Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kitabın təşkil edilməsində göstərdiyi köməyə görə müəllimim Rəşad Fərhad oğlu
Yüklə 5,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məsləhət görülən ədəbiyyat siyahısı
504
BMT təşkilatlarının və digər institutlarının real imkanları nəzərə alınmadan tərtib edildiyi, layihə və proqramların xərclər hissəsində real maliyyə şərtlərinin nəzərə alınmadığı bildirlir. Bütün bunlar BMT-nin iqtisadi orqanlarının fəaliyyətinin səmərəliyinini artırılması üçün tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsini zəruri edir. BMT öz işini ―Minillik Bəyannaməsi‖ndə, həmçinin qlobal konfranslarda müəyyən edilən prioritetlərə uyğun olaraq qurmalıdır. Öz aktuallığını itirən məsələlər üzrə fəaliyyətdən imtina edilməli, yeni məsələlər (qloballaşma və onun inkişaf üçün nəticələri, inkişaf sahəsində məqsədlərin reallaşdırılması, münaqişələrin qarşısının alınması və terrorizmlə mübarizə) üzrə isə BMT öz biliklərini dərinləşdirməli və öz fəaliyyətini daha məqsədyönlü və səmərəli etməlidir. 1997-ci ildən etibarən BMT-nin fəaliyyətində islahatlara start verilmişdir. Ilk addım olaraq yenidən təşkilatlanma işlərinə başlanılmış, BMT-nin departament, fond və proqramları dörd istiqamət (sülh və təhlükəsizlik, inkişaf, iqtisadi və sosial məsələlər, humanitar məsələlər) üzrə qruplaşdırılmışlar. Işin koordinasiyası üçün hər bir qrup üçün icra komitəsi təşkil edilmişdir. Eyni zamanda, 1996-cı ildə tutulmayan 1000-ə yaxın vəzifə birdəfəlik ixtisar edilmişdir. Daha sonra icra komitələri Baş Rəhbərlər Qrupunun yaradılması ilə birbaşa olaraq baş katibin dəftərxanası ilə birləşdirilmişlər. Qrupun ―kabineti‖nə BMt-nin bütün departament, fond və proqramlarının rəhbərləri daxildir. Təşkilat strukturunun gücləndirilməsi üçün bir sıra departamentlər və şöbələr birləşdirilmişdir. Məsələn üç departament yeni yaradılmış iqtisadi və sosial məsələlər üzrə departamentdə cəmləşdirilmişdir. Ölkələr səviyyəsində BMT-nin təşkilatlanması gücləndirilmişdir. Belə ki, BMT-nin bütün fond və proqramlarının ölkələr üzrə şöbələri 1997-ci ilə qədər adətən ayrı-ayrı ofislərdə yerləşirdilər. Vəsaitin qənaət edilməsi və daha səmərəli birgə işin təşkili üçün ümumi ofis sahələrindən və eyni xidmət təchizatçılardan istifadə etmək tövsiyə edilmiş, 50- dən çox ölkədə BMT Evləri yaradılmışdır. Bundan əlavə, 1997-ci ildə baş katib ölkələrdə iş planlarını bir-birlərinə inteqrasiya etmək üçün BMT-nin rezident-əlaqələndiricilərinə daha geniş səlahiyyətlər vermişdir. Koordinasiyanı yüngülləşdirmək və BMT-nin yardımını ölkələrin strategiyaları və prioritetlərinə tam uyğunlaşdırmaq üçün iki əlavə alət yaradılmışdır: ölkənini ehtiyacını 505
müəyyən edən Ölkənin Vəziyyətinin Ümumi Qiymətləndirilməsi və İnkişaf Məqsərilə Yardımın Göstərilməsi üzrə BMT-nin Çərçivə Proqramı. BMT sistemi təşkilatlarının fəaliyyətinin canlandırılmasında əsas addım 1944-cü ildə Bretton Vudsda yaradılan institutlarla münasibətlərin təkmilləşdirilməsi oldu. BMT-nin bir tərəfdən Dünya Bankı ilə, dugər tərəfdən isə Beynəlxalq Valyuta Fondu ilə əməkdaşlıq dərəcəsi bu təşkilatlar yaradılarkən nəzərdə tutulan səviyyəyə heç zaman çatmayıb. 1998-ci ildən başlayaraq BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurası bretton-vuds institutlarının üzv- ölkələrinin müliyyə nazirləri ilə bir neçə illik görüşlər keçirib. Nəticədə 2002-ci ildə Meksikanın Monterrey şəhərində Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondunun aktiv iştirakı ilə İnkişafın Maliyyələşdirilməsi üzrə Beynəlxalq Konfrans keçirilmiş, bir sıra mühüm nailiyyətlər əldə edilmişdir. 