Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 23. 10. 95. ÖMRÜN KƏSİŞƏN ÜÇ İLİ MİKAYIL RƏFİLİ - 90
476 rürsünüz ki, 59 yaşlı bu adam ali təhsil diplomu alıb ölmək istəyir” dedi, üzə durdular, razı olmadılar. Yadımdadır ki, bu zaman Dəmirçizadə getmişdi, imtahanda yox idi. Şıxəli müəllim tək qaldı, 59 yaşlı qiyabiçi qiymət ala bilmədi. Şirin yumoru və təqlid qabiliyyəti vardı. Sonrakı gün qarderobda komissiyanın bəzi üzvlərini çox ustalıqla yamsıladığının şahidi oldum. O zamanlar qiyabiçi tələbələr dövlət imtahanlarından ikisini yanvarda verir, iki fəndən imtahan mart ayına qalırdı. Yanvar üçün nəzərdə tutulan imtahanlar başa çatdı, komissiya öz işini qurtardı. Mart ayı yaxınlaşırdı. Bu arada - yanvar və mart ayları aras- ında (1966) Şıxəli Qurbanov Azərbaycan KP MK-nın katibi seçildi. Danışırdılar ki, o daha imtahana gəlməz. Lakin Şıxəli müəllimin pedaqoji işə sonsuz marağı bu fikirdə olanların yanıldığını göstərdi. İmtahan günü düz səhər saat 9-da Şıxəli Qurbanov qapını açıb imtahan otağına daxil oldu (imtahanlar əvvəldən Akt zalının yax- ınlığında indiki siyasi tarix kabinetində aparılırdı). Tələbələr ayağa qalxdı. Mən qiyabiçilər tərəfdə pəncərənin önündə dayanıb həyətə baxırdım. Səs eşidib çevrildim. Komissiya üzvləri ilə görüşdü, sonra mənə tərəf gəlməyə başladı. Düşündüm ki, yaxşı deyil, mən də irəli gedim. Elə gəldik ki, aramızda bir stol qaldı. O, stolun bir tərəfindən yapışdı, mən o biri tərəfindən, qaldırıb komis- siya stollarının qarşısına qoyduq. Beləliklə, tələbələrin arxasında otu- rub imtahan verə bilmələri üçün də şərait yarandı və imtahan başlandı. Şıxəli müəllim özünü son dərəcə sadə və şən aparırdı. MK katibi belə olmazdı. Təəccüb doğururdu. Ə.Dəmirçizadə bir vərəq gö- türüb nəsə yazdı, Kamal müəllimə ötürdü. Kamal müəllim ikinci sətiri yazdı - şerə oxşayırdı - Şıxəli müəllimə ötürdü. Şıxəli müəllim ikinci misranın altında, sağ tərəfdə bir söz yazıb nida işarəsi qoydu və vərəqi mənə ötürdülər. İki misralıq bir şeir yazılmışdı - zarafatla qiyabinin dekanı İmran müəllimə (dosent İmran Babayevə) sataşırdılar. Birinci misra «Dekan pişiyi ətli olar» sözlərindən ibarət idi. İkinci misra «Həm ətli, həm…» sözləri ilə başlayırdı. Şıxəli müəllimin yazdığı nida işarəli tək söz ”Leylam!” sözü idi. Mahnı alınmışdı. Bu zarafat o zamanlar onun bütün dövlət işlərinə baxmayaraq, beyninin, düşüncəsinin musiqili komediya ilə bir vərdiş halında nə qədər möhkəm bağlı olduğunu göstərirdi. Partiya aparatının böyük vəzifə sahibi cəsarətlə açıq danışırdı. Tələbələrdən biri S.Vurğunun ”Zamanın bayraqdarı” poemasından
477 ”Partiyamızdır” şerini əzbər söylədi. Şıxəli müəllim: ”Hər sadə, mürəkkəb cümləmizin də Əzəl mübtədası partiyamızdır” - misralarını xatırladıb dedi: ”Səməd Vurğunun da qəribə misraları var. Sadə və mürəkkəb cümlələrimizin hamısının mübtədası partiyamız olsa, onda elə bütün pis işlərin başında partiya durur...” Mən də bir qədər sıxıla-sıxıla qeyd etdim ki, ”əzəl mübtədası” sözləri də ikimənalıdır. Soruşdu ki, nə deyirsən? Dedim ki, belə çıxır ki, hər cümlənin bir neçə mübtədası olar, birincisi, ilkini ”partiya- mız”dır. Rus ədəbiyyatı ilə sıx bağlı olsa da, milli ədəbiyyatın zəngin tarixi onun vüqar mənbəyi idi. Tələbələrdən biri ”Ölülər”dən danı- şanda bəzi ədəbiyyatşünasların yanlış traktovkasına etiraz edərək dedi: ”İddia edirlər ki, C.Məmmədquluzadə ”diri ölülər” ideyasını ruslardan öyrənib. Nəzərə almırlar ki, bu ideya hələ keçən əsrin sonlarında Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevdə var”. O zaman institutun rektoru Şövqi Ağayev idi. Şövqi müəllim birinci gün Şıxəli Qurbanovun instituta gəlib-getməsindən vaxtında xəbər tuta bilməmişdi. İkinci gün Ü.Hacıbəyov tərəf qapıdan ikinci mərtəbə ilə Akt zalına qədər müxtəlif xalılar və ayaqaltılar döşənmişdi. İmtahan ota- ğına samovar gətirilmiş, güllər qoyulmuşdu. Şıxəli müəllim gələndə bunların hamısı hazır idi. O, gözəl görkəmi ilə xalı və ayaqaltıların üs- tü ilə gəlib imtahan otağına daxil oldu və narazılıq ifadə edən bir səslə: - Nəyə lazımdır bunlar? Mən kənardan gəlməmişəm. Axı mən də bu institutun yetirməsiyəm... - deyə gileyləndi. ”Kənardan gəlməmişəm!” O özünü həmişə bu instituta doğma saymış, heç bir vəzifə, heç bir sənət duyğusu onu buradan, pedaqoji işdən ayıra bilməmişdir. Sonra mən onun Akt zalının qarşısındakı geniş foyedə özü kimi gözəl, tarixçi alim Sərxan Verdiyevlə xeyli müddət qol-qola var- gəl etdiyinin, şirin-şirin danışdıqlarının şahidi oldum. Şübhə etmirdim ki, Şıxəli müəllim öz tələbəlik dostu ilə respublikanın gələcəyi barədə planlarından danışır...
