Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
108 Əfəndiyev isə bu anlayışı qarşılıqlı fəaliyyətdə olan tərəflərin bir - birinə zidd məqsədlərinin, mövqelərinin, görüşlərinin toq- quşması kimi xarakterizə edir 147 . Hələ XX əsrin ortalarında D.M.Çeçot, İ.Q.Pobirçenko hüquqi mübahisəni hüquq münasibəti iştirakçıları arasında fikir ayrılığı kimi qiymətləndirərək göstərirdilər ki, hüquqi mübahisə tərəflərin öz subyektiv hüquq və vəzifələri barədə fikirlərini ziddiyyətli edir 148 . Onların bu yanaşması bir çox alimlər tərə- findən tənqid olundu. Məsələn, A.N.Kojuxar yazırdı ki, “hüquqi mübahisə” anlayışına dar məna verməklə onu tərəflərin çə- kişmədə olduğu vəziyyətə aid etmək olmaz. Belə ki, inzibati orqan cavabdeh qismində çıxış edərkən iddiaçının tələblərini inkar etməyərək öz aktının əsaslı olduğunu sübut etməklə özünə haqq qazandırmağa çalışmaya da bilər. Lakin, bununla yanaşı öz vəzifələrini yerinə yetirməyərək iddiaçıya öz hüquqlarını həyata keçirməkdə maneə də yarada bilər. Belə olan halda da hüququn məcburi həyata keçirilməsini təmin etmək üçün məhkəməyə müraciət etmək zərurəti meydana çıxır. A.N.Kojuxarın bu barədə fikrincə, hüququn mübahisəliyi cavabdehin iddia tələbi ilə əlaqədar verdiyi hansısa izahatlarda yox, onun səlahiyyətli şəxs tərəfindən həyata keçirilə bilməməsində ifadə olunur 149 . M.A.Qurviç hüquq haqqında mübahisəni müstəsna olaraq prosessual kateqoriya hesab edirdi 150 . M.D.Matiyevski də hüquq haqqında mübahisəni və onun məzmununu prosessual baxımdan 147 Əfəndiyev M.Ə. Sosiologiya. Bakı: Bakı Universiteti nəşriyyatı, 2009, s. 447 148 Чечот Д.М. Судебная защита субъективных прав и интересов // Советское государство и право, 1967, № 8, c. 48; Побирченко И.Г. Хозяйственная юрисдикция. Киев, РИО МВД УССР, 1973,c.27 149 Кожухаръ А.Н. Наличие спора о праве гражданском как предпосылка права на предъявление иска. Кишинев: Штиинца, 1970, c. 19-23 150 Гурвич М.А. Право на иск. М., Л.: Изд-во АН СССР, 1949, с. 142 109 şərh edirdi. Müəllif hüquq haqqında mübahisəni hüquqi cə- hətdən maraqlı şəxslərin öz subyektiv hüquq və vəzifələrini hüquq mühafizə orqanının qərarı olmadan realizə edə bilməməsi ilə əlaqədar olaraq qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada irəli sürdükləri iddianın əsasını təşkil edən fikir ayrılığı kimi qiymət- ləndirirdi 151 . Hüquqi mübahisənin mühüm ünsürü olan fikir ayrılığı hüquq subyektlərinin hüquqi mövqelərinin arasındakı fərqi, uyğunsuzluğu ifadə edir. Bəzi müəlliflərin fikrincə, hüquqi münaqişə tərəflərin – yəni, dövlət və onun orqanlarının, ictimai birliklərin, vətəndaşların hüquq subyektlərinin hüquqi vəziy- yətinin və statusunun qanuna zidd şəkildə dəyişdirilməsi məq- sədilə yaranan qarşıdurması kimi də müəyyən olunur 152 . İnzibati orqanların fəaliyyəti prosesində idarə olunan obyektə göstərilən təsir onun mənfi yaxud müsbət reaksiyasına səbəb olur. Mənfi reaksiya isə əksər halda hüquqi mübahisənin