Beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ
Nəticələrin elmi-praktiki əhəmiyyəti
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dissertasiya işinin strukturu və həcmi
- FƏSİL I. LOGİSTİKANIN ƏSASLARI VƏ ONUN NEFT BAZARINDA
| Nəticələrin elmi-praktiki əhəmiyyəti:
Tədqiqatın nəzəri nəticələri və tövsiyələri neft və neft məhsulları bazarında logistika fəaliyyətinin səmərəliliyinin artırılmasına, neft və neft məhsullarının daşınmasının keyfiyyəti və etibarlılığının artırılmasına kömək edəcəkdir.
Dissertasiya işi 3 fəsildən, 9 paraqrafdan, giriş, nəticə və istinadlar siyahısından ibarət olmaqla 79 səhifədir.
9
İNKİŞAF MEYLLƏRİ
Logistika qarşıya qoyulmuş məqsədlərinə nail olmaq üçün müəyyən mikro, mezo və makroiqtisadi sistemdə material axınlarını, xidmət axınlarını və bunlarla əlaqəli informasiya və maliyyə axınlarını idarə edən elm olub, onları optimallaşdırır. Biznes nöqteyi-nəzərindən logistikaya baxsaq, bu, material və xidmət axınlarının idarəetmə metodu, eləcə də müvafiq informasiya və pul vəsaitləri axınları ilə ümumi xərcləri azaltmaq, məhsul və xidmətlərin keyfiyyətinə son istehlakçıların tələblərini ödəmək hesabına biznes təşkilatının taktiki, strateji və əməliyyat məqsədlərinə nail olmaq qabiliyyətinə malik olan vahid menecment vasitəsidir. Logistika gənc və sürətlə inkişaf etməkdə olan iqtisadi elmdir, buna görə hazırda onun anlayış və müddəaları daim dəqiqləşdirilir, yeni məzmunlarla tamamlanır və təshih edilir. Logistikaya tərif verilməsinin əsas səbəblərinə daxildir: - logistikanın iqtisadi fəaliyyətə tarixi dövrlə tətbiqi; - logistikada funksional və resurs istiqamətlərinin maksimal mövcudluğu;
- logistikanın fənlərarası təbiəti və iqtisadi və mühəndis-texniki fənlərin onda birləşməsi; - logistika dilində müxtəlif fənlərdən maksimal sayda terminlərin istifadə
- beynəlxalq ölkələrdə yanlış anlayış, eləcə də logistika terminlərlərinin tərcüməsi.
Logistikaya elmi fənn kimi yanaşan A.Hacınski onu bir tərəfdən, sistemlərdə idarəetmə (material, maliyyə, informasiya və xidmət) axınları kimi (Hacınski A.M. , 2016, s. 128), digər tərəfdən isə istehsal və ticarətin çevikliyinin etibarlılığına nail olmaq məqsədilə malların tədarükü və hərəkətləri ilə əlaqədar azad bazar
10
iqtisadiyyatının qanun və qanunvericiliyini öyrənən elm kimi təqdim edir (Hacınski A.M. , 2016, ss. 145-146) .
L. Mirotin logistikaya elm kimi yanaşaraq, onun aşağıdakı kimi başa düşülməsini tövsiyə edir:
- bu sistemlərdə baş verən axın proseslərini optimallaşdırmaqla ekoloji və sosial-iqtisadi sistemlərin idarə olunması haqqında;
- məqsədə çatmaq üçün müəyyən mikro, mezo və ya makroiqtisadi sistemdə maddi axınların, xidmət axınlarının və bununla əlaqəli informasiya və maliyyə axınlarının idarəçiliyi və optimallaşdırılması;
- resursların optimal xərcləri ilə sistemin məqsədə çatmaq üçün mənşə yerindən istehlak yerinə qədərki iqtisadi sistemdə maddi və bununla əlaqəli informasiya, maliyyə və xidmət axınlarınının idarə edilməsi haqqında (Mirotin L.B. , 2016, s. 194) .