Planlar isə çox idi. Ədəbi-bədii, elmi sahədə olduğu kimi, ic- timai-siyasi sahədə də çox iş görə bilərdi. Lakin taleyin amansız zərbəsi onun gözəl cismini gözəl ruhundan qəflətən ayırdı və bu xəbər hamını sarsıtdı... Mən onu bir də ardı-arası kəsilməyən kütlənin qolları üzərində 478 fəxri xiyabana aparılan gördüm...
Biz üçüncü kursda olanda Rəfili vəfat etdi. Akt zalından gö- türdülər. Fəxri qarovulda durdum. Deyəsən, vaxt qurtarmışdı, mitinq başlamalı idi. Borsunludan son kurs tələbələrindən biri özünü yetirdi. Gecikmişdi. ”Mən qarovulda durmalıyam” - dedi, üç dəfə meyitin ətrafında fırlandı, ağ yağış tək axan göz yaşları ilə özünü yerə çırpdı, əl çəkmədi. Yenidən qollara qırmızı bağlamalı oldular... Çoxları danışdı Rəfili haqqında. Çox qəribədir, Rəfilinin həmişə şikayətləndiyi, ”belimə xəncər soxmağa hazırdır” dediyi adamlar - alimlər də. Mən başa düşürdüm: Rəfili artıq ölmüşdü... Bəlkə də başqalarına çox acı və qorxulu görünən sifəti tələbə- lər üçün sevimli idi. Xüsusən Rəfili mühazirə prosesində coşanda, nitqi təfəkküründən geri qalıb dili topuq çalanda sifətinə baxmaqdan doymazdıq - qələmi unudardıq. Mühazirə oxuyanda auditoriyanı görürdümü - bilmirəm. Mənə elə gəlir ki, belə anlarda Rəfili bu aləmdə olmazdı. Çünki Rəfili dərs demir, öz aləmində məhkəmə qururdu. 40 ilə yaxın bir vaxt keçir, amma elə bil, çənəsini bir qədər əsəbiliklə sağa-sola hərəkət etdirərək, bir qədər üzünü göyə tutaraq, bir qədər ucadan və qəzəblə dediyi: ”Dedi, ey Qarpaq, məgər sənindəmi bu işdə əlin var?” sözlərini Rəfilidən indicə eşitmişəm. Daha doğrusu, bu səs o vaxtdan mənim qulağımdadır və tək olanda Rəfili ahəngi ilə bu sözləri dəfələrlə təkrar etmişəm: ”Dedi, ey Qarpaq, məgər sənindəmi bu işdə əlin var?” ”Ey məlun Qarpaq, sən məndən intiqam alırdın, məni başqa bir midiyalı ilə əvəz edə bilməzdinmi? Nə üçün midiyalıları iranlıların köləsinə çevirdin?” Əslində, Rəfili bizə xəyanətin tarixini öyrədirdi. 2500 il əvvəlki Qarpaq 2500 il sonra müstəqillik yolunda qol-qanadımızı bal- taladı, neçə şəhərimiz xəyanətin qurbanı oldu, milləti mənəvi cəhətdən sarsıtdı. Rəfilinin Xaqanidən danışanda yenə ”məhkəmə” qurduğu ya- dımdadır: Əbül Ülanın Xaqani ilə bağlı səhvlərini qeyd edib, ağsaqqal şairi təhqir etdiyi üçün ”üzü göylərə” tərəf Xaqaninin üstünə düşürdü: ”Xaqani də düz eləmədi. Ağsaqqal kişiydi, ağsaqqalı təhqir etməzlər.” Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|