Bayram Apoyev
Yüklə 1,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 A a Məsələn, bu baxımdan bəzi qabaqcıl coğrafiya müəllimlərinin hazırlayıb istifadə etdikləri “Gəncə və Nizami” adlı təqdimat çox səmərəli nəticə verir. Həmin təqdimata aşağıdakılar daxildir : 1. Gəncənin qədim və orta əsrlərə, müasir dövrlərə aid mən- zərələrini, görkəmli yerlərini əks etdirən slaydlar. 2. “Nizami” adlı sənədli və bədii filmlərdən fraqmentlər. 3. Nizami Poeziya Teatrının tamaşalarından qısa fraqmentləri əks etdirən video – çarx. 4. Gəncə şəhərində dahi şairin 870 illik yubileyi ilə əlaqədar keçirilmiş silsilə tədbirlərin video-xülasəsi. 5. Gəncə şəhərində 29 saylı orta məktəbin 7-ci sinfində dahi şairin 870 illik yubileyinə həsr olunmuş açıq dərsin video-yazısı. 6. N.Gəncəvinin məqbərəsinin əvvəlki illərdə və son dövrdə bərpasını müqayisəli əks etdirən sənədli xronika. Həmin təqdimat ümummilli lider H.Əliyevin Nizami və Gən- cə haqqındakı sözləri (Nizami deyəndə Gəncə düşünürsən) ... ilə başlayıb, dahi şairin aşağıdakı sözləri ilə bitir: Şeri oxunanda bu Nizaminin Özü də hər sözdə görünər yəqin. Gizlənib özünü verməzmi nişan Sənə hər beytində bir sirr danışan? Yüz il sonra sorsan bəs o hardadır? Hər beyti səslənər: Burda, burdadır (57, 362). Təqdimatın şagirdlərdə emosional əhvali-ruhiyyə yaratmasını təmin etmək üçün əvvəldən sonadək bütün səssiz materiallar dahi Nizaminin sözlərinə dahi Ü.Hacıbəyovun bəstələdiyi musiqi ilə müşaiyət olunur. Coğrafiya dərslərində N.Gəncəviyə məhəbbət hissinin aşılan- ması yollarından biri də onun adını daşıyan coğrafi adlar, eləcə də “Xəmsə”də qeyd olunan toponimlər haqqında müvafiq mövzuların tədrisində yığcam məlumat verməkdir. Məsələn, Gəncə və Bakı şə- hərlərinin inzibati rayonlarından bəhs edərkən, müəllim hər iki 30 A a şəhərdə dahi şairin adını daşıyan Nizami rayonunun mövcud oldu- ğunu şagirdlərin diqqətinə cəlb etməli və əlavə olaraq bildirməlidir ki, kiçik bir respublikada eyni adda iki rayonun olması ümummilli liderimiz H.Əliyevin xidmətidir. Bu isə dahi dövlət xadiminin (H.Əliyevin) dahi şairə (N.Gəncəviyə) hörmət və ehtiramının parlaq təzahürüdür. Qeyd olunan fakta müəllim onu da əlavə edir ki, dahi Nizami- nin adını daşıyan kəndlər respublikamızın bir sıra rayonlarında (Goranboy, Şəmkir və s.)da mövcuddur. Gəncə şəhərinin yaxınlığın- dakı Şıx düzü də Şeyx Nizaminin adı ilə bağlıdır. Aran iqtisadi rayonunun öyrədilməsi zamanı Bərdə şəhərin- dən bəhs edərkən müəllim dahi Nizaminin bu şəhər haqqındakı məşhur sözlərini yada salır: Bərdə nə gözəldir, necə qəşəngdir, Yazı da, qışı da güldür, çiçəkdir. İyulda dağlara lalərlə səpər, Qışını baharın nəsimi öpər. O yaşıl meşəsi cənnətə bənzər Şən ətəklərinə bağlanmış kövsər. Söyüdlük çöllərə vermişdir zinət, Ağ bağı elə bil həqiqi cənnət. Qırqovul yuvası hər sərv ağacı, Oxuyur kəkliyi, ötür turacı... (37, 203). Bu şeir parçasının təhlilindən aydın görünür ki, dahi şair sanki bir təbiətşünas alim kimi Bərdə torpağının gözəlliklərini və xüsusiy- yətlərini tərənnüm edir: Yem üçün gələr quş bu gözəl yurda, İstəsən quş südü taparsan burda. Torpağı yoğrulmuş qızıl suyundan, Elə bil hər yanda bitmiş zəfəran (yenə orada). 