Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏDƏBİYYAT
- Hadiste Yer Alan Herhangi Bir İfadenin Yanlış Anlaşılması
Mötəzilənin son dövrlərdə görülən təsiri 91
də olsa Mötəzilə adının qaynağının zahid və abidi xarakterizə etmək üçün istifadə edilən bir vəsflə əlaqəsi olduğu ehtimalı vardır. 9
ləsi və çox iddialı Neo-Mötəzilə ifadəsi, “Həqiqətən yeni bir axımdan bəhs etmək mümkündürmü?” - sualını meydana gətirmişdi. Məqalə boyu Mötəzi- lənin bariz şəkildə son dövr alimlərinə təsiri ilə yanaşı bu suala cavab axtar- mağa çalışmışıq. Qərb şərqşünas alimlərinin əsərlərindən belə bir qənaətə gəlmək mümkün olsa da nəticə etibariylə yeni bir Mötəzilə axımının var ol- duğunu iddia etmək həqiqəti ifadə etməz. Lakin intellektual mirasımızın bir parçası olan Mötəzilənin ağla və təcrübəyə verdikləri əhəmiyyəti, metod or- taya qoyma səylərini, təəssübdən uzaq şəkildə fikirlərini ifadə edərək sərbəst formada müzakirə etmələrini, məzhəbləri uzlaşdırmaq cəhdlərini, azadlıq haqqındakı nəzəriyyələrini günümüzə daşıya bilərik. Son dövr alimlərinin səyləri də yenidən bir məzhəbi diriltmək məqsədini deyil, bəlkə də bizim ifa- də etdiyimiz məsələlərdə axtarışlarla əlaqədardır. Ənənəvi İslam düşüncəsin- dəki müsbət hesab edilə bilən üslub, ideya və fikirlərdən bəhrələnmə, digər İslam düşüncə məktəbləri kimi Mötəzilənin də zəngin düşüncə mirasından istifadə etmə günümüzün aktual məsələlərinə həll yolları tapmağa və ya kə- lam elmi üçün yeni bir metodologiya qurma səylərinə də öz töhfəsini verə bilər.
9 İrfan Əbdülhəmid, İslamda itikadi mezhepler ve akaid esasları, tərc. M. Saim Yeprem, s. 98. Dr. Adilə TAHİROVA 92
ƏDƏBİYYAT 1.
Adilə Tahirova, Kadı Abdulcebbar ve Ebu-l-Muin en-Nesefiye göre nübüvvetin gerekliliyi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul-2004. 2.
VIII c., 1969, s. 322-324. 3.
Əhməd Mahmud Sübhi, Fi ilmil-kəlam (əl-Mutəzilə), Beyrut 1985. 4.
İlyas Çelebi, “Mutezile”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXXI, İstanbul 2006, s. 391-401. 5.
modern döneme etkileri”, Kelam Araştırmaları, 2:2 (2004), s. 3-24. 6.
İlyas Çelebi, İslam inanç sisteminde akılcılık ve Kadı Abdülcebbar, Rağbet yayınları, İstanbul 2002. 7.
M. Saim Yeprem, Marifet yayınları, III nəşr, İstanbul 1994. 8.
Osmanlıdan Cumhuriyete İslam düşüncesinde arayışlar (Şehbender- zade Filibeli Ahmed Hilmi, Musa Kazım, Yeşilzade Muhammed Salih, Ziya- eddin Ezheri, İsmayıl İzmirli Hakkı, Halim Sabit, Musa Carullah Bigi, Ahmed Hamdi Akseki, Şemseddin Günaltay, İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu), Sadeleştirenler: Abdurrahman Dodurgalı, Adil Bebek, Ahmet Yücel, Ferhat Koca, İlyas Çelebi, Mehmet Erdoğan, Rağbet yayınları, İstanbul 1999. 9.
Mötəzilənin son dövrlərdə görülən təsiri 93
РЕЗЮМЕ Статья посвящена методу Мутазилитов и их влиянию мыслителям 19-20 вв. названными Нео-Мутазилитами. Мутазилиты были предста- вителями свободного мышления раннего периода Ислама. Их отноше- ние к религии и религиозному мышлению стало прототипом модер- нистского периода. Главными терминами в статье являются эти слова: Мутазилиты, Нео-Мутазилиты, модернизм. RESUME This article has dealt with the Mu'tazilite method and their impact to the thinkers of 19 th and 20 th centures who named as Neo-Mu’tasilite. Mu’tazilite thinkers were the representatives of free thinking in early Muslim society. Their approach to religion and religious thinking became a prototype in modern period. Key words: Mu'tazila, Neo-Mu'tazilism, tajdid.
Namiq ABUZƏROV 94
İBN MACE`NİN “MEVZU” SANILAN BAZI İLLETLİ RİVAYETLERİ ÜZERİNE i.e.n. Namiq Abuzərov İbn Mâce’nin zevâidi içerisinde yer alan bazı rivâyetler, İbnü’l-Cevzî ta- rafından uydurma sayılmasına rağmen onların illetli olduğu anlaşılmaktadır. Genellikle râvî hatası sebebiyle meydana gelen bu gibi illetli metinler, sahîh versiyonlarının yardımıyla tashîh edilebilmektedir. Fakat herhangi bir hadisi belli bir sebeple yanlış anlayan râvî veya râvîler kendilerinden sonraki tabakalara anladıkları şekliyle aktardıkları için bu rivâyetler yanlış versiyon- larıyla yaygınlaşmakta ve kaynaklarda bu şekliyle yer almaktadır. Sünen-i İbn Mâce’deki râvî hatası sebebiyle meydana gelen illetler ya metinde yer alan herhangi bir ifadenin veya bütün hadis metinin yanlış anlaşılmasından kaynaklanmaktadır.
İbnü’l-Cevzî’nin “mevzu” saydığı illetli rivâyetlerden birisi Sünen-i İbn Mâce’nin “Cenâze” bölümünde yer almaktadır. Ebû Hüreyre’den nakledilen bu rivâyete göre Hz. Peygamber: “Hasta iken ölen bir kimse şehid olarak öl- müş olur. Kabir fitnesinden korunur, sabah akşam Cennet’ten rızıklandırı- lır.” 1 buyurmaktadır. İbnü’l-Cevzî bu rivâyeti dört farklı tarikle el-Mevzû‘- ât’ında kaydederek şu açıklamayı yapmaktadır: “Bütün tariklerin ortak nok- tası İbrâhîm b. Muhammed’dir. O sika olmadığı için kendisinden tedlîs yo- luyla hadis aktarmışlardır. 2 Mâlik b. Enes, Yahyâ b. Maîn ve Yahyâ b. Saîd onun hakkında “yalancı” demişlerdir. 3 Ahmed b. Hanbel, âlimlerin onun hadisini terk ettiğini, Dârekutnî ise “metrûk” olduğunu belirtmiştir”. 4
Zevâidi içerisinde yer alan ve illetli sayılan bu rivâyet iki önemli hususu ihtiva etmektedir. 1. Metinde yer alan hangi ifade veya cümlede râvî hata-
1 İbn Mâce, “Cenâze” 62. 2 İbnü’l-Cevzî, İbrâhîm b. Ebû Yahyâ’dan tedlîs yoluyla hadis nakleden râvî’nin İbn Cüreyc olduğunu kaydetmekte, zikrettiği dört tarikin hepsinden onun ismini farklı şekillerde belirttiğine işaret etmektedir. (İbnü’l-Cevzî, el-Mevzû‘ât, III, 513). 3 İbn Adî, el-Kâmil, I, 250. 4 İbnü’l-Cevzî, a.g.e., III, 513. Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|