2002-ci il mayın 1-dən etibarən əməkdaşların işə götürülməsi, yerləşdirilməsi və vəzifələrinin artırılması üçün yeni sistem tətbiq edilmişdir. Bu sistemdə əməkdaşın nailiyyətləri və kompetentliyinə daha çox üstünlük verilir və onun vəzifədə olma müddəti və presedentlər daha az nəzərə alınır. Yeni kadr mexanizmlərinin ümumi ―paketi‖nin bir hissəsi olan bu sistem çərçivəsində proqram rəhbərləri baş katiblə imzalanmış müqaviləyə uyğun olaraq, kadrların müstəqil yığılması səlahiyyətini alırlar. Bu müqaviləyə əsasən, onlar həm də əldə olunmuş nəticələrə görə məsuliyyət daşıyırlar. Beləliklə, qərarların qəbul edilməsində məsuliyyətin daha aşağı səviyyələrə (əməliyyat səviyyəli əməkdaşlara qədər) ötürülməsi istiqamətində planlı iş aparılır. Baş katib tərəfindən 2000-ci ilin avqustunda təqdim edilən ―İnsan resurslarının idarə edilməsinin islahatı‖ adlı hesabatda işçi yığımının və kadrların yerləşdirilməsinin müddətinə toxunulur. BMT-nin personalda müxtəlif ölkələrəin nümayəndələrinin təmsil edilməsinin zəruriliyi prinsipinə daim əməl etməsi, həmçinin əməkdaşların yüksək peşəkarlığının təmin edilməsi ilə eyni zamanda gender balansının yaxşılaşdırılması o deməkdir ki, işə qəbul haqqında qərar o biri təşkilatlarda olduğu kimi sürətlə qəbul edilə bilməz. Lakin son illərdə işə götürmə prosesinin orta müddəti 400 gün təşkil edirdi ki, bu da həddindən artıq çoxdur. Yeni qəbul edilmiş sistem bu müddəti 90 günə salmağı nəzərdə tutur. Insan resurslarının idarə edilməsi həmçinin əməkdaşların iki həftə ərzində üfiqi yerdəyişmələrini təsdiq etməli və həyata keçirməlidir. Proses həmçinin daha şəffaf xarakter almışdır, belə ki, bütün boş iş yerləri barədə məlumat BMT-nin internet saytında yerləşdirilmişdir.
506
Baş katibin hesabatında həmçinin Katibliyin əməkdaşlarının mobilliyi məsələsinə də toxunulmuşdur. Müxtəlif peşə sahibləri olan ixtisaslı əməkdaşların daxil olduğu daha universal vətəndaş xidmətlərinin yaradılması məqsədilə konkret bir vəzifədə qalma müddəti məhdudlaşdırılmışdır. Eyni zamanda, mənzil-qərargahdan daha uzaq nöqtələrdə çalışanlar xüsusi olaraq stimullaşdırılır, personalın öyrənilməsi üçün əlavə proqramlar tətbiq edilir və artıq işləyən əməkdaşların səviyyələri artırılır. Digər tərəfdən, BMT-nin rəhbər həlqələrinin əməkdaşları insan resurslarının idarə edilməsi sahəsində intensiv kur keçməlidirlər ki, bu da kadrlarla işin keyfiyyətinin artırılmasında mühüm rol oynaya bilər. Bundan əlavə, yeni attestasiya sistemi tətbiq edilməyə başlanmışdır. Kardinal islahatlar sırasına daxili nəzarət xidmətləri üzrə baş katib müavininin təyin edilməsi, əməliyyat xərclərinin ixtisar edilməsi, yüksək vəzifəli şəxslərin sayının azaldılması və təxminən 1000-ə yaxın vəzifənin ləğv edilməsi də aiddir. Səkkiz il ardıcıl olaraq BMT-nin müntəzəm büdcəsinin nominal dəyərdə ―sıfır‖ artımı təmin edilmişdir. Həyata keçirilən islahatları qısa şəkildə aşağıdakı kimi məcmulaşdırmaq olar:
dövlətlər tərəfindən müəyyən edilən prioritet tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün istifadə edilməsi;
keçirilən fəaliyyətə yönəldilməsi;
BMT-nin dörd əsas istiqamət (sülh və təhlükəsizlik, inkişaf, iqtisadi və sosial məsələlər, humanitar məsələlər) üzrə iş proqramının yenidən qurulması;
koordinasiya edilməsi üçün baş katibin birinci müavininin təyin edilməsi;