Polyakovanın fikrincə, logistika müxtəlif səviyyələrdə iqtisadi sistemlərdə maddi və digər əlaqədar proseslərin təşkili və idarəetməsi qanunlarını öyrənən tətbiqi bölmələrdən biridir (Polyakova T.Y, 2016, s. 136) . İqtisadiyyat sahəsində logistika iki tərəfdən nəzərdən keçirilə bilər: bir tərəfdən biznesdə material qoyuluşlarının səmərəli təşkilinin vasitə və metodların məcmusu kimi, digər tərəfdən, mürəkkəb iqtisadi sistemlərdə iqtisadi axın proseslərinin idarə edilməsi metodologiyası kimi. Logistika maddi resursların nəqli və çatdırılması (xammal, material, yarımfabrikatlar, yanacaq, ehtiyat hissələri), onların saxlanması və anbar emalı, mal-material qiyməylilərinin saxlanması və idarə edilməsi, maddi axınlar üçün maliyyə dəstəyi və informasiya xidmətləri kimi istiqamətlərin biznes fəaliyyətində inteqrasiyası ilə xarakterizə olunur (Anikin B.A. , 2016, ss. 245-246) . Xidmət sektoruna gəldikdə, logistikanın məqsədi xidmət axını yanaşmasını optimallaşdırmaqla, eləcə də əlaqəli informasiya və maliyyə axınları vasitəsi ilə optimal marşrutlar üzrə və minimal xərclərlə, lazımi miqdarda, əlverişli qiymətə, müəyyən bir zamanda və yerdə zəruri xidmətlərin göstərilməsindən ibarətdir.
11
Digər bir halda, logistika istehsal-kommersiya, ticarət-satınalma və digər axın prosesi biznes sistemlərini əhatə edən mürəkkəb iqtisadi sistemlərin aralıq təşkilati-analitik optimallaşdırılması prosesidir. Beləliklə, logistika bütün növ resursların səmərəli istifadəsi yolu ilə biznes sistemlərinin fəaliyyətinin optimallaşdırılması məqsədilə material və onlarla əlaqəli informasiya, maliyyə, xidmət və digər axınların idarə olunması haqqında elmdir. Logistika, müəssisənin bütün fəaliyyət sahələrini - nəqletmə və saxlanmanın, eləcə də əmək məhsulu hərəkətinin və bu hərəkətin müəyyənləşdirdiyi informasiyanın daxil olduğu təchizat, istehsal, satış logistikasının nəzərdən keçirilməsindən ibarətdir. Logistika konsepsiyası müəssisənin fəaliyyətində prioritetləri dəyişmişdir, bunlardan ən vacibləri aşağıdakılardır:
- tələbin daha sürətli şəkildə təmin olunmasına və bazar tələbinin, o cümlədən sərbəst güclərin yaradılması vasitəsilə gecikmədən cavabvermə qabiliyyətinə nail olmaq; - dövriyyə vəsaitlərinin müəssisə ilə keçməsinin minimum müddəti;
- yüksək keyfiyyətli məhsul buraxılışına nail olmaq; - xidmətin keyfiyyəti və məhsul təchizatının etibarlılığını artırmaq (Hacınski A.M. , 2016, s. 178) . Logistika konsepsiyasının həyata keçirilməsi şərtlərinin yerinə yetirilməsi prosesində xərclərə təsir edən amilləri müəyyənləşdirmək və xidmət şirkətləri səviyyəsində göstərən nəticələri üzə çıxarmaq mümkündür. İqtisadi ədəbiyyatda logistikanın əsas vəzifələri aşağıdakı kimi verilir: - material axınının hərəkəti haqqında məlumatların toplanması, yığılması, təhlili və ötürülməsi; - müəssisədə maddi ehtiyatların formalaşması və saxlanmasının planlaşdırılması; - logistika saytında interyer anbar, bölüşdürmə mərkəzi, topdan satış bazası və s. kimi logistika qurğularının ən yaxşı yerlərinin seçilməsi və əsaslandırılması; - müştəri tərəfindən tələb olunan formatda anbar fəaliyyətinin idarə edilməsi; 12
- məhsulun çatdırılması və onun keyfiyyətinin qorunması tələbləri nəzərə alınmaqla qablaşdırılması; - istehlakçıya məhsulların çatdırılması üçün nəqliyyat vasitələrinin tiplərinin - məhsulları istehlakçılara çatdırmaq üçün optimal marşrutların seçilməsi. Logistik vəzifələr ümumi və xüsusi olaraq bölünür: Ümumi vəzifələrə aşağıdakılar daxildir: - yüksək keyfiyyətli məhsulun təchizatını təmin edən informasiya və maddi axınların hərəkətinin tənzimlənməsi və nəzarətinin kompleks sisteminin yaradılması,
- müəssisənin (ya da bazarın digər agentinin) dəyişən bazar mühitinə, bazar payının artmasına, rəqabət qabiliyyətinin artmasına sürətli uyğunlaşma (Afanasenko İ.D. , 2016, ss. 157-159).
