Bayram Apoyev
Yüklə 1,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
101 A a imkanlar daha genişdir. Burada həm dahi şairin həyat və yara- dıcılığının, ayrı-ayrı əsərlərinin öyrədilməsi zamanı, həm də tərbi- yənin müxtəlif sahələri ilə bağlı digər mövzuların tədrisi prosesində sinifdənxaric oxunun təşkili yolu ilə onun şeir və poemalarının dərindən öyrədilməsi mümkündür. Məsələn, “İsgəndərnamə” poema- sının tədrisi zamanı müəllim bu poemadan bəzi parçaların – şagird- lərin milli mənlik şüurunun inkişafına daha güclü təsir edən “İsgən- dərin Bərdəyə gəlməsi və Nüşabə ilə görüşməsi”, “İsgəndərin Nüşabə ilə məclisdə oturması”, “İsgəndərin qıpçaq çölünə çatması” və s. sinifdənxaric oxu yolu ilə əzbərlənməsini və təhlilini təşkil edə bilər. Coğrafiyanın tədrisi prosesində də bəzi mövzuların öyrədil- məsi zamanı şairin “Xəmsə”sinə müraciət edib müvafiq bədii par- çaların əzbərlənməsini təşkil etmək imkanları mövcuddur. Məsələn, Bərdə şəhəri haqqında proqram materialının öyrədilməsi zamanı müəllim “İsgəndərnamə” poemasından Azərbaycanın bu qədim diyarının tərifinə həsr olunan bədii parçanın sinifdənxaric oxu yolu ilə əzbərlənməsini tapşıra bilər. Birinci qrupa daxil olan dərsdənkənar işlər içərisində başlıca yerlərdən birini də fənn dərnəkləri tutur. Ayrı-ayrı fənlər üzrə yaradılmış bu dərnəklərdə dahi şairin irsini dərindən öyrənmək baxımından çox geniş imkanlar mövcuddur. Məsələn, ədəbiyyat dərnəyində: “ N.Gəncəvinin həyat və yaradıcılığına dair yeni məlu- matlar”, “N.Gəncəvi və Gəncə”, “Nizami yaradıcılığında vətənpər- vərlik ideyaları”, “Nizami poeziyasında türkçülüyə məhəbbət”, “N.Gəncəvi yaradıcılığında Azərbaycan folklorunun yeri və rolu”; Tarix dərnəyində: “N.Gəncəvini yetirən tarixi şərait”, “Azərbaycan və Şərq mədəniyyətində N.Gəncəvinin yeri və rolu”, “Nizami əsər- lərinin qəhrəmanları olan tarixi şəxsiyyətlər”, “N.Gəncəvinin “Xəmsə”sində” Azərbaycan tarixi ilə bağlı hadisələr”; Musiqi dər- nəyində: “Nizaminin musiqi dünyası”, “Xosrov və Şirin” poemasın- da təsvir olunan musiqi məclisləri”, “Azərbaycan musiqisi tarixinə dair məlumatlar Nizami poemalarında”, “Xəmsə” də təsvir və tərənnüm olunan muğamlar və nəğmələr”, “N.Gəncəvi yaradıcılı- ğında təsvir edilən qədim xalq çalğı alətləri”, “Azərbaycanın çağdaş 102 A a musiqisinin inkişafında Nizami poeziyasının rolu”, “N.Gəncəviyə həsr olunmuş musiqi əsərləri”; Təsviri incəsənət dərnəyində : “Ni- zami poeziyasında təsviri sənət”, “Xəmsə” süjetləri əsasında yara- nan miniatürlər”, “Azərbaycanda təsviri sənətin inkişafına Nizami poeziyasının təsiri”, “N.Gəncəviyə həsr olunmuş sənət əsərləri”; Coğrafiya dərnəyində: “Xəmsə”də coğrafi adlar”, “N.Gəncəvi Yerin forması və inkişaf mərhələləri haqqında”, “Nizami poeziyasında təbiəti mühafizə məsələləri”, “Xəmsə”də təsvir olunan xalqlar, onla- rın etnoqrafik xüsusiyyətləri” və s.mövzularda şagirdlərin elmi məruzələrini müzakirə edib onların çapına nail olmaq həm təlim, həm də tərbiyə baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ədəbiyyat, tarix, coğrafiya dərnəklərində qeyd olunan mövzu- lar üzrə elmi məruzələrin hazırlanması üçün mənbələr kifayət qədər olduğu halda, musiqi və təsviri incəsənətlə bağlı mövzular haqqında eyni sözü demək çətindir. Buna baxmayaraq, bu sahədə də son dövrlərdə bir sıra dəyərli elmi mənbələr işıq üzü görmüşdür. Bu baxımdan Sevda Qurbanəliyevanın “Nizami Gəncəvinin musiqi