meydana çıxmasına səbəb olur. Lakin, bu mübahisə yalnız inzibati xarakterli olduğu təqdirdə inzibati məhkəmə icraatının predmeti olur. Qeyd edək ki, mübahisənin təbiətinin düzgün müəyyənləşdirilməsi və aidiyyət, nəzarət meyarlarının dəqiqləş- dirilməsi inzibati prosesin başlanması üçün həlledici məqam kimi çıxış edir. İnzibati mübahisələri ifadə etmək üçün ədəbiyyatlarda müxtəlif terminlərdən (“inzibati hüquqi mübahisə”, “inzibati hüquqa dair mübahisə”, “idarəçilik mübahisəsi”, “idarəetmə sahəsində mübahisə” və s.) istifadə olunur. E.Q.Lukyanova isə dövlətin müdaxiləsini tələb edən təzahürləri səciyyələndirmək 151 Матиевский М.Д. Спор о праве в советском гражданском процессе. Автореф. дисс. ... канд. юр. наук. М., 1978, c. 21 152 Тихомиров Л.В., Тихомиров М.Ю. Юридическая энциклопедия. М., 1997, с. 213 110 üçün “hüquqi anomaliya” terminindən istifadə edir. Onun fikrincə, hüquqi anomaliya hüquq pozuntularından və hüquqi mübahisələrdən ibarətdir 153 . Ədəbiyyatda daha dar mənalı kateqoriya kimi idarəetmə prosesində hakimiyyətin həyata keçirilməsi ilə əlaqəli yaranan, həm hüquqi, həm də qeyri-hüquqi xarakterli münaqişəli münasi- bətləri ifadə etmək üçün “idarəetmə mübahisəsi”anlayışından da istifadə etmək təklif olunur 154 . Qeyd edək ki, idarəetmə sahə- sində yaranan mübahisənin təbiəti inzibati məhkəmə icraatının mahiyyətini müəyyənləşdirən bir sıra alimlər tərəfindən əsas meyar kimi qəbul olunur. Bunlara M.D.Zaqryatskov, 155 İ.T. Tarasov 156 , A.İ.Yelistratov 157 A.Ş.Gözüböyük 158 , A.İ.Uyanık 159 , N.Q.Salişeva, L.A. Nikolayeva. D.M.Çeçot 160 , D.N. Baxrax, A.T. Bonner 161 kimi alimləri aid etmək olar. Y.B. Luparev haqlı olaraq yazır ki, dövlət idarəetməsində mübahisələr hüquqla tənzimlənən idarəetmə hərəkətlərinin 153 Лукьянова Е.Г. Теория процессуального права. М.: НОРМА, 2003, с. 62-66 154 Зеленцов А.Б., Яхин Ф.Ф. О предмете административно-правового спора. http://www.lawmix.ru/comm/3494 155 Загряцков М.Д. Административная юстиция и право жалобы. М.: Кооперативное изда- тельство, 1924, с. 3 156 Тарасов И.Т. Краткий очерк науки административного права. Т. 1. Ярославль: Тип. Г. Фалька, 1888, с. 359 157 Елистратов А.И. Основные начала административного права. М.: Издание Г.А.Лемина, 1917, с. 8-9 158 Gözübüyük A.Ş. Yönetim Hukuku. Ankara, 1989, с. 274 159 Uyanık A. İdari yargıda iptal davalarının değerlendirilmesi / Mevzuat dergisi, yıl 6, sayı 61, Ocak 2003. http://www.mevzuatdergisi.com/ 160 Чечот Д.М. Административная юстиция. Теоретические проблемы. Л., 1973, с. 13 161 Салищева Н.Г. Административный процесс в СССР. М.: Юридическая литература, 1964, с. 137 ; Николаева Л.А. Судебный надзор за законностью в социалистическом государственном управлении. Л., 1973, с. 10, 18; Бахрах Д.Н., Боннер А.Т. Административная юстиция: развитие и проблемы совершенствования // Советское государство и право, 1975, № 8, с. 13-14 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|