vəzifəsi təftişlərin, qiymətləndirmələrin, nəzarətin, inspeksiyaların və təhqiqatların həyata keçirilməsi olan Daxili Nəzarət Xidməti İdarəsinin yaradılması;
BMT-nin baş rəhbərlərinin daxil olduğu kabinetin yaradılması;
bütün səviyyələrdə personalın idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə kardinal kadr islahatlarının həyata keçirilməsi. 507
2003-cü ilin sentyabrında BMT baş katibi təşkilatda yeni islahatlar mərhələsinin başlandığını bəyan etdi. Onun təqdim etdiyi hesabatda BMT-nin sonrakı güclənməsi planı əks olunmuşdu. Hesabat BMT-nin bütün təsisatlarına və fəaliyyət növlərinə təsir edəcək yenidənqurmaları müəyyən edir. Hesabatda qeyd olunur ki, vəzifə heç də təşkilatın büdcəsinin ixtisar edilməsindən ibarət deyil. Əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, təşkilat öz fəaliyyətinə tənqidi yanaşmalı, bu fəaliyyətin ―Minillik Bəyannaməsi‖nin məqsədlərinin reallaşdırılması nöqteyi-nəzərindən aktual olub-olmadığı müəyyən edilməlidir. Əgər cavab mənfi olsa onda bu cür fəaliyyətdən imtina edilməlidir. Hesabatda islahatlar prosesinə aid olan praqmatik təkmilləşdirmə təkliflərinin geniş paketi əks olunmuşdur ki, onlardan da bəziləri aşağıdakılardır:
işlərlə məşğul olmasını və artıq köhnəlmiş və ya qarşıya qoyulmuş vəzifəyə aid olmayan işlərə vaxt və vəsait xərcləməməsini təmin etmək üçündür;
üzrə ətraflı təkliflər: BMT informasiya mərkəzləri şəbəkəsi Qərbi Avropadan başlayaraq, regional qovşaqların yaradılması yolu ilə yenidən təşkil ediləcəkdir. İctimai İnformasiya departamentinin strukturunda təkmilləşdirmələr aparılacaq, kommunikasiya sahəsində razılaşdırılmış strategiyalar işlənəcək və kütləvi informasiya vasitələri və kommunikasiya sahələrində yeni texnologiyaların verdiyi üstünlüklərdən istifadə ediləcək;
ixtisarı;
ayrıca götürülmüş ölkə səviyyəsində BMT təsisatları arasında koordinasiyanın yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər: bu, proqramların birgə tərtibi, ümumi informasiya bazasının və biliklərlə mübadilə şəbəkəsinin yaradılması və resursların birləşdirilməsi yolu ilə həyata keçiriləcək;
sistemlərində dəyişikliklər edilməsi;
BMT və vətəndaş cəmiyyəti arasında münasibətlərin müstəqil ekspertlər qrupu tərəfindən qiymətləndirilməsi və müvafiq tövsiyələrin irəli sürülməsi; 508
BMT əməkdaşlarının stimullaşdırılması və onların iş keyfiyyətlərinin yüksəldilməsinə yönəldilmiş təkliflər: bu, personalın müxtəlif iş yerləri, funksiyalar və hətta təşkilatlar arasında mobilliyinin yüngülləşdirilməsi vasitəsilə həyata keçiriləcək. Bütün deyilənlərə baxmayaraq, BMT qlobal bir təşkilat kimi özünün əhəmiyyətini saxlamaqdadır və bu ən azə aşağıdakılarla xarakterizə olunur:
keçirməyə imkan verir və uzunmüddətli problemlərin həlli üçün forum rolunda çıxış edir;
BMT vacib qlobal məsələlər (məsələn, ətraf mühit və qeyri-qanuni narkotiklər) üzrə fəaliyyəti stimullaşdırır və bu problemlərin həlli üçün zəruri olan beynəlxalq əməkdaşlığın təşkili və davam etdirilməsi üçün saha səmərəli mexanizmlər təklif edir;
BMT və onun təsisatları iqtisadiyyatı gücləndirməyə və maliyyə bazarlarını sabitləşdirməyə kömək edirlər, onlar xəstəliklərlə mübarizəyə, ərzaq istehsalının genişləndirilməsinə və həyat müddətinin artırılmasına dəstək verirlər;
BMT və onun təsisatları zəif qrupları (uşaqlar, qaçqınlar, məcburi köçkünlər, azlıqlar, yerli xalqlar və əlillər) müdafiə ilə təmin edirlər;
əhəmiyyətə malik texniki və hüquqi normaların işlənməsinə şərait yaradırlar.
