrdə beynəlxalq menecment sistemi üzrə standartları tətbiq edən subyektlərin sayı artmaqdadır. Belə ki, 2003-cü ilə qədər beynəlxalq standart tətbiq edən təsərrüfat subyektlərinin sayı təxminən 5-ə bərabər olduğu halda, hazırda onların sayı 46 dəfə artaraq, 230-a çatmışdır (42, 43). Lakin, həm ölkə üzrə, həm də inkişaf etmiş və ÜTT-nin üzvü olan ölkə- lərlə müqayisədə bu göstəricilər qənaətbəxş deyildir. Bunun sə- bəbi isə bir çox obyektiv və subyektiv problemlərin mövcud ol- ması və onların öz həllini tapmamasıdır. Azərbaycanda tətbiq olunan belə standartların, demək olar ki, hamısı beynəlxalq menecment sistemi üzrə standartlardır. Lakin, beynəlxalq stan- dartların digər menecment sistemi standartları (İSO/TS 16949, İSO 13485-2003 və s.) və məhsula aid bir çox standartları da var ki, yerli təsərrüfat subyektləri onların tətbiqində çətinliklərlə üzləşirlər. Belə ki, bu çətinliklərə müvafiq sahə üzrə fəaliyyət göstərəcək yüksək ixtisaslı kadr və mütəxəssis heyətinin azlığı- nı, rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsal etmək üçün maddi- texniki bazanın qeyri-təkmilliyini, hüquqi-normativ bazanın bu standartların tələblərinə uyğun olmamasını və s. misal göstər- mək olar. Azərbaycanda beynəlxalq standartların tətbiqi yeni təcrübə olduğundan bəzi sertifikatlaşdırma firmalarının bundan öz xeyri- nə məharətlə istifadə etməsi bazarda bir çox problemlərin möv- cudluğuna zəmin yaradır. Bazarda ən böyük problem sağlam rə- qabət mühitinin zəif olması və əksər hallarda bu sahədə özbaşı- nalığın hökm sürməsidir. Müvafiq dövlət orqanları beynəlxalq Yüklə 2,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|