Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kitabın təşkil edilməsində göstərdiyi köməyə görə müəllimim Rəşad Fərhad oğlu
Yüklə 5,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
477
tövsiyəsi əsasında Baş Məclis tərəfindən müəyyən olunan şərtlərlə, Beynəlxalq Məhkəmənin Statutunun iştirakçısı ola bilər. Maddə 94-də qeyd olunur ki, BMT-nin hər bir Üzvü, tərəf kimi çıxış etdiyi istənilən işdə Beynəlxalq Məhkəmənin qərarına əməl etməyi öz öhdəsinə götürür. Əgər iş üzrə tərəflərdən biri Məhkəmənin çıxardığı qərarla onun üzərinə qoyulmuş öhdəlikləri icra etmirsə, o biri tərəf Təhlükəsizlik Şurasına müraciət edə bilər. Təhlükəsizlik Şurası, zəruri hesab etdikdə, tövsiyələr edə bilər və ya həmin qərarın həyata keçirilməsi üçün görülməli olan tədbirlər barəsində qərar qəbul edə bilər. Maddə 95-ə görə, Nizamnamədə heç nə BMT Üzvlərinin öz mübahisələrinin həllini artıq qüvvədə olan və ya gələcəkdə bağlanıla bilən sazişlər əsasında başqa məhkəmələrə həvalə etməsinə maneə yaratmır. Maddə 96-da qeyd olunur ki, Baş Məclis və ya Təhlükəsizlik Şurası Beynəlxalq Məhkəmədən istənilən hüquqi məsələ üzrə məsləhətçi rəy verməyi xahiş edə bilər. Baş Məclis tərəfindən istənilən vaxt buna icazə ala bilən BMT-nin digər orqanları və ixtisaslaşdırılmış təsisatlar da onların fəaliyyəti çərçivəsində ortaya çıxan hüquqi məsələlər üzrə Məhkəmədən məsləhətçi rəy istəyə bilər.
BMT-nin sonuncu baş orqanı Katiblik Baş Məclisin, Təhlükəszilik Şurasının və digər orqanların göstərişlərinə uyğun olaraq, təşkilatın əməliyyat və inzibati işini həyata keçirir.
Katibliyin fəaliyyəti Nizamnamənin XV fəsli ilə tənzimlənir. Maddə 97-yə görə, Katiblik Baş Katibdən və Təşkilat üçün tələb olunan ştatdan ibarətdir. Baş Katib Təhlükəsizlik Şurasının tövsiyəsi əsasında Baş Məclis tərəfindən təyin olunur. Baş Katib Təşkilatın baş inzibati vəzifəli şəxsidir. Maddə 98-də qeyd olunur ki, Baş Katib bu keyfiyyətdə Baş Məclisin, Təhlükəsizlik Şurasının, İqtisadi və Sosial Şuranın və Qəyyumluq Şurasının bütün iclaslarında fəaliyyət göstərir və bu orqanlar tərəfindən ona həvalə olunan digər funksiyaları icra edir. Baş Katib Təşkilatın işi barədə Baş Məclisə illik məruzə təqdim edir. Maddə 99-a əsasən, Baş Katib beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunub saxlanmasına, onun fikrincə, təhlükə törədə bilən istənilən məsələni Təhlükəsizlik Şurasının nəzərinə çatdıra bilər. Maddə 100-ə görə, öz vəzifələrini icra edərkən Baş Katib və Katibliyin heyəti hər hansı hökumətdən və ya Təşkilat üçün kənar olan hər hansı digər orqandan göstərişlər 478
istəməməli və almamalıdır. Onlar, yalnız Təşkilat qarşısında məsuliyyət daşıyan beynəlxalq vəzifəli şəxslər kimi onların statusuna təsir göstərə bilən hər hansı hərəkətdən daşınmalıdırlar. BMT-nin hər bir Üzvü Baş Katibin və Katibliyin heyətinin vəzifələrinin sırf beynəlxalq xarakterinə hörmət etməyi və onlara öz vəzifələrini yerinə yetirərkən təsir göstərməyə cəhd etməməyi öz öhdələrinə götürürlər. Maddə 101-də vurğulanır ki, Katibliyin heyəti Baş Katib tərəfindən Baş Məclisin müəyyən etdiyi qaydalara əsasən təyin olunur. Müvafiq heyət daimi əsasda işləmək üçün İqtisadi və Sosial Şuraya, Qəyyumluq Şurasına və buna lüzum oluqda, Təşkilatın digər orqanlarına ayrılır. Bu heyət Katibliyin bir hissəsini təşkil edir. Heyəti işə qəbul edərkən və xidmət