Бисмиллащир-рящманир-рящим

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
171 
şey  ortaya  qoyma  olan,  yaratma  olan,  doğru  bir  plana  görə 
istiqamətləndirilmiş  bir  davranış  məqsədinə  gəlir.  Sənətin  əsas 
növləri: memarlıq, rəsm, plastik sənətlər, musiqi, söz-yazı sənəti, 
teatr, kino və s.  
SƏNƏT  fəlsəfəsi  [alm.  Kunstphilosophie;  fr.  Philosophie 
del`art;  ing.  Philosophy  of  art;  osm.  tr.  felsefe-i  sanat]  –  sənəti, 
sənət incilərini və mənasını fəlsəfi yöndən problem kimi qarşısına 
qoyan fəlsəfi təlim. Estetikadan fərqi odur ki, sənət fəlsəfəsi daha 
geniş miqyaslıdır.  
SƏBƏBĠYYƏT [ər. خٍججش] –biri [səbəb] digərinin [nəticə və ya 
təsir]  şərti  olan  hadisələrin  zəruri  genetik  əlaqəsini  ifadə  edən 
fəlsəfi kateqoriya. 
SKEPTĠSĠZM  [alm.  Skeptizismus;  fr.  Scepticisme;  ing. 
Scepticism;  yun.  Skeptesthal  –  gözləmək,  incələmək;  osm.  tr. 
hisbaniye,  reybiye;  ər.  خ
ٍّجٌس]  –  dəqiq  bir  vəziyyətdə  olmamaq, 
qərar verməmək, qərarsız davranmaq.  
SKOLASTĠK  [scolastique]:  Birsifət  olaraq,  xüsusilə  ruhani 
məktəblərində və Avropa universitetlərində təxminən XIII-XVII – 
illər arası oxunan xristian fəlsəfəsinə verilən ad. 
SPEKÜLATĠF  [speculatif]  –  Nəzəri  olan:  Təcrübə  edilməsi 
mümkün olmayan şeylərlə əlaqəli olan. 
SOFĠZM  [sophisme]  –  Mugalata,  safsatacılık:  Başqalarını 
aldatmaq ucun irəli sürülən, ilk baxışda doğru, lakin əslındə doğru 
olmayan dəlil və ağıl iddiasıdır. 
SPĠRĠTÜALĠZM  [spiritualisme]  –  Ruhçuluq  -  Tinselcilik: 
İnsanda  onun  orqanik  quruluşundan  ayrı  mənəvi  bir  prinsipin 
yəni,  ruhun  öz-özünə  bir  gərçək  olduğunu,  maddəyə  icra  edil-

---

Ad
i
l
ə
 N
ə
z
ə
rova 
 
 
172 
məyəcəyini,  əksinə  onun  maddəyə  hakim  olduğunu  qəbul  edən 
doktrina.  
SUFLĠ  ərz  [ər.  ٍهفع]  –  yerə  Aydan  fərqli  olaraq  sufli,  yəni 
aşağı olan, alçaq. 
SUFLĠ aləm – Ay altı aləmdir. Ruhani varlıqlara görə aparılan 
bu  bölgüyə  görə,  ay  altı  aləm  maddi  varlıqların  yaşadıqları  mə-
kandır.  Ay  üstü  aləm  isə  ruhani  və  mələki  varlıqların  olduğu 
məkandır.  
SƏBƏBĠYYƏT [ər. خٍججش] –biri [səbəb] digərinin [nəticə və ya 
təsir]  şərti  olan  hadisələrin  zəruri  genetik  əlaqəsiniifadə  edən 
fəlsəfi kateqoriya. 
SĠVĠLĠZASĠYA  [lat.  civilis  –  mülki,  dövlət]  –  cəmiyyətin 
maddi və mənəvi nailiyyətlərinin məcmusu. 
SĠENTĠZM  =  sayəntizm  [alm.  Scientismus;  fr.  Scientisme; 
osm. tr. ilimcilik; ər. حًُهػ lat. scientia və ing. Science – bilik, elm] 
–  elmlə  bağlı  olan  dünyagörüşü  yaxud  da  elmi  düşüncənin 
təktərəfli  dəyərləndirilməsinə  deyilir.  Mədəniyyət  sistemində, 
cəmiyyətin ideya həyatında elmin rolunun mütləqləşdirilməsindən 
ibarət konsepsiya. 
SĠYASƏT [ər. حعؤُع] –siniflər, millətlər və digər sosial qruplar 
arasındakı münasibətlərlə bağlı, əsas məqsədi dövlət hakimiyyəti-
nin  ələ  keçirilməsindən,  əldə  saxlanılmasından  və  istifadə  olun-
masından ibarət fəaliyyət. 
SĠLLOGĠZM  [alm.  Syllogismus;  fr.  Syllogisme;  ing. 
Syllogism;  yun.  Syllogismos;  osm.  tr.  Kıyas;  ər.  طاُل]  ortaq  bir 
terminlə bir-birinə bağlanan iki prinsipdən [iki prinsipdə müştərək 
bir  terminin  ortaya  çıxması  ilə]  çıxarılan  nəticə.  Verilmiş  iki 

---

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
173 
təklifdən bu təkliflərin ehtiva etdiyini daxilində mövcud olan daha 
bir üçüncü prinsipi çıxarma prosesi.  
SĠLLOGĠSTĠKA  –  sillogistik  əqli  nəticə  haqqında  təlim. 
Aristotel  tərəfindən  formulə  edilmiş  tarixən  birinci  məntiqi  de-
duksiya sistemidir. 
SĠMVOL  [alm.=ing.  Symbol;  fr.  Symbole;  yun.  Symbolon; 
osm. tr. remz; ər. ضِس; tr. simge] – hər hansı bir insan təbəqəsinin 
uzlaşma yolu ilə özünə müəyyən bir məna verdiyi işarə. Yaxud da 
bir şeyi  göstərən, bir mənanı  bir düşüncəni  müşahidə edilə bilən 
qılan işarə.  
SĠMVOLĠK  [alm.  Symbolisch;  fr.  Symbolique;  ing. 
Symbolic; osm. tr. remzi; ər. يضِس] – bir simvol ilə dilə gətirilən, 
simvollarla istifadə edən yaxud simvollar qoyan. Simvolika [alm. 
Symbolik;  fr.  Symbolique;  ing.  Symbolic]  –  simvolların  istifadə 
edilməsi, işarələr elmi. Simvolların mənası haqqında təlim elmi.  
SĠMPATĠYA  [alm.  =  fr.  Sympathie;  ing.  Sympathy;  yun. 
Sympateia; osm.  tr.  tecazüp;  tr. Duygudaşlık;  ər.  ةصؤجر]. 1. Birgə 
hiss  etmə,  nəyisə  birgə  yaşama,  kiminsə  hisslərini  paylaşmaq;  2. 
Kiminsə kiməsə özündə birbaşa, vasitəsiz olaraq bir təmayül hiss 
etməsi, ona qarşı yüksək etimad hiss etməsi.  
SĠNĠF [alm. Klasse; fr. Classe; ing. Class; lat. classis] – müəy-
yən müştərək əlamətləri olan tək-tək obyektlərin daxil olduğu.  
SĠNĠFLƏR [ər. فٕع] – tarixən müəyyən ictimai istehsal siste-
mində  tutduqları  mövqeyə  görə,  istehsal  vasitələrinə  olan  [çox 
vaxt  qanunlarda  möhkəmləndirilib  rəsmiləşdirilən]  münasibət-
lərinə  görə,  ictimai  əməyin  təşkilindəki  rollarına  görə,  deməli, 

---