Bəxtiyar tuncay

 
265 
taspolğaysiz)  yollarından  toğrulu  anunq  zamanına,  ne  vaxt  xapunsa  (neçik 
palaylasa) öçəşməxi  anınq (Məz. 2:12).
 
Oğulu öpün ki, qəzəblənməsin,  
Yoxsa tutduğunuz yolda məhv olarsınız.  
Çünki qəzəbi tezliklə alovlanar.  
Ona pənah gətirənlərin hamısı nə bəxtiyardır!  
xapundur  ~    //  xapındır  ~  fel.  –  alovlandırmaq,  alışdırmaq,  yandırmaq: 
Hadirdir  bizgə  Krisdos  yebermə  Ari  Cannı,  canı  sövüknünq,  xaysı  ki 
yürəklərimizni  xapundurur.  Məsih  ürəklərimizi  alovlandırsın  deyə,  Müqəddəs 
Ruhu, sevgi ruhunu bizə göndərməyə hazırdır. 
xapuş  ~  (-tum,  -tu,  -urmen,  -mandır,  -ıyırmen,  -sar,  -qay,  -mağan,  -up)  Bax: 
xapış ~ 
xapuştur  ~  fel.  –  susdurmaq,  ağzını  yumdurmaq:  Zera  köplər  dügüllər 
hnazant, egri sözli da esni aldavuçı, artıx ki sunattandırlar, xaysıların ki tiyər 
xapuşturma ki, barça övlərni yıxıyırlar da övrətiyirlər, xaysı ki tiyməs, kesip 
yığıştırmax üçün (Тim. 1: 10-11). Çünki sünnət edilmişlərdən çoxları tabe olmur, 
seçilmişlər barədə yalan danışır və ağılları çaşdırırlar. Onları susdurmaq lazımdır, 
çünki  onlar  evlər  yıxır  və  qazanc  əldə  etmək  naminə  lazım  olmayan  şeylər 
öyrədirlər. 
xar  I  (-nınq, -nı, -dan, -lar) ism. – qar: Hər  biri  hər yarı xaçıp da xar içinə 
xalıy edilər. Onlar qaçaraq hər tərəfə yayıldılar və qara batdılar. 
xar  II  ism.  –  əl,  qolun  barmaqlardan  biləyə  qədər  olan  hissəsi  :  Çaylar  çap 
urğaylar birgə xolları bilə // Axın suvlar xar  sürsünlər bir oğurdan işindəgilər 
bilə (Məz.  97/98: 8). 
Onun hüzurunda qoy çaylar əl çalsın,  
Dağlar birgə mədh oxusun!  
xara I (-men, -dır, -nınq, -ğa, -nı, -dan, -sın) sif. – qara: Xara rəng. Qara rəng. 
Xara yılan. Qara ilan.  
xara II ism. – mal-qara 
Xara x. ism. – albanlar arasında yayğın şəxs adlarından biri 
Xarabax  ism.  –  Albaniyada  (Azərbaycanda)  tarixi  vilayət:  Xarabaxtan  50 
xab mamux. Qarabaqdan 50 bağlama (kisə) pambıq. 
xarabaxlı ism. – qarabağlı: Butax Axbuxa oğlu, xarabaxlı. Qarabağlı Budaq 
Ağbuğa oğlu.  
xarabalıx  ism. qarabalıq (Cyprinus tinca): Beş balıx: üçüsu çortan da ekisi 
xarabalıx. Beş balıq: üçü durna balığı, ikisi qarabalıq 
xarabaş ism. – qaravaş, xidmətçi, nökər 
xarabaşlı ism. – rahib 
Xarabeq  x.  ism.  –  Qara  Bəy.  Albanlar  arasında  yayğn  olan  şəxs  adlarından 
biri 
xarabitik ism. qara kitab (?): Xarabitik bilə. Qara kitab ilə. 
xaraç Bax: xarac
 
xarac  //  xaraç  ism.  (< azərb.< ər.) – xərac, vergi:  Özgə  biyliklərdən  xarac 
alırlar. Özgə bəyliklərdən xərac alırlar. 

