«biotexnologik jarayon jihozlari»

Asosiy uskunaning hisobi (Ishlab chiqarish fermentyorlari)
1. Fermentyordan gaz xolida chiqib ketish xisobiga fermentatsion ozuqa muhitining yo‘qolishini xisoblash (10%).
Tayyor kultural suyuqlik miqdori (k.s) – (G)- 1 m³ ga teng.
Yo‘qotish sarfi -10%.
Produtsent ekilgan ozuqa muxiti miqdori:
G₁= G ´1,1 m³.
2. 1,1 m³(G₁) fermentatsion ozuqa muxiti tayyorlash uchun ozuqa muxiti komponentlari va uning absolyut quruq modda saqlashini xisoblash.
2.1 Fermentatsion ozuqa muxiti uchun komponentlarining umumiy sarfi:
G₂ = g₁+g₂
bunda,
g₁,g₂ va x.k. – ozuqa muxitining alohida komponentlari.
2.2 Fermentatsion ozuqa muxitida absolyut quruq modda saqlashi:
G₃=S₁+S₂+S₃ va x.k.
bunda,
S₁,S₂,S₃ va x.k. – ozuqa muxitining xar bir komponentining absolyut quruq moddasi; u esa muvofiq GOST bo‘yicha komponent sarfini, mavjud (qolgan) absolyut quruq moddaga ko‘paytirib aniqlanadi.
3. Fermentatsion ozuqa muxitiga ekish uchun ekuv materialli miqdorini xisoblash (ekuv me’yori G₁ ga bog‘liq xolatda 2%)
G₄= G₁´ 0,02 m³
O‘stirish davomida ekuv materialining yo‘qolishi - 5%.
Tayyor ekuv materiali miqdori
G₅ = G₄´ 0,95m³
ni tashkil etadi.
4. Ekuv materialini olish uchun ozuqa muhiti komponentlari sarfi:
4.1. Ekuv ozuqa muxiti uchun kmponentlarning umumiy xarfi:
G₆ = g₁+g₂ va x.k.
bunda,
g₁,g₂ va x.k. – ekuv ozuqa muxitining aloxida komponentlari sarfi.

4.2. Ekuv ozuqa muxitining absolyut quruq modda saqlashi:

G₇=S₁+S₂+S₃ va x.k.
(hisoblash 2.2 bandidagidek amalga oshiriladi).
5. Fermentyorni tushadigan ozuqa miqdori (fermentatsiya uchun ozuqa muxiti + ekuv materiali):
G₈= G₁+ G₅m³
5.1 bunda absolyut quruq modda saqlashi .
G₉= G₃+ G₇
kg ni tashkil etadi.
6. Fermentatsiyadan keyin olinadigan va qayta ishlov berish bosqichiga beriladigan kultural suyuqlik miqdori (ajraluvchi gazlar bilan yo‘qoladigan xisobi -90%):
G₁₀= G₈ ´ 0,9 m³

6.1 Kultural suyuqlik ajraluvchi gazlar bilan 10% yo‘qitiladi:

G₁₂= G₉ ´ 0,1kg

6.2. Kultural suyuqlik faolligi: A₁.
Kultural suyuqlikning umumiy faolligi:
A₂=A₁´ G₁₀ birlik.
6.3 Energiya biosintezi uchun sarf bo‘ladigan absolyut quruq modda (15%):

G₁₃= G₉ ´ 0,15kg

6.4. Ishlov berishga tushadigan kultural suyuqlikning absolyut quruq modda miqdori:

G₁₃= G₉ ´ 0,15kg

7. Kultural suyuqlikni filtirlash.

7.1. 1:0,5 nisbatdagi gidromodulda qoldiqni yuvish uchun suv sarfi:

G₁₅= G₁₀ ´ 0,5 dm³

7.2. Olingan filtrat miqdori (filtratsiyada yo‘qotilishi 10% hisobida):
G₁₆= (G₁₀ + G₁₅) ´ (1-0,1) sm³
7.3. Filtrat faolligi (inaktivatsiyadan yo‘qotilish xisobi 5%)


bir/sm³

7.4. Filtratning umumiy faolligi:

A₄= G₁₆ ´ A₃ bir.

