Бисмиллащир-рящманир-рящим

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
177 
SORĠT  [yun.  Soros  –  topa,  dəstə]  -  əvvəlki  solligizmin 
nəticəsinin ondan sonra gələn sillogizmin müqəddimələrindən biri 
kimi  çıxış  etdiyi  və  bu  halda  müqəddimələrdən  birinin  aydın 
formada ifadə olunmadığı sillogizimlər zənciri. 
SOSĠALĠZM  [alm.  Sozialismus;  ing.  Socialism;  osm.  tr. 
iştirakiyun  mezhebi;  ər.  ٌىُكآشرشإ  fr.  Socialisme,  lat.  socialis  – 
ictimai]  –  ictimai  iqtisadi  formasiya.  Geniş  mənada  insanların 
birlikdə  yaşayışlarında  sosial  ədalətin  təmin  edilməsi  üçün 
göstərdikləri hər növ fəaliyyət. Nəzəri mənada isə insana yaraşan 
bir  həyat  təmin  etmək  barəsində  insanlaar  və  siniflər  qarşısında 
cəmiyyətə  üstünlük  tanıyan  görüşlər.  İstehsal  vasitələri  üzərində 
ictimai mülkiyyətə əsaslanır. 
SOSĠALLAġMA  –  fərd  tərəfindən  sosial-mədəni  təcrübənin 
toplanılan  və  nəsildən  nəslə  verilən  əmək  vərdişlərinin, 
biliklərinin, normaların, dəyərlərin, ənənələrin mənimsənilməsi və 
daha da inkişaf etdirilməsi, fərdin ictimai münasibətlər sisteminə 
daxil olması və sosial keyfiyyətlərin formalaşması prosesi. 
SOSĠAL  FƏLSƏFƏ  [alm.  Sozialphilosophie;  fr.  Philosophie 
sociale;  ing.  Social  philosophy;  osm.  tr.  cemiyet  felsefesi;  tr. 
Toplum felsefesi; ər. حًُّجنأ حفغهف] -  
Sosial Stereotip – şüurda istər şəxsi həyati təcrübə əsasında və 
istərsə  də  müxtəlif  informasiya  mənbələrinin  köməyilə  əmələ 
gələn təsəvvürlərin sabit məcmusu. 
Sosial Stratifikasiya – cəmiyyətin strukturu haqqında sosioloji 
nəzəriyyə.  Nəzəriyyəyə  görə  cəmiyyət  sosial  təbəqələrə  və  ya 
stratlara [lay, pillə] bölünür. 

---

Ad
i
l
ə
 N
ə
z
ə
rova 
 
 
178 
Sosial  Struktur  –  biliklər  və  onlar  arasındakı  məhsuldar 
qüvvələrin  və  istehsal  münasibətlərinin  inkişafının  müvafiq 
səviyyəsi, ictimai əmək bölgüsü ilə şərtlənən sabit münasibətlərin 
məcmusu. 
SOSĠOLOGĠYA  [lat.societas  –  cəmiyyət  və  yun.logos  – 
təlim,  söz]  –  istər  qlobal  [bütövlükdə  cəmiyyət]  və  istərsə  də 
xüsusi sosial sistemlərin inkişafı və fəaliyyət qanunauyğunluqları 
haqqında elm. 
SOSĠOBĠOLOGĠYA  –  insan  da  daxil  olmaqla  bütün  canlı 
varlıqların davranışının bioloji əsaslarının elmi tədqiqi ilə məşğul 
olan  istiqamət,  insanın  həyat  fəaliyyətində  bioloji  amillərin  əhə-
miyyətini şişirdən və ya mütləqləşdirən müasir sosial biologizmin 
növlərindən biri. 
SOFĠZM  [yun.  Sophisma  –  fənd,  yalan,  başsındırma]  – 
ümumi  qəbul  olunmuş  təsəvvürlərə  zidd  hər  hansı  cəfəngiyyatı, 
yaxud paradoksal müddəanı əsaslandıran mühakimə və ya nəticə. 
SOFĠSTĠKA  [yun.  Sophistike  –  mübahisəni  fəndgirliklə 
aparmaq bacarığı] – mübahisədə və  ya sübutlarda səhv dəlillərin, 
sofizmlərin,  yəni  xarici,  formal  düzgünlüklə  pərdələnmiş  hər  cür 
fəndlərin şüurlu tətbiqi. 
SOFĠSTLƏR  [yun.  Sophistes  –  mahir,  aqil,  müdrik  adam]  – 
―müdriklik‖  və  ―natiqlik‖  sahəsində  peşəkar  müəllimlər  rolunda 
çıxış  etmiş  qədim  yunan  filosoflarını  belə  adlandırmışlar  [e.ə.  5 
əsr]. 
SOLLĠPSĠZM  [alm.  Sollipsismus;  fr.  Sollipsisme;  ing. 
Solipsisç;  lat.  Solipsism;  lat.  Solus  –  yalnız,  tək.  Ipse  -  ben]  – 
―Yalnız  mən  varam,  məndən  başqa  hər  şey  ancaq  mənim 

