Beynəlxalq iqtisadi hüquq anlayışı Beynəlxalq iqtisadi hüququn nizamasalma predmeti
Yüklə 2,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
fəaliyyət göstərən və rəsmi adı konfrans, bəzi ədəbiyyatlarda isə “Təşkilatın samiti” kimi istifadə edilən) Nazirlər Konfransıdır. Dünya Ticarət Təşkilatının təsis edilməsi haqqında Sazişin IV maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən Nazirlər Konfransı iki ildə bir dəfədən az olmayaraq şağrılmalıdır. Bir qayda olaraq konfransda üzv dövlətlər ticarət və ya xarici işlər nazirliyi səviyyəsində təmsil olunur. Nazirlər Konfransı çoxtərəfli ticarət müqavilələri haqqında Uruqvay raundu ilə qəbul edilmiş prinsipial məsələlərin müzakirəsi və qərarların qəbul edilməsi ilə bağlı şağrılır. Bununla yanaşı Nazirlər Konfransı Təşkilatın bütün funksiyalarını istisnasız həyata keçirmək və Təşkilatın fəaliyyəti ilə bağlı, eləcə də çoxtərəfli ticarət müqavilələrindən hər hansı birinin predmetini təşkil edən bütün məsələlərlə əlaqədar istənilən qərarı qəbul etmək səlahiyyətinə malikdir. Dünya Ticarət Təşkilatının digər baş orqanı daimi fəaliyyət göstərən bütün üzvlərin nümayəndələrindən təşkil olunan Baş Şuradır. Nazirlər Konfransının sessiyalararası dövründə (ildə 8-10 dəfə) Cenevrədə, bir qayda olaraq üzv dövlətlərin səfirləri, ya da Dünya Ticarət Təşkilatında mövcud dövlətlərin nümayəndələrinin rəhbərləri səviyyəsində toplaşır. Baş Şura çərçivəsində müxtəlif şura, komitə və qruplar fəaliyyət göstərir. Daha əhəmiyyətli və prinsipial problemlərə baxan Nazirlər Konfransından fərqli olaraq Baş Şura Nazirlər Konfransı adından Dünya Ticarət Təşkilatının gündəlik işinin əsas hissəsini tamamlayaraq, cari və prsedur məsələləri həll edir. Bundan əlavə, Baş Şura 2 xüsusi tərkibdə (formada) fəaliyyət göstərir: mübahisələrin həlli və ticarət icmalının üzrə Orqan qismində Təşkilatın ayrı-ayrı üzvlərinin ticarət siyasıti icmalının sistemini hazırlayır. Baş Şuranın qərarı konsesus yolu ilə qəbul olunur. Konsesus baş tutmadıqda isə, əgər Dünya Ticarət Təşkilatının təsis edilməsi haqqında Sazişdə və Dünya Ticarət Təşkilatı sisteminə daxil olan beynəlxalq müqavilələrdə başqa hal nəzərdə tutulmamışdırsa, qərarın üzvlərinin əksəriyyətinin sadə səs çoxluğu ilə qəbul olunur. Baş Şura Nazirlərin Konfransına tabedir və davamlı olaraq, öz fəaliyyətinin bütün istiqamətləri ilə bağlı onun qarşısında hesabat verir. Nazirlər konfransı bilavasitə Baş Şuraya tabe olan 3 orqan təsis etmişdir. Dünya Ticarət Təşkilatının inzibati idarəçilik funksiyası Təşkilatın katibliyi tərəfindən yönəldilir. Katiblik daimi fəaliyyət göstərməklə - ali və icraedici orqanların qərarlarının layihəsinin hazırlanması; - üzvlərin məlumatlandırılması, müxtəlif xidmətlərin təqdim edilməsini həyata keçirir. Dünya Ticarət Təşkilatının Katibliyi Baş direktor tərəfindən idarə olunur. Nazirlər Konfransı (və ya Baş Şura) Dünya Ticarət Təşkilatının Baş direktorunu təyin edir. Təşkilatın daimi fəaliyyət göstərən icraçı orqanı – Katibliyi (aparatı) beynəlxalq məmur statusu almış təqribən 500-ə qədər əməkdaçından ibarətdir. Katiblik Dünya Ticarət Təşkilatının bütün orqanlarının fəaliyyətini