Азярбайъан милли елмляр академийасы игтисадиййат институту
Yüklə 2,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
168 deyil, tələbələrin, onların valideynlərinin xüsusi üstünlük verdiyi humanitar və digər bu yönümlü ixtisasların sayı sürətlə artmaq- dadır. Ölkədə iqtisadiyyat, İKT, menecment, marketinq, istehsal və digər texniki yönümlü ixtisaslara malik ali təhsilli kadrların müasir bilik və praktik iş təcrübəsinin kifayət qədər olmaması, onların öz ixtisasları üzrə peşəkar mütəxəssis kimi fəaliyyət gös- tərməsinə və ixtisasları üzrə yüksək əmək haqqına uyğun işlə tə- min olunmasına ciddi problemlər yaratmaqdadır. Azərbaycan Respublikasında rəhbər işçilərin və mütəxəs- sislərin ixtisas təhsilinin artırılmasına da xüsusi önəm verilmək- dədir. Lakin, bu sahədə rəhbər və digər məsul işçilərin müasir tələblər baxımından öz bilik və peşə-ixtisas səviyyəsinin artırıl- ması sahəsində də ciddi problemlər qalmaqdadır. Belə ki, son on ildə rəhbər və ali mütəxəssis heyətinin bilik və peşə-ixtisas sə- viyyəsini artırma göstəricisi daha aşağı olmaqla, ümumi ixtisas artıranların xüsusi çəkisinin 15 %-inə bərabər olmuşdur. Peşə- ixtisas təhsilini artıran şəxslərin tərkibində əsas üstünlük dövlət idarəetmə sistemində, maliyyə-kredit və sosial sahələrdə fəaliy- yət göstərən şəxslərə aiddir. Məhz bu kimi səbəblərdəndir ki, sə- naye və istehsal yönümlü yerli təsərrüfat subyektlərində yüksək ixtisaslı və peşəkar menecerlər, istehsal sahələri üzrə rəhbər kadrlar, mütəxəssis və fəhlə-işçi heyəti, maliyyəcilər, mühasib- lər, daxili auditorlar, marketoloqlar və digər bu kimi ixtisasdan olan kadrlara olan tələbat artmaqdadır. Müvafiq dövr ərzində is- tehsal yönümlü sahələrdə peşə-ixtisas təhsilini Azərbaycanda və xarici ölkələrdə artıran mütəxəssislər arasında xarici investisi- yalı və müştərək təsərrüfat subyektlərində çalışan şəxslər liderli- yi öz əlində saxlamaqdadır(27, 42). Aparılan tədqiqatlar, monitorinqlər ölkənin əksər ali təhsil müəssisələrində təhsil səviyyəsinin hələ ki, qənaətbəxş olma- dığını, təhsil sisteminin beynəlxalq tələblərə cavab vermədiyini göstərir. Belə vəziyyət isə Azərbaycan Respublikasının dövlət, idarəetmə, sosial-iqtisadi sahələrində fəaliyyət göstərəcək yük- sək ixtisaslı və peşəkar kadrların hazırlanması sahəsində ciddi 169 problemlər yaratmaqdadır. Təhsil sahəsində mövcud olan çatış- mazlıqları aşağıdakı amillərlə əlaqələndirmək məqsədəuy-ğun- dur: tədris planlarının və təlim metodlarının köhnəlməsi, gənc- lərə onların praktik iş vərdişlərinə yiyələnmələri üçün zəruri olan imkanların zəifliyi, maddi-texniki bazanın qeyri-təkmilliyi, maddi və maliyyə resurslarından bir çox hallarda səmərəsiz isti- fadə edilməsi. Müasir şəraitdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, investisiya fəaliyyəti müxtəlif maraqlara toxunan bir proses olub, ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına təsir edən başlıca amillərdən biridir. Bu sahədə Azərbaycan üçün xas olan son dərəcə spesifik ziddiyyətə investorun birbaşa təsərrüfat subyektinin idarə olunmasından kə- narlaşdırılması amilini aid etmək olar. Çox vaxt, hətta təsərrüfat subyektində üstün nəzarət səhmlər zərfinə sahib olmaq da inves- tora subyektin idarə olunmasında tam iştirak etmək imkanı ya- ratmır. Bu amil əsasən onunla əlaqədardır ki, özəlləşdirmənin ilkin