Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları
434
Türkçe karşılığı “SİSMA” olarak tercüme edilebilecek DACUM yönteminin dayandığı temel fikir, analizi
yapılacak bir sistemin, problemin, sürecin, mesleğin veya bir konunun o alan hakkında bilgi sahibi veya bizzat
çalışanlarının yardımı ve etkin katılımı ile incelenmesidir. Söz konusu yöntemin kullanılması yoluyla, aşağıda
sıralanan konularda, iki/üç gün gibi kısa bir sürede güncel bir analizi yapılabilmesine ve verimli sonuçlar
alınabilmesine olanak verdiği için etkin, hızlı ve düşük maliyetli bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Ele
alınan konunun dar veya geniş kapsamlı olmasına bağlı olarak değişebilecek iki ya da
üç günlük SİSMA grup çalışması ile gerçekleştirilen analizi sonucunda konuyla ilgili ana ve alt bölümler,
ana sorun alanları, sorunlar ve çözüm önerileri ile ilgili detaylı tablolar ortaya çıkmaktadır.
Türkiye'de SİSMA - (DACUM ) Yönteminin Kullanıldığı Alanlar
Türkiye'de "eğitim" ile "istihdam" yaşamları arasındaki köprüleri sağlamlaştırmak; istihdam yaşamının
istek ve ihtiyaçlarına daha duyarlı bir eğitim anlayışı geliştirmek amacıyla Dünya Bankası tarafından finanse
edilen "İstihdam ve Eğitim Projesi" oluşturulan proje kapsamında bu yöntem 250 meslekte standart
hazırlama işlemlerinde başarıyla kullanılmıştır. Ayrıca Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesindeki 24 meslek
alanı bu yöntemle analiz edilmiş daha sonra ulusal meslek standartı olarak onaylanmıştır. PERYÖN Personel
Yöneticileri Derneği ile birlikte İnsan Kaynakları Uzmanı Meslek Standartı SİSMA yöntemiyle geliştirilmiştir. Dış
Ticaret Müsteşarlığı, Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı, Mesleki Eğitim ve Sanayi
Geliştirme Vakfı, Devlet Planlama Teşkilatı, TESK, TOBB, TİSK,GTZ, İŞKUR gibi kurumların projelerinde SİSMA
yöntemi başarıyla kullanılmıştır.
Bir Meslek Standardının Hazırlık Aşamaları
Sisma yöntemi yapılan çalışmalarda izlenen aşamalar, kısa açıklamalar ile birlikte aşağıda
verilmektedir:
1. Çalışma alanını belirlenmesi,
2. Konu hakkında bilgi derlenmesi,
3. SİSMA çalışmasına katılacak alan uzmanlarının tespit edilerek seçilmesi,
4. Çalışmanın gerçekleştirilmesi (konunun geniş ya da dar kapsamlı olmasına bağlı olarak 2 ya da 3 gün
olabilmektedir),
5. Çalışma sonuçlarının gözden geçirilerek raporun belirlenen formata uygun olarak hazırlanması,
6. Çalışmanın çeşitli birim ve kişilere görüş almak üzere gönderilmesi,
7. Görüşlerin komisyon tarafından değerlendirilerek çalışmaya son şeklinin verilmesi,
8. Çalışmanın kuruluş yönetimi tarafından onaylanmasının sağlanması
9. Onaylanan çalışmanın ilgililerin kullanımına sunulması
SİSMA Çalışmasının Planı
Grup üyelerinin tanışma etkinliği
Grubun SİSMA hakkında bilgilendirilmesi,
Organizasyon yapısının belirlenmesi,
Konunun gözden geçirilmesi (beyin fırtınası tekniği kullanılarak),
Ele alınan konunun ana sorumluluk alanlarının belirlenmesi,
Alt sorumluluk alanlarının belirlenmesi,
Analiz sonuçlarının tekrar gözden geçirilmesi ve düzenlenmesi,
Sonuçların sıralanması,
*Mesleğin icrası sırasında genel olarak kullanılan araç, gereç ve ekipmanın listelenmesi,
*Mesleğin icrası sırasında gerekli olan genel bilgi ve becerilerin listelenmesi,
*Mesleğin icrası sırasında gerekli olan genel davranış ve tutumların listelenmesi,
*İşlemlerin önem, zorluk ve sıklık kriterleri çerçevesinde derecelendirilmesi.
