Бисмиллащир-рящманир-рящим
Yüklə 2,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QISALTMALAR VƏ ĠġARƏLƏRĠN ġƏRHĠ
F ə ls ə f ə term i nl ə r i n i n i zahl ı l üğə t i 5 İlkin fəlsəfi dünyagörüşü səciyyələndirən anlayışların yaranması müasir türk dillərinin əsasında dayanan qədim oğuz dilidir. Belə ki, bu dövrdə yazılı ədəbi dilin inkişafına qədərki həyatın müxtəlif sahələri ilə əlaqədar yeni yaranan sözlərin şifahi olaraq əmələ gəlməsi prosesi başladı. Bu dövrdəki fəlsəfi terminləri qədim türk yazılı abidələrinin dillərində keçən və dünyagörüşü və ətraf mühiti ehtiva edən sözlər təşkil edirdi. Orta əsrlərdən etibarən isə dil ərəb mənşəli sözlərin böyük təsirinə məruz qalmağa başladı. Bu dövr Azərbaycan dilinin inkişaf tarixində uzun bir prosesi əhatə edir. Təbii ki, müxtəlif sahələrdə terminlərin formalaşması və inkişafı xalqın həyat tərzi, ictimai-siyasi mühitlə bilavasitə əlaqədardır. Azər-baycanı rus işğalı dövrü ərzində ictimai həyatın demək olar ki, bütün sahələrində işlətdiyimiz dil üslublarına rus və avropa mənşəli sözlərin böyük axını başladı. Ərəb dilindəki fəlsəfi terminologiyanın böyük bir qisminin yerini artıq məhz bu dildəki ifadələr alırdı. Lüğətdən ixtisasçılar, tələbə və müəllimlər, doktorantlar, tərcüməçi-lər, eləcə də fəlsəfə ilə məşğul olan və ya maraqlanan şəxslər istifadə edə bilərlər. Sizə təqdim olunan bu lüğət günümüzün aktuallığından qaynaqlanaraq bilavasitə bu sahədə mövcud olan terminləri toplayıb izahını verməklə ixtisas sahibi olan mütəxəssislərin o cümlədən fəlsəfi əsərləri oxuyarkən ortaya çıxan çətinlikləri mümkün qədər qarşısını almaq məqsədi daşıyır. Terminologiya Komissiyasının sədr müavini, filologiya elmləri doktoru, professor Sayalı Sadıqova Ad i l ə N ə z ə rova 6 QISALTMALAR VƏ ĠġARƏLƏRĠN ġƏRHĠ ? – sözün altından çəkilən xətt onun normal səslənməsindən iki dəfə artıq uzun tələffüz ediləcəyini bildirmək üçündür. ―Ayna‖ və ―arif‖ sözlərində birinci a hərfinin tələffüzü kimi. Pref. – prefiks, sözlərin əvvəlinə artırılan şəkilçilərdir. Suf. – sözlərin sonuna artırılan şəkilçilərdir. Alm. – alman dili Ing. – ingilis dili Ru. – rus dili Az. – azərbaycan dili əs.tr. – əski türkcə, bəzi hallarda Azərbaycanda mövcud olan əski əlifba ilə eyni olur. Os.tr. – osmanlı türkcəsi ər. – ərəb dili far. – fars dili Fr. – fransız dili Yun. – yunan dili Ru. – rus dili Müən. – müənnəs, ərəb dilində qadın cinsinə aid olan sözlər. Ərəb dilində qadın cinsinə aid olan sözləri kişi cinsinə aid olanlardan fərqləndirmək üçün sözlərin sonuna ―ətun‖ şəkilçisi artırılırdı. Misal üçün ―cəmiun‖, ―cəmiatun. Yalnız bir çox halda kişi cinsində olan sözə müənnəslik bildirən şəkilçi artırdıqda sözün mənası da dəyişir. Müz. - ərəb dilində kişi cinsinə aid sözlər. Bu səzlərin sonu adətən təmərbutə (ətun) hissəciyi ilə qurtarmır. F ə ls ə f ə term i nl ə r i n i n i zahl ı l üğə t i 7 A ABSURD [alm. = ing. Absurd; fr. Absurde; osm. tr. abes; ər. ظجع] – avropa mənşəli bu kəlmə dilimzə bizim gündəlik həyatımızda vərdiş etdiyimiz və düzgün təfəkkür tərzinin əsasını təşkil edən məntiqin qaydalarının əksinə çıxan, onlara əhəmiyyət verməyən, aralarında məntiqi əlaqənin pozulması kimi tərcümə edilir. Absurd və absurdluq təfəkkürdə və reallıqda mövcuddur. İnsan bəzən real həyatda müşahidə etdiyi hər hansı bir hadisəni, yaxud şeyi məntiqi cəhətdən izah etməkdə çətinlik çəkir və bu ona absurd – qeyri məntiqi kimi görünür. Lakin insana bəzən absurd təzhürü bağışlayan, onun məntiqi analizindən kənarda qalan şey, hal və ya hadisələrə qeyri – həqiqi anlamı yükləmək olmaz. Kəlmə dilimizdə özünün orijinal orfoepik formasını qorumuşdur. ABA – dilimizin daha qədim kəlmələrindəndir. Bəzi türk dillərində hələ də işlənməkdədir. ―Hörmətəlayiq adam‖ deməkdir. Aba kəlməsi qədim türk dillərində çox işlənir və müxtəlif mənaları ifadə edirdi. ―Ana‖, ―abla‖ və ―baba‖ mənasında da işlədilmişdir.. ABĠ - əski türk dillərində ―can, ruh‖ mənasını ifadə edərdi, bundan başqa məcazi mənada ―soyuqluq‖ mənasına da gəlirdi. Farscadaki ab+i sözü ilə eyniləşdirmək olmaz. Müasir türkcədə isə abi sözü ağabəy sözünün qısaldılmış formasında böyük qardaşa və özündən böyüklərə xitabən işlədilir. Yüklə 2,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|