mərhələsində müəssisə rəhbərləri aktivləri işlək vəziyyətdə saxlamaq üçün investisiya resurslarına malik olmadıqları halda, yalnız kütləvi şəkildə son dərəcədə qiymətdən düşmüş səhmləri satın almış və onların təsərrüfat fəaliyyətini inkişaf etdirməklə bağlı strateji proqramları olmamışdır. Sonradan resurslara tələbat təsərrüfat subyektlərinin rəhbərlərini məcbur etmişdir ki, investisiya cəlbi ilə bağlı bütün mövcud imkanlardan istifadə et- sin. Təsərrüfat subyektləri rəhbərlərinin növbəti addımı inves- torların idarəetmə sistemindən uzaqlaşdırılmasına yönəlmişdir. Vəziyyət həm də Azərbaycanda yüksək ixtisaslı menecmentin olmaması üzündən daha da qəlizləşmiş, dünya təcrübəsində olduğu kimi, ölkədə də təsərrüfat fəaliyyətinin idarə olunmasın- da iştirakdan investorun kənarlaşdırılması investisiya layihəsi- nin səmərəliliyinin kəskin şəkildə azalması meyli ilə müşahidə edilmişdir. Azərbaycanda sənaye və istehsal sahələri ilə bağlı in- vestisiya qoyuluşlarında mövcud risklərdən başlıcası investorun hüquqlarını, o cümlədən səhmlərin sahibi kimi təsərrüfat sub- 170 yektlərinin idarə olunmasında iştirak etmək hüququnu müdafiə edən qanunvericilik bazasının beynəlxalq tələblərlə tam uyğun- luq təşkil etməməsidir. Ölkədə bu sahədə investisiya fəallığına təsir edən digər problem hüquqi-normativ sənədlərdə olan boş- luq və ziddiyətlərdir. Xüsusilə də “Xarici investisiyaların qorun- ması haqqında” və “İnvestisiya fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunları ilə Vergi Məcəlləsi arasındakı bir sı- ra ziddiyyətli müddəalar mövcud sahədəki vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Müvafiq qanunların ayrı-ayrılıqda fəaliyyət göstərməsinə və qəbul olunduğu müddətdən 10 ildən artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, bu hüquqi sənədlər müasir beynəlxalq tələblər üzrə mövcud olan hüquqi əsasların, standartların ümumi prinsip və müddəalarına kifayət qədər cavab vermir. Sənaye və istehsal sahələrinə aid olan təsərrüfat subyektlərinə investisiya qoyuluşlarını artırmaq üçün ilkin olaraq, ölkənin Vergi Məcəl- ləsinin bir çox maddələrində mövcud olan ziddiyyətlərin (bəzi vergi növləri, təmir və nümayəndəlik xərcləri, maya dəyərinə daxil edilən xərclər və s. üzrə) aradan qaldırılması, sonradan isə bu sahədə mövcud olan hüquqi-normativ əsasların təkmilləşdi- rilməsi xüsusi zərurətdən irəli gəlir. İnvestisiya mühiti sahəsin- də milli maraqlar gözlənilməklə hüquqi, iqtisadi, vergi, maliyyə- kredit sahəsində olan qanunvericilik bazasını da beynəlxalq təc- rübə nəzərə alınmaqla təkmilləşdirmək öz əhəmiyyətliliyi ilə çı- xış etməkdədir. Eyni zamanda investisiyaların qorunması bu istiqamətli qoyuluşların müdafiəsini təmin edəcək hüquqi baza kimi güclü girov təminatını, onların müdafiəsinin məhkəmə me- xanizminin yüksəldilməsini günün vacib tələbinə çevirməkdədir. Ölkədə rəqabət mühitinin gücləndirilməsi sahəsində də əsaslı islahatların aparılması sağlam sahibkarlıq mühitinin qanunve- ricilik bazasının və onun işlək fəaliyyət mexanizminin formalaş- dırılmasını aktuallaşdırır. İnvestisiyalardan istifadə xüsusiyyətləri öz fərqli cəhətləri ilə fərqlənir. Ölkədə istehsal və qeyri-istehsal təyinatlı obyektlər üzrə əsas kapitala yönəldilmiş investisiyaların tərkibində istehsal Yüklə 2,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|