Çalışmanın rapor haline getirilmesi ve ilgili kuruluşa sunulması.
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları
435
Sonuç ve Öneriler
Ulusal düzeyde geçerli bir meslek standardının tüm ülke sathında genel kabul görmesi, ancak ilgili tüm
tarafların onayladığı ve üçlü yapı olarak adlandırılan “Devlet, İşçi ve İşveren” kesimlerinin işbirliği ve
uzlaşmasıyla hazırlanmış olmasına bağlıdır. İlgili tarafların tüm kesimlerin karşılıklı uzlaşmayla hazırlanan
meslek standartlarının ilgili tarafların temsil ettikleri toplum kesimleri için de büyük faydalar sağlamaktadır.
Bir ülkede meslek standartları, mesleki yeterlilik sınav ve belgelendirme sistemi kurmak ve işletmek için üçlü
yapının işin içine alınması gerekmektedir. Bu üçlü yapıyı temsil eden tüm kurum temsilcilerinin tam işbirliği ve
uyumu ile kararlar alınmalı ve alınan kararların yasal dayanağı bulunmalıdır. Üçlü yapıyı oluşturan devlet
kurumları aşağıda kurumlardan seçilmelidir.
Ülkenin yükseköğretimini temsil eden kurum temsilcisi
Ülkenin eğitimini temsil eden kurum temsilcisi
Ülkenin çalışma bakanlığını temsil eden kurum temsilcisi
Ülkenin işçi sendikalarını temsil eden kurum temsilcisi
Ülkenin işveren sendikalarını temsil eden kurum temsilcisi
Ülkenin esnaf ve sanatkârlar teşkilatını temsil eden kurum temsilcisi
Meslek standartlarının geliştirilme sürecinde; araştırma, inceleme ve analizler ve diğer teknik
çalışmaların yapılması gereklidir, ancak yeterli değildir. Bu çalışmalar aynı zamanda ilgili taraflar arasında
uzlaşma sürecini içermeli, Devlet, işçi, işveren ve meslek kuruluşlarının konsensüsüyle ortaya çıkmalıdır.
Bu sistemin sürdürülebilirliğini sağlamak için devlet teşvikleri uygulamaya koyulmalı ve bunun da
sürdürülebilirliği sağlanmalıdır.
Mesleki Yeterliliklerin kapsama alınacağı sektörlerin tespit edilmesi
Avrupa yeterlililer çerçevesinin Kabul etmiş olduğu sekizli meslek seviyesi esas alınmalıdır.
Sektörlerin meslek haritalarının çıkarılması
•
Sektörün genel analizini yapmak, bu yolla alt–sektörlere, mesleklere, çalışan sayılarına, sektördeki
genel geçer eğilimlere, istihdam özelliklerine ve önceliklere ilişkin genel bir bakış sağlanmalıdır.
•
Birden fazla sektörde geçerli olan (yatay) mesleklerin de resminin ortaya çıkartılmasıyla, Ulusal
Yeterlilik Sisteminde işgücü piyasasının talebi doğrultusunda bir meslek dalında yetişmiş çalışanın belirli
eğitim/öğrenimle farklı bir meslek dalında kalifiye çalışan olarak geçişini sağlamak hedeflenmelidir.
•
Meslek standartları hazırlanırken uluslararası Kabul gören Dacum ve sisma yöntemi gibi yöntemler
kullanılmalıdır.
•
Ölçme ve değerlendirme kuruluşları bağımsız olmalı ve ISO 17024 Belgelendirme Standardına sahip
olmalıdır.
•
Meslek standartlarına dayalı mesleki yeterlilikler hazırlanmalı ve ölçme ve değerlendirme işlemleri
bu usule göre yapılmalıdır.
•
Avrupa Birliği tarafından benimsenen yeterlilik seviyelerine ve Avrupa Yeterlilik Çerçevesine (AYÇ)
uygun olarak belirlenmelidir.
Kaynakça
Mısırlı, İ. (1998). Türkiye’de Meslek Standartları ve Belgelendirme Sistemi, Turizm Sektörü Örneği,
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Mısırlı, İ. (2002). Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 13 Sayı 1, Bahar, ss.39-55.
Mısırlı, İ. (2016). Sosyal Diyaloğu geliştirme Projesi Turizm Sektörü Raporu