31 A a Bərdə torpağının təbii gözəlliklərindən bəhs etdikdən sonra şair dağıdıcı, ədalətsiz müharibələr nəticəsində həmin gözəlliklərin məhv edildiyini qeyd edir: İndi o dərgahın taxtı alçalmış, İpəyi, qumaşı küləklər çalmış. Təzə nar gülləri tökülüb solmuş, O narlar, nərgizlər dönüb toz olmuş. İndisə yerində bu gözəl yurdun, Var sel yumuş dərə, qurumuş odun. Dahi şair bu gözəl diyarın mövcud vəziyyətinə acısa da, onun dərdinə dərman olduğunu da qeyd edir: Yenə də bol olan o göyərtilər, Ədalət toxmundan göyərsə əgər. Yenidən gözəlcə bəslənsə diyar, Get-gedə yaşıllıq, gözəllik artar (yenə orada, səh.204). Daha sonra müəllim qeyd edir ki, dahi Nizami Bərdənin təbii gözəlliklərini vəsf etməklə yanaşı, Azərbaycanın bu qədim diyarının eyni zamanda qəhrəmanlar, mərdlər yurdu olduğuna, şəhərin əvvəl- lər Hərum adlandığına diqqəti cəlb edir : Hərum adlanırdı bu yurd hər yerdə, İndisə adına deyirlər Bərdə. Bu mərdlər, gözəllər yurdunda, inan, Çox saysız xəzinə gizləmiş zaman (yenə orada). Yekunda müəllim şeirdə təsvir olunan qədim Bərdənin şöhrə- tinin özünə qaytarılması üçün müasir dövrdə burada aparılan yeni- dənqurma və abadlıq işlərindən bəhs etməklə dərsin həyatla əlaqə- ləndirilməsini təmin edir. Müəllim sonda onu da vurğulayır ki, Bərdəni sevə-sevə tərənnüm edən və beləliklə də, ədəbiyyat tarixi- 32 A a mizə bu qədim diyarın adını qızıl hərflərlə yazan N.Gəncəvini bər- dəlilər böyük məhəbət və ehtiramla hər zaman yad edir və xatirəsini əziz tuturlar. Dünyanın iqtisadi və sosial coğrafiyası kursunun tədrisində də N.Gəncəvinin dünya şöhrətli şair-filosof olduğu şagirdlərə anlat- mağın imkanları heç də az deyil. Məsələn, Fransanın sosial-iqtisadi səciyyəsinə və şəhərlərinə həsr olunan dərsdə müəllim şagirdlərin diqqətini Azərbaycanın bu ölkə ilə sıx elmi-mədəni əlaqələrinin mövcudluğuna, həmin əlaqələrin hələ orta əsrlərdə başlanmasına, Avropada Nizami Gəncəvi haqqında ilk yazılı məlumatların məhz bu ölkədə yayılmasına cəlb edə bilər. Fransız şərqşünaslarının və yazıçılarının öz elmi əsərlərində N. Gəncəviyə, onun “Xəmsə”sinə böyük diqqət yetirməsinə dair aşağıdakı faktlardan bu fikri əsas- landırmaq mümkündür. “Avropada nizamişünaslığın özülünü XVII əsrdə fransız şərq- şünasları qoymuşlar” (40). Nizami Gəncəvini öyrənmək sahəsində Fransada XVII əsrdə başlanmış fəaliyyət sonralar müntəzəm davam etmişdir. Fransız şərqşünaslarından Bartelemi d'Erblo, Silvester dö Sasi, Jül Mol, Yan Darmsteter, Lüsyən Buva, Alfons Pusso, Rönü Patrn, E.Bloşe, Jorj Farilley, L.M.Dübo, Fridrix Şarmua, Anri Mas- se, Lui Araqon və başqaları Nizami Gəncəvinin həyat və yaradıcılı- ğını araşdırmaqla məşğul olmuşlar. Onlar Nizami əsərlərinin tərcü- məsi sahəsində çox iş görmüşlər... Parisdə çıxan “Jurnal Aziyatik”, “Rövü dü mond müzülman” və digər jurnalların müxtəlif nömrələ- rində Nizami Gəncəvinin ölməz yaradıcığını təhlil edən bir çox məqalələr dərc olunmuşdur (yenə orada). Fransız şərqşünasları öz əsərlərində N.Gəncəvinin əsərlərini yüksək qiymətləndirmiş, dahi şair haqqında dəyərli fikirlər söylə- mişlər. Onlardan Bartelemi d'Erblo, Marsel Erqetu, H.Bamate, B.Meynar və Lui Araqonun dahi şair haqqında söylədikləri yüksək fikirləri yuxarıda qeyd etdiyimiz üçün burada təkrara ehtiyac duymuruq. Başqa bir misal. Hindistanın sosial-iqtisadi coğrafiyasını öyrə- dərkən bu qədim mədəniyyət ölkəsi ilə Azərbaycanın elmi-mədəni Yüklə 1,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|