Азярбайъан милли елмляр академийасы игтисадиййат институту
Yüklə 2,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
219 -güzəştli şərtlərlə binaların, avadanlıqların, torpaq sahələrinin kiçik və orta müəssisələrə verilməsi. Maliyyə resursları ilə təmin olunma daha kəskin problem- dir, kiçik və orta müəssisələrin ilk növbədə, mövcud olmasının mümkünlüyü və inkişafı onun həllindən daha çox asılıdır. Kiçik və orta biznesə dövlət maliyyə yardımının formaları aşağıdakı şəkildə öz müxtəlifliyi ilə fərqlənir: - sığorta fondlarının və risk sığorta fondlarının maliyyələş- dirilməsi əsasında birbaşa subsidiyalaşdırma; - dövlətin və fərdi əmanətçilərin payının müxtəlif olması əsasında qarışıq yardım fondlarının yaradılması; - kommersiya banklarının kiçik və orta müəssisələrə kre- ditlərinə təminat üçün zəmanət verilməsi, yəni verilmiş vəsa- itlərin qaytarılacağı barədə kommersiya banklarına zəmanət ve- rilməsi; - güzəştli faizlərlə kreditlərin verilməsi; - müəssisənin kapitalında iştirak. Müxtəlif ölkələrdə özünəməxsus xüsusiyyətlərə malik olsa da güzəştli vergiqoyma sistemi bütövlükdə aşağıdakı müddəaları əhatə edir: - şirkətin mənfəət vergisi dərəcəsinin kapital qoyuluşlarının yeni avadanlığı, tikintiyə yönəldilmiş hissəsi məbləğində aşağı salınması; emal sənayesindəki müəssisələrin yüksək kapitaltu- tumlu olması ilə əlaqədar, onların gəlirlərinin yeni avadanlıq alınmasına istifadə edilən hissəsinin vergi ödəməkdən azad olunması; - mənfəət vergisinin elmi-tədqiqat və layihə - konstruktor işlərinə çəkilən xərclər hissəsi məbləğinə uyğun aşağı salınması; - mənfəət hesabına vergiyə cəlb edilməyən xüsusi fondların yaradılmasına icazə verilməsi; - mənfəətdən aşağı vergi dərəcələri ilə vergi tutulması; - mənfəətdən və gəlirdən vergi tutulmasına differensial yanaşma; - vergi tutulmayan ehtiyatın yaradılması; 220 İnkişaf etmiş Qərb dövlətlərində kiçik və orta müəssisələrin xarici iqtisadi fəaliyyətinin inkişafına dövlət yardımı kiçik və orta biznes yardım proqramları çərçivəsində həyata keçirilir və aşağıdakı tədbirləri əhatə edir: - ixrac üçün işləyən firmalara maliyyə və vergi güzəştlərinin verilməsi; - xarici iqtisadi fəaliyyəti həyata keçirən müəssisələrə təminatın verilməsi; - informasiya şəbəkələrinin yaradılması, malların və xid- mətlərin satış bazarları, bazarların konyukturasının vəziyyəti haqqında informasiyanın verilməsi; - ixrac əməliyyatlarının təşkili və keçirilməsi üzrə məs- ləhətlər verilməsi. Bir sıra ölkələrdə ixrac malları əlavə dəyər vergisindən azad edilir. Fransada bu azadetmə ixrac məhsullarının buraxılışı üçün istifadə olunan mallara da aid edilir. İxracatçılara yardımın mühüm vasitələrindən biri onlara gömrük güzəştlərinin veril- məsidir. İxrac məhsullarının istehsalında tədbiq edilmək üçün ölkəyə gətirilən mallar idxal gömrük rüsumlarını ödəməkdən azad edilir. Bu tədbirlər istehsalın və ixracatın miqyaslarından asılı olmayaraq istənilən istehsal və ixrac fəaliyyətini həvəs- ləndirir. Lakin kiçik və orta firmaların ixrac fəaliyyətinin həvəs- ləndirilməsinin öz spesifikası vardır, çünki, əvvəla, onların fəa- liyyətinin xüsusiyyəti belədir ki, çox vaxt bütün ixracatçılara la- zım olduğundan da artıq əlavə yardım tədbirləri tələb olunur, ikincisi, həvəsləndirmənin ünvanlılığını təmin etmək zəruridir, yəni iri şirkətlərin kiçik və orta firmalar üçün nəzərdə tutulmuş dövlət yardımını ələ keçirməməsinə nəzarət etmək lazımdır. Kiçik və orta müəssisələrin ixrac fəaliyyətinə yardımın konkret formaları sadalananlardan savayı aşağıdakılardır: - ixrac təyinatlı məhsullar yaradılmasına yönəlmiş innova- siya fəaliyyətinə yardım; - kiçik və orta müəssisələrin ixrac fəaliyyətinin kredit- ləşdirilməsi; 221 - ixrac fəaliyyətinin sığortalanması; - kiçik və orta müəssisələrə məsləhət xidmətlərinin göstə- rilməsi; - kiçik və orta müəssisələrin xarici iqtisadi fəaliyyət üzrə kadrlarının hazırlanması, təlimi; - ixrac sahəsində uğurlara nail olmuş kiçik və orta müəssi- sələrin təcrübəsinin təbliği. İxracatçı kiçik və orta müəssisələrin kreditləşdirilməsi ilə subsidiyalaşdırılması arasında seçim edərkən inkişaf etmiş ölkə- lərdə üstünlük kreditləşdirməyə verilir. Dünya praktikasında ix- racatın subsidiyalaşdırılmasına beynəlxalq ticarətin inkişafına mane ola biləcək tədbir kimi baxırlar. İxrac fəaliyyətinin kredit- ləşdirilməsi inkişaf etmiş ölkələrdə onlardan məqsədli istifadə üzərində ciddi nəzarət qoyulması ilə müşayiət olunur. İxracatın kreditləşdirilməsini həyata keçirmək və ixrac kreditləri üzrə təminatlar vermək üçün bütün inkişaf etmiş ölkələrdə xüsusi strukturlar və ya fondlar yaradılmışdır. Dövlət kreditləşdirilməsi ilə yanaşı, ixrac kreditlərinin döv- lət sığortası sistemi də kiçik və orta biznesə ciddi yardım gös- tərir. Dövlət sığortasının müxtəlif formalarının təkmilləşdi-ril- məsi biznes sektoru üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu ondan irəli gəlir ki, özəl sığorta firmaları kiçik və orta müəssisələrə ya- naşmada ehtiyatlılıq göstərir, onlara yüksək risk mənbəyi kimi baxırlar. Bunun üçün həm dövlət səviyyəsində, həm də yerli səviyyədə sığorta fondları yaradılır. İnkişaf etmiş Qərb ölkə- lərində ixracatların istehsal, nəqliyyat, mülkiyyət, ödəmə, val- yuta risklərindən və texniki risklərdən, habelə siyasi risklərdən sığortlanmasının son dərəcə səmərəli mexanizmi təşəkkül tap- mış və fəaliyyət göstərir. Sığortalanmanı xüsusi dövlət idarələri, dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına özəl sığorta şirkətləri və ya qarışıq özəl-dövlət şirkətləri həyata keçirirlər. Dövlət, məsələn, yuxarıda göstərilən səbəblərin hər hansı biri üzündən sövdə- ləşmə uğursuzluqla nəticələndikdə itkiləri öz öhdəsinə götürür və ixracatçının itkiləri 80-95% örtülür. Dövlət riski öz öhdəsinə Yüklə 2,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|