58
dəki hissiyyatların və mövcudluğun qorunması üçün mübarizədən
doğan müəyyən vəziyyətin birlikdə yaratdığı ümumi halı yalnız
ruh yaşayır və bu hal ruh vasitəsilə duyulur.
Bəs ruhun təmizlənməsi nə deməkdir, ruh təmiz olmaya bilər-
mi?.. Bədənin müxtəlif sahələrdəki tələbatı normadan artıq olanda
ruh da güclü müqavimətə rast gəlir və bəzən bu mübarizədə məğlub
olur. Və ya ruh normal bədənə nəzarət edə bilmək imkanından az
miqdarda bədənə daxil ola bilər. El arasında belə adamlara nursuz
adamlar deyirlər. Belə kəslərdə də bədənin istək və tələbatı daha
güclü olur və belə kəslər öz nəfsinin qulu olurlar. Belə kəslərdən
daha səy və ağılla öz bədəninin normallığını
qorumaq tələb olunur
ki, buna da ruhun təmizlənməsi deyilir. Ruhun qüvvətli olduqca,
öz hissiyyatın üzərində də nəzarət güclü olur və hər şeyi ağılla ye-
rinə yetirirsən. Güclü ruhu olan kəslərdə güclü hissiyyat da olur,
çünki hər an özündə hissiyyatının qarşısını ala bilmək imkanı duy-
duğundan lazım gələndə öz hissiyyatını sərbəst boşlayırsan. Belə
sərbəstliklər hissiyyatın inkişafına kömək edir, bir şərtlə ki, hər an
hissiyyatının qarşısını almağa tam əmin olasan. Bu həm də möh-
kəm iradəlilik nümunəsidir. Ruhun təmizlənməsi, yəni ağılın hər
an hissiyyatın üzərində nəzarət edə bilməsidir ki, bu da mütləq ali
ruha yaxınlaşmaq deməkdir.
Həm də insan gərək öz bədəninin qədrini bilsin. Çünki insanın
ömrü bədənin öz mövcudluğunu qoruya bilmək imkanından asılı-
dır. Öz cisminin qədrini bil, axı o sənin ruhunun evidir. Bədən nə
qədər yaşaya bilərsə, ruh da onunla o qədər yaşayır, elə ki bədən
öz mövcudluğunu qoruya bilmədi, yəni ruh ondan bir vasitə kimi
istifadə edə bilmədi, onda bədəni tərk edib gedir. Ruhsuz bədən
məhv olub dağılmağa məruz qalmış bir mövcudluqdur. Həm də
yaxşı və pis əməlləri adamda müəyyən hal yaratdığından və ruh
da bu halı yaşadığından, insanın əməllərindən asılı olaraq ruhun
da vəziyyətində qeyri-sabitlik yaranır, yəni ruh yaxşı haldan ləzzət
alır, pis haldan sıxıntıya düşür və bütün bunların ilkin yaranma sə-
bəbləri məhz ruhun özü ilə bağlı olduğundan, ruh istəsə daha güclü
müqavimətlə ağılın hissiyyat üzərində hökmranlığını daim saxla-
59
mağa nail olar. Nəhayət, bədən öz mövcudluğunu qoruyub saxlaya
bilmədikdə, yəni ruh bədəni tərk etdikdə ən ali varlıq ruhu öz layiq
olduğu yerdə qərarlaşdırır və bu qərarlaşma o vaxta qədər davam
edir ki,
ruh ən təmiz, parlaq və pak olur.
Yalnız bu zaman ən ali varlıq onu daha yüksək pilləyə qaldırır
və öz əldə etdiyi əbədi rahatlığı ilə özünə yaxın edir. Ruhun maddi
aləmə müəyyən qətrə halında düşüb daha parlaqlıqla bu aləmdən
təkrar qayıtması ən ali varlığın öz qüdrətinin bir daha nümayişidir
ki, kainatın tutumunda təmizlik daha da artır, deməli, qaranlıq da o
nisbətdə azalır, xeyir şəri üstələyir.
Bu prosesin davamı sonda xeyrin tam qələbəsi və bütün maddi-
liyin ən layiqli formada əbədi həyatı deməkdir.
İnsan kainatın bir parçasıdır. Kainat nə qədər böyük olsa da in-
san kainatın daxilində baş verən proseslərin hamısını öz daxilində
tapa bilir. Xeyirxah insan hər gün öz daxilində qərarlaşmış ruhunun
nurla parlaqlığını bir qədər də artırır, yəni insanın halı o qədər yax-
şılaşır, təmizləşir, saflaşır ki, ruh bu nurun işığı içərisində özünü
daha rahat hiss edir və bu da insanın daha rahat yaşamasını təmin
edir.
İnsan xüsusi sınağa çəkilmiş bir varlıqdır, onun hərəkətləri,
ümumiyyətlə, hər fərdin hərəkətləri, ulu ruhun qətrə-qətrə topladı-
ğı nurunun parlaqlığının səviyyəsindən asılı olaraq maddi həyatın
əbədi həyata daha yaxın olduğu bir yerdə, ya əbədi həyata – insan-
dan daha yuxarı pilləyə, ya aşağıya, tək-tək hallarda isə təkrarən
eyni mərhələdə qərarlaşdırılır. Ona görə də insan bir varlıq kimi
hökmən özünü dərk etməli və məsuliyyətini bilməlidir. Ey insan
sən kimsən? Bu sualı hər kəs özünə verməli və bu suala cavab tap-
mağa çalışmalıdır.
İnsan yalnız Yer kürəsindəmi mövcuddur, insan hardan meydana
gəlib, insandan daha mükəmməl bir varlığın yaranması mümkün-
mü? Bütün bu suallar insanın nə qədər sirli və mürəkkəb məxluq
olmasının sübutudur. Yer kürəsi bir mövcudluq kimi labüd olandan
uzun tarixi bir yol keçmişdir. Bu müddət ərzində o, ən müxtəlif,
lakin nizamlı böyük və kiçik səbəblər qrupu ilə təsirlənmişdir və
bu səbəblər qrupu hər an üçün onda müəyyən dəyişikliklər yarat-