Faollik yo‘qolishi bosqichlarida:

a₁=A₂- A₄,

bunda,
biomassa (a₂) bilan faollik yo‘qolishi 7% ni tashkil etadi:

a₂=a ´ 0,07;

inaktivatsiyadan faollik yo‘qoti: a₃=a₁- a₂

7.5. Filtratsiyada aloxidalangan absolyut quruq cho‘kma miqdori.

Kultural suyuqlikni filtrlaganimizda qoldiqda 40% absolyu quruq modda qoladi.
G₁₇= G₁₄´ 0,4 kg

Qoldiqning 85% li namligida uning miqdori



bunda -1,2 – qoldiq zichligi.

7.6. Filtratning absolyut quruq modda saqlashi:

G₂₀= G₁₄ - G₁₇ kg

8. Fermentli eritmani ultrafiltratsion usulda quyuqlashtirish.

8.1. Quyuqlashtirish (konsentrlash)darajasi 10 bo‘lganda ultrakonsentrat miqdori:
G₂₁= G₁₆: 10 dm³

8.2. Ultrakonsentratda yo‘qotilish 10% bo‘lganda ksilanaza faolligi:

bir /sm³.
8.3. Konsentratning umumiy faolligi:

A₆=A₅x G₂₁ bir.

8.4. Konsentratda absolyut quruq modda miqdori (75% analitik o‘lchanadi):

G₂₂= G₂₁x 0,075 kg

8.5. Ultrafiltrat miqdori :

G₂₃= G₁₆- G₂₁ dm³,

8.6. Ultrafiltratda absolyut quruq modda miqdori:

G₂₄= G₂₀- G₂₂ kg

8.7. Ultrafiltratda ksilanazalarning umumiy faolligi ( yo‘qotilish filtrat umumiy faolligidan ultrafiltratda -6,5%),

A₇ =A₄x 0,065 bir.

Inaktivatsiyadan yo‘qotilish -3,5 % :

a₄=A₄ x 0,04

8.8 Ultrafiltratda ksilanazalar faolligi:

a₅=A₇ : G₂₃ bir/ml

9. Konsentratni filtrlab sterillash.

9.1. 3% yo‘qotish bilan xisoblanadigan steril konsentrat miqdori.

G₂₅= G₂₁x (1-0,03) dm³

9.2. Konsentrat faolligi inaktivatsiya xisobiga 5% yo‘qotilganda ksilinazalar steril konsentrati faolligi

A₈=A₅ (1-0,05) bir /sm³

9.3. Steril konsentratning umumiy faolligi:

A₉- A₈: G₂₅ bir.

Inaktivatsiyadan yo‘qotish: a₆-A₆x 0,05

10.4 Steril konsentratda 1% yo‘qotish bilan xisoblanadi umumiy faollik:

A₁₁=A₈x (1-0,01) bir.

Faollik yo‘qolishi a₇=A₈ –A₂₁

10.5.Kiritilayotgan (Qo‘shilayotgan) qo‘shimchaning xajmi 0,3% gacha oshganda standartlangan steril konsentrat miqdori:

G₃₂= G₂₅ x (1-0,003) dm³

10.6. Steril konsentratda ferment faolligi :

9.4. Filtrlab sterillanganda olingan nam qoldiq miqdori (konsentratdagi absolyut quruq moddadan 8% olib tashlanadi):

G₂₆= G₂₂ x 0,08 kg

9.5. Filtrlab sterillanganda olingan nam qoldiq miqdori (qoldiq namligi – 85%):

G₂₇= G₂₆ : (1-0,85) kg

yoki

G₂₈= G₂₇ : 1,1

bunda,
1,1 – qoldiq zichligi
Qoldiq bilan faollik yo‘qolishi: a₇=A₆-A₈

9.6. Steril konsentratdagi absolyut quruq modda miqdori

G₂₉= G₂₂ - G₂₆ kg
10. Steril konsentratni suyuq xolda standartlash

10.1 Suyuq xolda standartlash, konsentratda quruq modda saqlashini 10-12% gacha oshirish maqsadida qandaydir inert qo‘shimchalar yordamida (osh tuzi, natriy sulfat)amalga oshiriladi.(12% gacha misolida).

