Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma

B.Hüseynov, 
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 
115 
periklinalının olmaması, CŞ periklinalının 17 km-ə qədər 
uzanması, eninə asimmetrikliyi isə Şm.Ş qanadının geniş, 
CQ qanadının isə olduqca qısa və dik olmasında əks olunur. 
D
əliməmmədli qalxımının iki uzununa qırılma arasında 
horst şəklində qalxmış olan tağ hissəsində, Mezozoy 
çöküntül
əri 0-500 m dərinliklərdə yerləşdikləri halda, 
strukturun 
Şm.Ş qanadında 1000-2500 m dərinliyə qədər 
gömülmüşdür.
Qeyd etm
ək lazımdır ki, Qoşqarçay qırılmasının Kür 
submeridional d
ərinlik qırılmasından şimalda davamının 
T
ərsdəllər qalxımının şərq hissəsindən keçdiyi geofiziki təd-
qiqatlarla aşkar edilmiş və axtarış-kəşfiyyat qazıması ilə 
t
əsdiq olunmuşdur. Burada qırılmanın Tabaşirin səthi üzrə 
amplitudu 2000 m-
ə çatır. Mezozoy çöküntü kompleksi 
s
əthinin Qoşqarçay qırılmasından şərqdə Dəliməmmədli 
qalxımının tağ hissəsində 400 m-dən onun şərq periklina-
lının uzaq batımında tədricən 4000 m-ə qədər enməsinə 
baxmayaraq, struktur subenin
ə uzanma istiqamətini saxlayır. 
Burada amplitudu 1000 m-d
ən artıq olan uzununa qırılma 
D
əliməmmədli antiklinalının cənub qanadı boyunca uzanır.
D
əliməmmədli qalxımının Şm.Ş qanadının şərq 
hiss
əsində yerləşən kiçik ölçülü Soyuqxanlı, Fəxrəli, Çaylı 
v
ə Bozyeri qalxımları yerləşirlər. Bozyeri və Fəxrəli 
qalxımlarında Mezozoy çöküntülərin yatma dərinlikləri 
2200-2400 m-
ə, Gödəkboz-Duzdağ qırılması yaxınlığında 
is
ə 4500 m-ə qədər artır.
Qazax-D
əllər-Dəliməmmədli MNQR-in Tovuz-Qazax, 
D
əllər-Tovuz və Qıraq Kəsəmən sahələrində struktur-axta-

---

Az
ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 
116
rış, Dəliməmmədli sahəsində isə struktur-axtarış və kəşfiy-
yat quyuları qazılmışdır. Qazax-Məmmədtəpə sahəsində 
qa
zılmış quyularla açılmış Foraminifer laylarının alt hissə-
sin
ə aid edilən tufogen çöküntülərin keçiriciliyi (0.0102-
0.0347)x10
-3
mkm
2
arasında dəyişir. Qazılmış quyuların 
m
əlumatları göstərir ki, Maykop laylarının alt hissəsində 
0,5-
12 sm qalınlıqlı alevrolit və qumdaşı laycıqları möv-
cuddur. Burada Alt Maykopu
n qalınlığı 88 m təşkil edir. 
C
ənub-şərq istiqamətində həm qumdaşı laycıqlarının, həm 
d
ə Alt Maykopun qalınlıqları artır. Dəliməmmədli sahəsin-
d
ə Alt Maykopun qalınlığı 855 m-ə qədər çatır.
Qazax-M
əmmədtəpə sahəsində Maykop dəstəsi çö-
küntül
ərinin alt hissəsinin qumdaşıları və alevrolitləri yük-
s
ək keçiricilik və məsaməliklə xarakterizə olunur. Burada 
keçiricilik (0.0091-0.2448)x10
-3
mkm
2
arasında, məsamə-
lik is
ə 25-30 % arasında dəyişir. Dəliməmmədli sahəsində 
bu r
əqəm 17 md və 15-25 % təşkil edir.
A
ğstafa ərazisində qazılmış 15 saylı quyuda 322 m də-
rinlikd
ə güclü qaz tullanışı baş vermiş, Qazax-Məmməd-
t
əpə sahəsində 1 saylı istinad quyusunda 842 m dərinlikdə 
z
əif qaz təzahürü qeydə alınmışdır. 36 saylı struktur-axtarış 
quyusun
da Ağcagil çöküntülərini keçərkən 316 m-də qaz 
tullanışı, 17 saylı quyuda Maykop çöküntüləri açılan zaman 
qaz ayrılması, 23, 25, 27 və 29 saylı quyularda qısamüddətli 
qaz atılmaları müşahidə olunmuşdur.
D
əllər-Tovuz sahəsində kəşfiyyat işləri aparılan zaman 
Tabaşir əhəngdaşılarının yuyulması zamanı neft iyi qeydə 
alınmışdır. Qazılmış quyuların əksəriyyətində su təzahürü 
qazla 
müşayiət olunmuşdur. Dəllər sahəsində qazılmış 16, 