509
Məsləhət görülən ədəbiyyat siyahısı
1. Международные экономические отношения / под редакцией проф. В.Е.Рыбалкина – Москва: ЮНИТИ, 2003 2.
Акопова Е.С., Воронкова О.Н., Гаврилко Н.Н. Мировая экономика и международные экономические отношения. – Ростов-на-Дону: «Феникс», 2001. 3.
Москва: МГИМО, «Российская политическая энциклопедия», 2001. 4.
Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения. – Москва: ИКЦ «Маркетинг», 2001 5.
«МарТ», 2000 6.
Киреев А. Международная экономика. – Москва: Международные отношения, 1997, Ч. 1. 7.
8.
Основные факты об Организации Объединенных Наций. – Москва: «Весь Мир», 2000. 9.
Кругман П.Р., Обстфельд М. Международная экономика. 5-е изд. – Санкт- Петербург: Питер, 2004 10.
11.
М.З.Бор, «История мировой экономики», Москва, 1998 12.
«История мировой экономики», под редакцией Г.Б.Поляка, Москва, 1999 13.
«История мировой экономики. Хозяственные реформы 1920-1990гг.», под редакцией А.Н.Марковой, Москва, 1995 14.
«История мирвой экономики», под редакцией М.В.Конотопова, С.И.Сметанина, Москва, 1997 15.
Şamil Qafarov. İctimai əmək bölgüsü və onun müasir sosial-iqtisadi problemləri. – Bakı: BDU, 1999 16.
Hacıyev Ş.H. ―Beynəlxalq ticarət nəzəriyyələri: metodoloji təkamül‖. ―İqtisad elmləri: nəzəriyyə və praktika‖ jurnalı, 1998, № 1-2, 3-4 17.
Гаджиев Ш.Г. Азербайджан на пути к мировому сообществу: стратегия внешнеэкономического развития. – Киев: Експрес-об’ява, 2000
510
18.
М.Портер, «Международная конкуренция», Москва, 1993 19.
1997, Ч. 1 20.
Международные экономические отношения / под редакцией Н.Н.Ливенцева – Москва: МГИМО, «Российская политическая энциклопедия», 2001 21.
Акопова Е.С., Воронкова О.Н., Гаврилко Н.Н. Мировая экономика и международные экономические отношения. – Ростов-на-Дону: «Феникс», 2001. 22.
Дадалко В.А. Мировая экономика – Минск: «Ураджай», 2001. 23.
24.
В.И.Фомичев, «Международная торговля», Москва, 1998 25.
Международные экономические отношения / под редакцией Н.Н.Ливенцева – Москва: МГИМО, «Российская политическая энциклопедия», 2001. 26.
Международные экономические отношения / под редакцией А.И.Евдокимова – Москва: ТК Велби, 2003. 27.
Дадалко В.А. Мировая экономика – Минск: «Ураджай», 2001. 28.
29.
Международные экономические отношения / под редакцией Л.Е.Стровского – Москва: ЮНИТИ, 2003. 30.
Шумилов В.М. Международное экономическое право. – Ростов-на-Дону: Феникс, 2003. 31.
Р. Познер. Экономический анализ права. – Санкт-Петербург: «Экономическая школа», 2004, Т I,II. 32.
Карро Д., Жюйар П. Международное экономическое право. – Москва: Озон, 2001. 33.
Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН № 3201 (S-VI). 34.
Программа действий по установлению нового международного экономического порядка. Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН № 3202 (S-VI). 35.
А.Кинг, Б.Шнайдер. Первая глобальная революция. Доклад Римского клуба. – Москва: 1991. 36.
Я.Тинберген. Пересмотр международного порядка. – Москва: 1980. 37.
38.
BMT-nin rəsmi İnternet saytı – www.un.org 511
39.
World Investment Report 2003. UNCTAD, New York and Geneva, 2003. 40.
41.
Handbook of Statistics 2003. UNCTAD, New York and Geneva, 2003. 42.
Foreign Direct İnvestment Trends and Statistics. IMF, Washington DC, 2003. 43.
International Migration Report 2002. United Nations. New York, 2002. 44.
Yüklə 5,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|