kordinasiya edir, eyni zamanda lazımi hüquqi və analitik dəstək göstərir. Məhz katibliyin mütəxəssisləti ticarət mübahisələrinə baxılması ilə bağlı milli ticarət siyasəti üzrə icmalın hazırlanmasını təmin edir. Təşkilatda üzvlük məsələsi özünəməxsusluğa malikdir. Dünya Ticarət Təşkilatının üzvləri təkcə dövlətlər deyil, həm də özlərinin xarici ticarət münasibətlərini idarə edən tam muxtariyyətə malik olan gömrük əraziləri, o cümlədən, Honkonq, Tayvan, Fələstin, Avropa İttifaqı və s. çıxış edir. Dövlət qismində tanınmasına nail ola bilməyən qurumların beynəlxalq dövlətlərarası təşkilatlarda iştirakı xüsusi problemlərdən biridir. Dünya Ticarət Təşkilatının təsis aktı bu məsələdə xüsusi mövqeyə malikdir. Dünya Ticarət Təşkilatına qoşulma prosesi nə qədər siyasi arqumentə söykənsə də Təşkilatda iqtisadi məzmun üstünlük təşkil edir. Bu və ya digər dövlətin qarşılıqlı tanınmasından, diplomatik əlaqələrdən asılı olamyaraq üzvlüyün reallaşdırılması mümkündür. Əgər bir dövlət digərini tanımırsa onlar Dünya Ticarət Təşkilatının təsis edilməsi haqqında Sazişin XIII maddəsindən istifadə edirlər. Hazırki mexanizm Təşkilatın bir üzvünün digər üzvünə qarşı onun bütün qaydalarının tətbiq edilməsinə imkan verir. Dolayısı ilə GATT-ın XXXV maddəsi də həmin mövqedən çıxış edir. Bu məsələ də Ermənistan tərəfindən de fakto təcavüzə məruz qalmış AR üçün də xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, AR-dən öncə Təşkilata üzv olmasına baxmayaraq qeyd etdiyimiz qaydaya əsasən Ermənistan Azərbaycan Respublikasının üzvlüyünü maneələndirmək imkanına malik deyil. Beynəlxalq müqavilələrdən çıxmaq haqqında ümumi qaydaya əsasən üzvlüklə yanaşı Dünya Ticarət Təşkilatından çıxmaq məsələsi də təsis aktında təsbit edilib. Dünya Ticarət Təşkilatının Baş dirüktoru üzvlükdən çıxmaq haqqında yalnçz müraciəti aldıqdan sonra 6 ay müddətində müvafiq qərar qüvvəyə minir. Qoşulma haqqında Saziş ölkələrin qanunvericiliklərinin bir hissəsi olduğu üçün həmin sazişdə çoxtərəfli, universal ticarət klubu kimi Dünya Ticarət Təşkilatından çıxmaq şərtləri barədə qeydlər edilə bilər. Dünya Ticarət Təşkilatına üzvlük iqtisadi təhlükəsizliyin təminatı baxımından əhəmiyyət daşıyır. Hər bir dövlət üzvlüyə qəbul prosesində milli maraqlarını qlobal iqtisadi təhlükəsizliklə uzlaşdırmağa çalışır. Müvafiq vəzifənin həlli AR üçün də istisna təşkil etmir. Azərbaycan Dünya Ticarət Təşkilatına üzv olması prosesində - AR-in müharibə vəziyyətində olması; - beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq; və - ikitərəfli əlaqələr nəzərə alınmalıdır. Dünya Ticarət Təşkilatına yeni üzv ölkələrin qoşulmasının əsas şərtlərindən biri onların milli qannvericiliyinin və təcrübələrinin Dünya Ticarət Təşkilatı hüququna uyğunlaşdırılması təşkil edir. Milli qanunvericiliyin unifikasiyası məsələsi Dünya Ticarət Təşkilatının təsis edilməsi haqqında Sazişin XVI maddəsinin 4-cü bəndindən irəli gəlir. Həmin maddəyə görə, hər bir iştirakçı dövlət öz qanunlarını, normativ aktlarını və öhdəlikləri ilə bağlı inzibati qərarlarını müvafiq müqavilələrə uyğunlaşdırmaq vəzifəsi daşıyırlar. Yüklə 2,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|