dünyası” (61), Rauf İsmayılzadənin “Nizaminin musiqi dünyası” (103), Fərman Rzayevin tərtib etdiyi “Nizami Gəncəvi incəsənət haqqında” (104), Nadir Zamanovun “Nizami poeziyası və təsviri sənət” (105) və s.kimi kitabları xüsusi qeyd etmək olar. Gərgin elmi zəhmətin və axtarışların nəticəsi kimi meydana gələn, illüstrativ materiallarla zəngin olan bu kitabların hər biri dərnək məşğələləri, xüsusilə, yuxarıda qeyd olunan mövzularda elmi məruzələrin hazır- lanması üçün dəyərli mənbədir. Belə mənbələrdən birini xüsusi qeyd etməyi məqsədəuyğun hesab edirik. Həmin dəyərli mənbə sənətşünaslıq doktoru, prof. Kərim Kərimovun nəşrə hazırladığı, ön söz və qısa şərhlər yazdığı “Nizami Gəncəvi. Xəmsə. Miniatürlər” adlı kitabdır (106). Müəllifin həmin kitaba yazdığı geniş həcmli “Ön söz” əslində çox dəyərli elmi-tədqiqat əsəridir. Bu əsərin elmi dəyərini artıran bir cəhət də onun eyni mənbədə üç dildə (azərbay- can, rus, ingilis) işıq üzü görməsidir. Burada müəllif Nizami poezi- yasının təkcə Azərbaycanda deyil, bütün Şərq dünyasında təsviri incəsənətin müxtəlif növlərinin, xüsusilə, rəssamlığın inkişafına 103 A a böyük təsirini qeyd edərək yazır: “Böyük Nizaminin fəlsəfi – idrak, romantik məhəbbət, tarixi qəhrəmanlıq poemaları rəssamlar üçün tükənməz yaradıcı ilham mənbəyi olmuşdur. Bu poemalar rəssam- ları zəngin və faydalı materiallarla təmin etmiş, onların sənətini yeni, orijinal motivlərlə, mütərəqqi, humanist ideyalarla zənginləş- dirmişdir. Nizami “Xəmsə”sinin məşhur, dərin məzmuna malik sü- jetləri, hamı tərəfindən sevilən səmimi obrazları rəssamların yara- dıcı təxəyyülünə böyük təsir göstərmiş, çoxlu incəsənət əsərinin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur” (106,6). Kitabın dəyərini qat-qat artıran cəhətlərdən biri də odur ki, burada Nizami “Xəmsə” sinin süjetləri haqqında yuxarıda qeyd olu- nan üç dildə annotasiyalar (qısa şərhlər) verilmişdir ki, bu da təli- min həm Azərbaycan, həm rus, həm də ingilis dilində olduğu bütün məktəblərdə ondan istifadəni mümkün və asan edir. İkinci qrupa daxil olan dərsdənkənar tərbiyə işlərinin forma və yolları çox müxtəlif olub geniş əhatə dairəsinə malikdir. Şairin zəngin irsini şagirdlərə sevdirməyin başlıca yollarından biri onun poeziyasına həsr olunmuş bədii qiraət müsabiqələrinin keçirilmə- sidir. Belə müsabiqələrin təşkilinə verilən başlıca pedaqoji tələblər müsabiqə üçün şeirlərin və ayrı-ayrı poemalardan bədii parçaların düzgün seçilməsi, qiraət materialının tərbiyəvi cəhətinə xüsusi diq- qət yetirilməsidir. Belə müsabiqələrin tərbiyə baxımından daha əhəmiyyətli və təsirli olmasını təmin etmək üçün münsiflər heyətinə tanınmış qiraət ustalarının, şairlərin və nizamişünas alimlərin daxil edilməsi, qaliblərin N.Gəncəvinin həyat və yaradıcılığına aid dəyərli kitablarla mükafatlandırılması, müsabiqənin şərtləri, gedişi və nəti- cəsinin kütləvi informasiya vasitələrində işıqlandırılması, məktəbin videotekasında saxlanması üçün diskə köçürülməsi, növbəti müsa- biqələr zamanı onlardan istifadə olunması məqsədəuyğundur. Belə müsabiqələri həm siniflər üzrə, həm ümumtəhsil məktəb- lərarası miqyasda təşkil etmək daha faydalıdır. Dahi şairin yaradıcılığını dərsdənkənar vaxtlarda şagirdlərə sevdirməyin vasitə və yollarından biri “Nizami poeziya günləri” nin təşkilidir. Şairin vətəni Gəncə şəhərində hər il sentyabr ayının Yüklə 1,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|