10.2. Suyuq xolda standartlash uchun qo‘shimcha miqdori (bosqich bo‘yicha yo‘qotish – 3%)

G₃₀= G₂₅ x 0,12 - G₂₉ kg

10.3. Steril konsentratda absolyut quruq modda miqdori.

G₃₁= G₂₉ +G₃₀ kg

10.4. Steril konsentratning 1% yo‘qotish bilan umumiy faolligi:

A₁₁= A₈ x (1-0,01) bir.

Faollik yo‘qolishi a₇=A₈-A₁₁

10.5. 0,3% qo‘shimcha qo‘shilishi natijasida xajm oshishini xisobga olgan xolda standartlangan steril konsentrat miqdori;

G₃₂= G₂₅ x (1+0,003) dm³

10.6. Steril konsentratda ferment faolligi:


bir/ml.
11. Konsentratni quritish.
11.1. O‘tkazuvchi xavo natijasida quruq moddaning 10% yo‘qotilishini xisobga olganda quritilgan preparat miqdori (preparatning namligi -8%):

kg (g)

11.2. Inaktivatsiya natijasida 8% yo‘qotilishni xisobga olganda preparat faolligi:

bir/g
11.3. 8% namlik bilan preparatning absolyut quruq modda saqlashi

G₃₄= G₃₁ x0,92 kg

11.4. 8% namlikda xisoblanganda quritish davomida absolyut quruq modda yo‘qotilishi quyidagini tashkil etadi:

G₃₄= (G₃₁ - G₃₄) x (1+0,08)
11.5. 8% yo‘qotish bilan quruq preparatda ksilanazalar umumiy faolligi

A₁₄= A₁₃ x G₃₃ bir.

Quritish davomida faollik yo‘qotilishi a₈=A₁₁-A₁₄

12. Quruq preparatni standartlash.

12.1. Muvofiq TU ga asosan standart preparat faolligi: A₁₅
12.2. Standartizatsiya uchun qo‘shimcha miqdori:

kg
12.3. Standartizatsiyaga tushadigan (qo‘shiladigan) modda miqdori:

G₃₆= G₃₃ +G₃₅ kg

12.4. Standartizatsiyadan keyin 2% yo‘qotish bilan olingan preparat miqdori:

G₃₇= G₃₆ x (1-0,02) kg

shuningdek,
Absolyut quruq modda = G₃₇ x 0,92

12.5. Preparatning umumiy faolligi:

A₁₆=A₁₅x G₃₇ bir.
12.6 Standartizatsiya davomida preparat miqdorining yo‘qotilishi:

G₃₈= G₃₆ - G₃₇ kg

12.7. Standartizatsiya bosqichida faollik yo‘qotilishi:

a₉= G₃₈ *A₁₅

13. Joylash (qo‘yish), qadoqlash, markirlash

13.1. Preparatning turiga bog‘liq xolatda ular polietilen qoplarga keyin qog‘oz qoplarga 15-20 kg miqdorida solinadi. Qadoqlash bosqichi davomida yo‘qotish 1% ni tashkil etadi. Qadoqlangan preparat miqdori:

G₃₉= G₃₇ * (1-0,01 ) kg

13.2. Mexanik yo‘qotish: G₄₀= G₃₇ -G₃₉

13.3. Perparatning umumiy faolligi.

A₁₈= G₃₉ x A₁₄ bir.
13.4. Bosqichda faollik yo‘qotilishi:
a₁₀= G₄₀ xA₁₅

SHunday qilib 10000 bir/gr standart faolligida preparat chiqishi 1 m³ kultural suyuqlikda A₁₈ kg ni tashkil etadi, faollik bo‘yicha umumiy siqish esa:

% ga teng bo‘ladi.