Bəxtiyar tuncay

 
78 
(Axikar  haqqında  rəvayətdən).  Tövrat(ın  qələmə  alındığı)  və  xanlar(ın  yaşadığı) 
dövründə  Ninova  (Ninəviyyə)  şəhərinin  və  Aşşurun  (Assuriyanın)  Senekərim 
(Srnnexerib) adında bir hökmdarı var idi. 
asorı Bax: asori 
asori ulusu Bax: Asoresdan 
Asorilix Bax: Asoresdan 
aspap Bax: əspap 
Aspera Bax: Soperay 
aspra // asbra ism. (yun.) – xırda Bizans pulu.  
asral  ~ fel. – tərbiyələnmək, tərbiyə edilmək, hidayət olunmaq:  Zera  sendən 
dayma  boluşlanğan  da  yaxşını  xılınğan  da  aruvlanğan,  seninq  toğuşunqda 
asralğan da  yarıxlanğan,  tiriliyim  Krisdosta,  Oğulunqda da  Eyənqdə  seninq. 
Çünki  Sənin  sayəndə  mən  həmişə  köməklə  təmin,  mərhəmətlə  hatə  edilmiş  və 
təmizlnmişəm,  Sənin  doğumunla  tərbiyələnmiş  və  nurlanmışam,  Məsihdə  -  Sənin  
Oğlunda və Rəbbimizdə yaşayıram. 
asrı  zrf.  –  aşırı,  aşırı  dərəcədə,  həddən  artıq,  həddən  çox,  çox-çox,  olduqca: 
Asrı sıx. Aşırı dərəcədə sıx (olduqca sıx). Asrı tamaşalı toğurdu kensin anasında 
Ari  Can  aşıra.  Olduqca  möcüzəli  bir  şəkildə  özü-özünü  doğdurdu  anasının 
bətnində Müqəddəs Ruh vasitəsiylə. 
asta Bax: xasta 
astar ism. və sif. – astar, əsas, təməl 
astır ~ fel. – asdırmaq: Da ol xaç üsnə, xaysın hadirləp edi Mardoxeuşqa, 
biyik  beg,  kensinq  astırdılar  Və o xaçda ki, Mardoxay üçün hazırlamışdı və pek 
(çox) böyük idi, onun özünü asdırdılar.  
Asur x. ism. (< Aşşur yəh.) – Aşşur (Asur). Tövrata görə, Samın oğullarından 
biri və aşşurların (aysorların) cəddi Bax: asor və Asoresdan 
Asverus  (-ta)  //  Asvərus  (-qa,  -ta)  x.  ism  (<  Axaşveroş  yəh.)  –  Artakserks. 
Əhəməni sülaləsindən olan şahın adı. Digər fars-Əhəməni şahı Kserksin (e.ə. 464-
424) oğlu idi. 
aş  (-nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ınq, -ı, -ın, -ından, -ımız, -lar, -larnınq, -larğa, -
larnı, -lardan, -ları, -ların, -larından) ism. – aş, yemək, ərzaq, nahar: Etmədilər bir 
aşlar  da,  barçası  aştan  da  içməxtan  başxa  oruç  etiy  edilər  Heç  bir  yemək 
hazırlamadılar,  onların  hamısı  yeməksiz  və  içməksiz  oruc  saxlayırdılar.  Ya  men 
yarm  aştan  turarmen  da  menim  xuçuma  sizdən  barırmen.  Əks  təqdirdə 
yeməkdən  yarımçıq  qalxar  və  sizi  tərk  edərək,  öz  hücrəmə  gedərəm.  5  kün  oruç 
bolup tözər edi, xonaxsız aş yeməs edi (Həzrət İbrahimdən (ə) söhbət gedir).5 gün 
oruc tutb dözərdi, yeməyi qonaqsız yemzdi. 
aş    ~  (-ma,  -tım,  -tı,  -tıx,  -tılar,  -ıpmen,  -ıp  edi,  -maslar,  -ıyırmen,  -ıyır,  -
qaymen,  -qay,  -sa,  -sarlar,  -qan,  -qanlar,  -qanların,  -maxında,  -ıp,  -qınça)  fel.  – 
aşmaq,  yan  keçmək,  ötmək,  ötüb  keçmək,  keçmək:  Bayram,  ya  keçit,  aşma,  ya 
Ülükünü xıyınınınq Eyəmizninq... (Luk. 22: 1),  Pasxa (Mayasız Çörək) bayramı 
və  ya  Rəbbimizin  İstəklərindən  yan  keçmək...  Aşıyır  edim  kermən  yanında. 
Şəhərin yanından (ötüb) keçirdim.  