Bu vəzifələr minimal ümumi xərclərlə həyata keçirilməlidir. Bu vəziyyətdə yerli fayda özünü təmin etməməlidir. Logistikanın aktiv bazar strategiyası ilə sıx əlaqələrinin nəzərə alınmaması tez-tez ağlagəlməz itkilərə və bazar üstünlüklərinin itirilməsinə gətirib çıxarır. Logistik xərclərin düzgün müəyyən edilməsi və idarə edilməsi istehsal xərclərini azalda bilər və imtina edilə biləcək "əlavə" prosesləri (logistika dövründə "şaquli vaxt" sözü) aşkar edə bilər. Daha da böyük nəticələr əldə etmək üçün logistika xidməti müəssisənin birbaşa fəaliyyət sahəsi xaricində də rəqabət üstünlüklərini axtarmaq və tapmaq lazımdır. Dəyərliliyin artımı və xərclərin azaldılmasının əsas ehtiyatlarından biri, təchizat zəncirində tərəfdaşlarla qarşılıqlı təsirlərin səmərəliliyinin artırılmasıdır. Təchizat zəncirinə əsasən material, informasiya, habelə maliyyə axınları vasitəsilə məhsul və xidmətlərin xammal və materialların mənbəyindən son istehlakçıya çatdırılması zənciri deməkdir. Təchizat zənciri özündə xammal mənbəyindən son istifadəçiyə hazır məhsulların çatdırılmasına qədər maddi və informasiya mübadiləsi aparan bütün təchizatçıları, xidmət göstərənləri və istehlakçıları birləşdirir (Tebekin A.V., 2016, s. 211).
13
Bunun üçün aşağıdakı xüsusi vəzifələri həll etmək lazımdır: - resursların və malların optimal hərəkəti texnologiyasının müəyyənləşdirilməsi; - maddi axının (xammal, material, yanacaq, ehtiyat hissəsi) müəyyən bir zamanda və maddi axını haqqında məlumatın vahid xidmətə ötürülməsinə real nəzarət; - informasiya, maddi və digər axınların düzgün qiymətləndirilməsi; - satınalma və istehsalın ehtiyacları və imkanları arasındakı uyğunsuzluğu minimuma endirmək; - malların keyfiyyətinə dair tələblərin birləşdirilməsi; - malların hərəkəti üzrə əməliyyatların idarə edilməsi metodlarının işlənib hazırlanması; - istehsal, nəqletmə və saxlanmanın birgə planlaşdırılması; - minimum istehsal ehtiyatlarının yaradılması; - hazır məhsul və qablaşdırma formalarının standartlaşdırma normalarına uyğunluğu; - hazır məhsulların saxlanılması və nəqli zamanı maksimum azalma; - zaman itkisinin baş vermiş mərkəzlərinin müəyyən edilməsi, maddi və əmək resurslarının səmərəsiz istifadəsi və s. (Anikin B.A. , 2016, ss. 258-260)
Logistikanın əsas funksiyaları aşağıdakılardır: - mal təchizatçıları ilə iqtisadi əlaqələrin idarə edilməsi; - maddi axının həcminin müəyyən edilməsi; - nəqliyyat ehtiyaclarını proqnozlaşdırmaq; - saxlanmanın effektiv təşkil edilməsi; - məhsulun dövriyyəsinin idarə edilməsi; - müəssisədə keyfiyyət sisteminin tətbiqi. Müəssisədəki logistik fəaliyyəti mala olan ehtiyacın ortaya çıxmasından başlayıb bu ehtiyacın ödənilməsi anında bitir. Buna görə müəssisənin logistik idarəetməsi məhsulun istehsalı və satılması üzrə biznes proseslərinin maksimum
14
effektiv inteqrasiya olunması və onun hazırlanmasından son istifadəçisinə qədər xidmət axınları kimi xarakterizə edilə bilər. Logistik strategiya material və müvafiq axınların səmərəli idarə edilməsini əhatə edir. Müəssisənin eyni logistik sistemi müştəri yönümlü olmalıdır. Bu iki məntəqəyə əsasən, logistikanın əsas məqsədi: müvafiq miqdarda və keyfiyyətdə məhsulların vaxtında minimal xərclərlə təchizatı, istehsal, satış və nəqlinin, habelə məlumatların alınması, emalı və köçürülməsinin təmin edilməsidir. Logistikanın əsas məqsədinə çatmaq üçün aşağıdakı alt məqsədləri reallaşdırmaq lazımdır: - müəssisədə effektiv nəzarət qaydasının yaradılması yolu ilə xərclərin uçotu sisteminin və lojistik əməliyyatların həyata keçirilməsi həcminin nizamlanması; - müəssisənin təşkilati strukturunun yenidən təşkil edilməsi; - müəssisədə logistik idarəetmənin təşkili. Prinsip - nəzəriyyənin, təlimin və ya elmin əsas mövqeyidir. Logistikanın prinsipləri ümumi məlumatlar, ekspert müşahidələrindən müəyyən edilən hadisələrin qanunauyğunluqlarıdır. Logistikanın prinsipləri ümumi konseptual, umumi sistemli və spesifik prinsiplərə bölünür. Ümumi konsepstual prinsiplər aşağıdakıları nəzərdə tutur: - komplekslik - logistika zəncirinin iştirakçıları üzrə hərəkətlərin təşkili; - elmilik - axınların optimallaşdırılması zamanı elmi yanaşmalarla əsaslandırılma; - konkretlik - müəssisədə logistik bölmələrin fəaliyyətinin nəticələri dəqiq müəyyən edilməlidir; - konstruktivlik - material axınının operativ tənzimlənməsi və onun tərkib hissələrinin hərəkətinə nəzarət; - etibarlılıq - material axınının hərəkətinin davamlılığını və təhlükəsizliyini qarşılamaq; - variantlılıq - ümumi xərclərin minimum səviyyəyə endirilməsi üçün maddi axının hərəkətinin optimal variantının seçilməsi.