şərtlərini müəyyən edərkən yüksək iş qabiliyyəti səviyyəsinin, səlahiyyətliliyin və təmizliyin təmin edilməsinin zəruriliyi ön plana çəkilir. Heyətin mümkün qədər geniş coğrafi əsasda seçilməsinin vacibliyinə lazımi diqqət yetirilməlidir. Beləliklə, Katibliyə Baş Katib rəhbərlik edir və Təhlükəsizlik Şurasının tövsiyəsinə əsasən, Baş Məclis tərəfindən 5 il müddətinə təyin edilir. Baş katib dövlətlər arasında mübaqişlərin tənzimlənməsi üzrə səy göstərir və onun fikrincə beynəlxalq sülhə və təhlükəsizliyə təsir göstərə biləcək mübahisələr barəsində məlumatları Təhlükəsizlik Şurasında çıxarmaq hüququna malikdir. O həmçinin, BMT Katibliyinin departamentlərinə, idarələrinə və digər təşkilatı bölmələrinə direktiv göstərişlər verir və BMT sisteminin bütün işini koordinasiya edir. BMT-nin əsas vəzifəli şəxsi kimi baş katib Baş Məclisin, Təhlükəsizlik Şurasının bütün iclaslarında iştirak edir və bu orqanlar tərəfindən onun üzərinə qoyulan digər funksiyaları yerinə yetirir. Baş katib həmçinin BMT sistemi rəhbərlərinin Koordinasiya Şurasının sədridir. Bu şura geniş diapazonlu problemlərin həllində üzv-dövlətlərin qarşılarına qoyduqları ümumi məqsədlərin əldə edilməsi üzrə fəaliyyətin koordinasiyasını təmin etmək üçün ildə iki dəfə görüşür. Onun tərkibinə 27 təşkilatın icraçı rəhbərləri daxildir.
BMT-nin ilk baş katibi 1946-1952ci illərdə Tryüqve Li (Norveç) olub. 1953-1961-ci illərdə bu vəzifəni Daq Hammarşeld (İsveç), 1961-1971-ci illərdə U Tan (Myanma), 1972- 1981-ci illərdə Kurt Valdhaym (Avstriya), 1982-1991-ci illərdə Havyer Peres (Peru), 1992- 1996-cı illərdə Butros Butro Qali (Misir) yerinə yetirib. Hazırda baş katib vəzifəsini 1997-ci ildən etibarən Kofi Annan (Qana) tutur. 479
Hazırda Katiblik 14 departament və idarədən ibarətdir və orada dünyanın təxminən 170 ölkəsindən 7500 nəfər çalışır. Nyu-Yorkda yerləşən mərkəzi ofislə yanaşı, BMT-nin Cenevrədə, Vyanada və Nayrobidə şöbələri vardır.
BMT-nin aşağıdakı funksional komissiyaları və onların tərkibinə daxil olan alt komissiyaları vardır: 1.
Statistika komissiyası. 2.
Əhalinin yerləşdirilməsi və inkişaf üzrə komissiya. 3.
Sosial inkişaf komissiyası. 4.
İnsan haqları komissiyası.
Üçlər Qrupu (aparteid cinayətlərinin qarşısının alınması və ona görə cəzalandırma haqqında Beynəlxalq Konvensiyaya uyğun olaraq yaradılıb).
Zorakı və ya qeyri-könüllü yoxaçıxmalar üzrə İşçi Qrupu. İnsan haqlarının daim kobud surətdə pozulması hallarının öyrənilməsi üzrə İşçi Qrupu.
İnkişaf hüququ üzrə açıq tərkibli İşçi Qrupu.
İşgəncə əleyhinə Konvensiyanın fakultativ protokol layihəsinin işlənməsi üzrə açıq tərkibli İşçi Qrupu.
Yerli xalqların haqları haqqında bəyannamə layihəsinin işlənməsi üzrə açıq tərkibli İşçi Qrupu.
Struktur yenidənqurma proqramlarına və iqtisadi, sosial, mədəni hüquqlara qid rəhbər baza prinsiplərinin işlənməsi üçün açıq tərkibli İşçi Qrupu.
İnsan haqlarının dəstəklənməsi və müdafiəsi üzrə altkomissiya. Milli, etnik, dini və dil azlıqlarına aid şəxslərin hüquqları məsələsi üzrə İşçi Qrupu.
Yerli xalqlar üzrə İşçi Qrupu.
Altkomissiyaların iş metodları üzrə Sessiya İşçi Qrupu. Transmilli şirkətlərin iş metodları və fəaliyyəti üzrə Sessiya İşçi Qrupu.
Rabitə üzrə İşçi Qrupu. 5.
Qadınların vəziyyəti üzrə komissiya. 6.
Narkotik vasitələr üzrə komissiya. Yüklə 5,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|