---

 
79 
aşa ~ (-nqız; -dım, -dınq, -dı, -dılar, -rmen, -r, -rlar, -rlar edi, -rlar edilər, -max, 
-qa,  -maxın)  fel.  –  aşırmaq,  yemək:  Aşanqz  da  körünqüz  ki,  tatlıdır  Biy  Yisus 
Krisdos! Yeyiniz və Rəbbimiz İsa Məsihin şirin (dadlı) olduğunu görünüz. 
aşagerd  (-nınq,  -kə,  -ni,  -i,  -inə,  -in,  -indən,  -lər,  -lərninq,  -lərgə,  -lərni,  -
lərdən,  -lərim,    lərimsiz,  -lərinq,  -lərinqə,  -ləri,  -ləribiz,  -lərininq,  -lərinə,  -lərin,  -
lərindən) // aşagert (-lər) ism. (< azərb. < frs.) – şagird, öyrənci 
aşagerdlix (-kə) ism. – şagirdlik, tələbəlik, öyrəncilik 
aşağ Bax: aşax 
aşağa (-dır, -ğa, -da. -sına, -sın) // aşaha zrf. – aşağı, aşağıda: Keldi Budax da 
Axbuğa  da  Musiy  da boldular  yük  Yağop  üçün  ki,  xaçmağay  da  1  lanğuxun 
aşağa  aldılar  yıxpaş  küngə  ança  ki,  turğay  törəgə  –  bu  veçtən  yük  boldular. 
Pedrvarnınq 17-sinə. Budaq, Ağbuğa və Musiy gəlib Yaqub üçün zamin durdular 
ki, qaçmayacaq, bazar ertəsinə qədər ondan bir zəncir aşağı saldılar (çıxardılar) və  
(vaxtı gələndə) məhkəmədə olacağına söz verdilər. Fevralın 17-si. Xaçan  ki  alğış 
etkəndə  Mariam  körər  Zosimos  ciknavor  ki,  bir  kimsə  havadan  aşağa-aşağa 
turuptur,  neçik  ki  yerdən  bir  axrı  biyik.  Məryəm  dua  edən  zaman  Zosima 
kiminsə havada çox aşağıdan, yerdən bir dirsək məsafədə süzdüyünü gördü. 
aşağadagi  // aşağardagi // aşağargi  // aşahargi  // aşaxdagi zrf. – aşağıdakı: 
Bir  tek  övü  bar  Tenqrininq  barça  tutuçininq,  budur  köktəgi  dunyanınq  da 
aşağadagi:  köktə  bardır  anınq  olturğuçu  da  yerdə  yənə  bardır  altlıxı 
ayaxlarınınq  anınq.  Hər  şeyi  -  yuxarı  və  aşağı  dünyaları  tutub  saxlayan  Tanrnın 
yalnız  bir  evi  vardır:  Göydə  taxtı,  yerdə  isə  ayaqaltısı  vardır.  Şağavatında 
Tenqrininq  barça  yaratkanları  üsnə,  alay  aşağardagi,  neçik  yoğardagi  da. 
Tanrının mərhəməti (səxavəti) bütün yaratdıqlarını, – istər yüksək, istərsə də aşağı 
varlqlar olsun,  - əhatə edir. Köktəgi Jerusalem da aşaxdagi. Göydəki və yerdəki 
Yerusəlimlər (Qüdslər). 
aşağardagi
 
Bax: aşağadagi 
aşağargi  // aşahargi
 
Bax: aşağadagi 
aşağartın Bax: aşaxartın 
aşağlan  ~ Bax: aşaxlan ~ 
aşağlat  ~ Bax: aşaxlat ~ 
aşah Bax: aşax 
aşaha см. aşağa 
aşahargi см. aşağargi 
aşax (-tır, -tırlar, -nı, -tan, -ı, -lar, -larnınq, -larnı, -larda) // aşah // aşağ (-ğa; -
larğa) zrf. – aşağı, aşağı hissə, alçaq: Miskinləndim  da  aşax  boldum asri  (Məz. 
37/38:  7).  Mən kasıbladım  və  aşırı  dərəcədə  aşağı  getdim.  Xurban  Tenqrigə  can 
aşax, yürəkni aruv da cannı aşax Tenqri heç etməstir (Məz. 50/51: 19). Tanrıya 
alçaq  könüllüklə  (səmimiliklə)  və  təmiz  ürəklə  qurban  edənin  səyləri  puç 
edilməz.Yaxşı fikir ya aşağ konqüllü. Xeyirxah fikirli və (alçaq könüllü) səmimi. 
Solağay  ayaxınınq  tizininq  tibin  it  tişləgən,  3  yara  xanlı,  hem  tizindən  aşaxı 
kögərip  şişkən  (albanlara  aid  məhkəmə-ekspertiza  sənədlərindən).  Onun  sol 
ayağının dizdən aşağı hissəsini it dişləyib, üç qanlı yara var, həm də dizdən aşağı 
hissəsi göyərib və şişib. Alğışlanqız, arilər da aşax yürəklilər, Biyni (Dan. 3: 87). 
Ey müqəddəslər və səmimi olanlar, Rəbbə həmd edin. 

---