15
"Optimallaşdırma" konsepsiyası bir neçə mümkün variantın təhlili və minimum meyarlara əsaslanan ən yaxşı ümumi xərclərin seçilməsi deməkdir. Logistikanın ümumi sistem prinsipləri sistemli, fövqəladə, hiyerarxiya və inteqrasiya prinsiplərinə ayrılır. Sistemlilik nöqteyi-nəzərindən, logistika sistemi bir-birinə bağlı elementlərdən ibarət olan obyekt kimi qəbul olunur. Fövqəladə prinsip o deməkdir ki, müəssisələrin xüsusiyyətləri onun bölmələrinin xüsusiyyətləri ilə üst-üstə düşmür, fərdi bölünmələrin vəzifələrinin optimal həlli bütövlükdə müəssisə üçün müsbət təsir gətirməsi mütləq deyil. İyerarxiya aşağı səviyyəli elementlərin yüksək səviyyədə ciddi müəyyənləşdirilmiş pillələr üzrə tabe olan strukturlaşdırılmış sistemdir və aşağı səviyyədən yüksək səviyyəyə keçiddir. Logistik sistemdə tamamilə sərt iyerarxik quruluş ola bilməz, bir qayda olaraq, daha yüksək səviyyələrə görə aşağı səviyyəli muxtariyyətlə birləşir. Özü təşkilatlanma logistika sistemlərinin idarə olunmasında ayrılmaz bir elementdir. İnteqrasiya hissələrin bütöv tamda birləşməsi adlanır. İnteqrasiya logistik sistemə sinergetik təsiri verir, yəni elemanların birgə fəaliyyəti nəticəsində əldə edilən təsirin hər bir elementin fəaliyyətinin məcmu təsirindən çoxdur. İnsanların düzgün birləşməsi halında, onların birgə fəaliyyəti effektiv olacaq və sinerji təsiri olacaqdır. Logistikanın xüsusi prinsiplərinə daxildir: - logistik və korporativ strategiyanın razılaşdırılması; - maddi axınların hərəkətinin optimallaşdırılması; - informasiya axınının hərəkətinin təmin edilməsi; - insan resurslarının idarəedilməsi səmərəliliyi; - logistika zəncirinin digər üzvləri ilə vahid loqistika strategiyasının yaradılması; - müəssisənin maliyyə göstəricilərinin uçotu və loqistika mənfəəti; - logistika xidmətlərinin optimal səviyyəsinin seçilməsi; - malların həcminin optimallaşdırılması;
16
- loqistika bölmələrinin fəaliyyət göstəricilərinə görə qiymətləndirilməsi Logistik strategiya aşağıdakı prinsiplərə əsaslanmalıdır: - Səmərəlilik - istehsalda yalnız son istifadəçi üçün əlavə dəyər daşıyırsa, istehsalda iştirak etməlidir, qalan hər bir şey təchizat zəncirinin bütün aspektlərindən çıxarılmalıdır; - Təsirlilik - şirkətin bütün tədarük zənciri birbaşa istehlakçıların maraqlarından asılıdır; - Tez reaksiya - bütün zəncir hər hansı dəyişikliklərə tez uyğunlaşmalıdır; - Təhlükəsizlik - məhsulun istifadəsinin təhlükəsiz olduğuna və insanların təhlükəsizliyinə və ətraf mühitin qorunmasına təminatlılıq.
Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|