---

B.Hüseynov, 
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 
117 
17, 18, 24, 28 saylı struktur-axtarış quyularında karbonatlı 
v
ə tufogen fasiyalı Tabaşir çöküntüləri açılmışdır. 28 saylı 
quyuda 250-
559 m intervalından götürülmüş süxur nümunə-
l
əri bu çöküntülərin çatlı kollektorlara malik olduğunu göstə-
rmişdir. Çatların eni 0,1 mm-dən 2 mm-ə qədər dəyişir. 
Keçiricilik 0,0428x10
-3
mkm
2
t
əşkil edir.
D
əliməmmədli sahəsində kollektor xüsusiyyətləri qa-
zılmış quyulardan götürülmüş 10 süxur nümunəsində 
yoxl
anmışdır. Çöküntülər tuf qumdaşıları, tuf alevrolitlər 
v
ə qumdaşılarından ibarətdir. Məsaməlilik 5,7-25,3 % 
t
əşkil edir. Keçiricilik çox aşağıdır.
T
ədqiqatlar göstərir ki, Qazax-Dəllər zonası uzununa 
v
ə eninə qırılmalarla səciyyələnir və karbonatlı çöküntülə-
rin çatlılığı kəskin artır. Quyunun qazılması zamanı su 
axınının 600 l/dəq-ə qədər çatması həm Tabaşir, həm də 
ondan üstd
ə yatan çöküntülərdə qənaətbəxş neft-qaz kol-
lektor
larının mövcud olduğunu göstərir. Bu qənaətə gəlmək 
olar ki, Ağstafaçay-Xramçay arası sahədə karbonatlı-çatlı 
çöküntül
ər və daha cavan çöküntülərin qranulyar 
kollektorları neftli-qazlı ola bilər və neft-qaz axtarışı 
baxımından maraq kəsb edir.
D
əliməmmədli sahəsində Üst Tabaşirin karbonatlı gil-
li çöküntül
əri 1, 5, 6 və 20 saylı, vulkanik çökmə süxurları 
3, 4 saylı quyularla açılmışdır. Qazma zamanı neft-qaz 
t
əzahürləri 20, 12, 14, 23, 27, 6, 10, 18, 25 saylı quyularda 
müşahidə olunmuş, bəzi quyularda 1-2.5 t neft alınmışdır. 
Q
alxımın Şm.Ş qanadında və CŞ periklinalında qazılmış 
k
əşfiyyat quyularında Maykop lay dəstəsinin I, II 

---

Az
ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 
118
Qazanbulaq v
ə Orta Eosenin III Qazanbulaq horizontların-
dan 5-7 t/gün hasi
latla neft axını alınmışdır.
D
əliməmmədli sahəsində neft-qaz-su təzahürlərinin 
araşdırılması göstərir ki, əsas neftli-qazlı laylar Üst Tabaşir 
çöküntül
ərinə, Foraminifer qatına və yüksək dərəcədə neft-
qaz 
əlamətləri olan Maykop seriyasına aiddir. Strukturun 
c
ənub-şərq periklinalında Tabaşir çöküntüləri, Foraminifer 
qatı və Maykop seriyası perspektivli obyektlər kimi qiy-
m
ətləndirilə bilərlər.