---

 
266 
xaraca ism. və sif. 1. qaraca; 2. parça növü: Yaşıl rəngli xaraca. Yaşıl rəngli 
qaraca parçası. 
Xaragöz  x. ism. – Albanlar arasında yayğn olan şəxs adlarından biri 
xarağçi // xarağçı Bax: xaraxçı 
xarağçılıx Bax: xaraxçılıx 
xarağlat 
~ 
fel. 
– 
qarət 
etdirmək: 
Öktəmlik 
dügül 
yalğız 
Napokotonosornunq,    faravonlarnınq,  Amanlarnınq,  evet  özgələrni  da 
xarağlatıyır  də  sindiriyir,  neçik  vixor  sedralarnı  Liban  üsnə.    Təkçə 
Novuxodnosorun,  fironların  və  Amonların  ötkəmliyi  deyil,  eləcə  də  başqalarının 
ötkəmliyi  üzündən  qarətçilik  baş  verir  və  qara  yel  kimi  Livanın  sidr  ağaclarının 
üstünü alır. 
Xaraxaş  x. ism. – Albanlar arasında yayğn olan şəxs adlarından biri 
xaraxçı  (-sen,  -dır,  -nınq,  -ğa,  -nı,  -lar,  -lardır,  -larnınq,  -larnı,  -lardan)  // 
xarağçi // xaraxçı (-nınq, -ğa, -nı, -dan, -lar, -larnınq, -larnı, -lardan) ism. – qarətçi, 
quldur 
xaraxçılıx (-ta) // xarağçlıx (-nı) ism. – qarətçilik, quldurluq 
xaraxla  ~  I fel. – qarət etmək, zorla qopartmaq: Köplərni, neçik toz  kibik, 
xaraxladılar  dinlərindən    da  tamuxnunq  ortasına  çıxara  berdilər.  Onlar 
çoxlarını  toz  kimi  öz  dinlərindən  qopartdılar  və  cəhənnəmin  tam  ortasına  sövq 
etdilər. Tergəgəy ötünç berüçi barça neməsin  (borçlusu barça tirlikin) anınq, 
xarxalağaylar (xapqaylar) yatlar xazğançın anınq (Məz. 108: 11). Borc verənlər 
onun hər şeyini alcaq və özgələri olan hər şeyini qarət edcək. 
xaraxla  ~  II Bax: xaral  ~   
xaraxuş (-tur, -tır, -nunq, -qa, -nu, -u, -umuz,  -lar) // xarağuş (-nunq) ism. – 
qaraquş: 
-Xaysılardırlar egriyürügənlər ekiayaxlılar?  
-Uçanlardırlar 
ki 
dırlar 
inçkətırnaxlılar 
da 
ititırnaxlılar 
tirmavuçıayaxlılar  da  sıxyumlular    da  havada  yürügənlar  da  dır  padşah 
alarnınq  xaraxuş  da  ayrılırlar  toğruburunlarğa  da  toğrutırnaxlılarğa  da 
egriburunlarğa da egritırnaxlılarğa.  
-Əyri gəzən ikiayaqlılar hansılardırlar?  
-Bu, uçanlardırlar ki, incədırnaqlı və itidırnaqlıdırlar, eləcə də yastıayaqlılar və 
sıx  yunlulardırlar.  Onlar  göydə  süzərlər  və  padşahları  qaraquşdur  ki,  onlar 
düzdırnaqlı  və  əyridırnaqlılara,  eləcə  də  düz  dimdiklilərə  və  əyri  dimdiklilərə 
bölünürlər.  
xaraxuşqına ism. – qaraquş balası: Xarxauş barça özgə xuşlar üsnə dağı igi 
hizmət  etiyir  oğlanlarnı  ya  xaraxuşqınalarnı.    Qaraquş  öz  balalarına  və  ya 
cücələrinə başqa quşlardan daha yaxşı baxır. 
xaral ~ (-ıyırmen, -ğan) fel. – qaralmaq 
xaralat  ~  (-qan)  –  qaraltmaq,  qaralamaq:  Buzulğan  ruznı  yazıxlar  blə 
tirlikində  tirliki  anınq  da  xaralatqan,  neçik  sacax  blə,  törasizliki  blə  canı 
anınq.  Bütün  həyatları  boyu  etdikləri  günahlar  həyatlarını  məhv  edib  və  sanki 
sacayaqmış kimi, qaraldıb həyatlarını. 
xaralı (-larından) sif. - qaralı 
xaralı-axlı Bax: axlı-xaralı 

---