---

F
ə
ls
ə
f
ə
 term
i
nl
ə
r
i
n
i
n 
i
zahl
ı
 l
üğə
t
i
 
 
 
179 
ideyamdır‖  deyən  obyektiv  məni  şüurlu  mahiyyəti  ilə  birlikdə 
ancaq bir reallığı, yeganə varlıq olaraq qəbul edən fəlsəfi görüş.  
SPEKULYATĠV  Fəlsəfə  [lat.  speculativus,  lat.  speculor  – 
seyr  edirəm,  mübahisə  edirəm]  –  biliyin  qurulmasının,  təşkilinin 
spekulyativ  tipinə,  yəni  praktikaya  müraciət  etmədən  refleksiya-
nın köməyi ilə yaradılmış fəlsəfi sistemlər.  
SPĠRĠTUALĠZM [alm. Spiritualismus; fr. Spiritualisme; ing. 
Spiritualism;  lat.  Spiritus  –  ruh;  ər.  خ
ٍّدٚس;  lat.  spiritus  –  ruh]  – 
bütün  reallığın  və  həqiqətlərin  əsasının  ruhun  təşkil  etdiyini,  hər 
bir  gerçək  olanın  ruhi  olduğunu  və  maddi  olanın  ancaq  ruhi 
reallığın  təzahürü  olduğunu  yaxud  da  saf  bir  ideyadan  ibarət 
olduğunu  irəli  sürən  metafizik  təlim.  Dünyanın  mənəvi  ilk  əsası 
haqqında  idealist  təlim.  Spiritualistlərin  bəzilərinin  nəzərində 
maddi  aləm  allahın  və  onun  qabiliyyətlərinin  təzahür  üsuludur, 
digərlərinə görə insan şüurunun illuziyasıdır.  
SPONTANLIQ  [lat.  spontaneus  –  öz-özünə  baş  verən]  –  öz-
özünə  baş  verməklik;  xarici  təsirlərlə  deyil,  daxili  səbəblər 
nəticəsində  meydana  gələn  proseslərin  xarakteristikasıdır; 
həmçinin  özfəaliyyətdir,  daxili  meyllərin  təsiri  altında  fəal  təsir 
göstərmək qabiliyyəti, bacarığı. 
STOASĠZM  [alm.  Stoizismus;  fr.  Stoicisme;  ing.  Stoicism; 
osm. tr. revakiye] - əqlin hökmranlığını, təbiətə uyğun yaşamağı, 
ruhun  sarsılmazlığını  hissiyyatsızlığı  və  dünya  yurddaşlığı 
ideyasını qayə olaraq qoyan Kipirli Zenonun fəlsəfi məktəbi.  
STOĠKLƏR  –  e.ə.  IV  əsrin  sonunda  Ellin  mədəniyyəti 
zəmnində  kosmopolit  və  fərdiyyətçilik  ideyalarının  və  riyazi 

---