Biz özgənin yaratdığı dünyada yaşayırıq
Yüklə 360,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
44 İçimdəki “müsabiqə”dən keçmək elə də asan deyil. Odu ki, onlara qarşı çox sərtəm. ...Sevdiyim rəssam çoxdu. Sehrinə düşdüyü- msə, Monedi. Bizimkilərdən Səttar Bəhlulzadə ruhuma doğmadı. Onlar təzə rəng yaradıblar elə bil. Sanki Tanrı onlara öz missiyasının bir hissəsini verib Yer üzünə göndərib ki, vaxt edib yarada bilmədiyi rəngləri yaratsınlar. Onların rəsmlərindəki boyaları başqa heç yanda görə bilməzsən. Elə bil başqa dünyanın rənglərini gətiriblər bura. Təbiət sanki onlarda eyni təəssürat yaradıb. Dünyaya eyni gözlə baxırlar. Səttarın “Qudyalçay sahilində” əsəri Monenin “Purvildə çimərlik” tablosunun davamıdı sanki. ...Etiraz etmirsizsə, bir-birimizə “Siz” yox, “Sən” deyə müraciət edək. “Siz” sözündə ehtiram çaları çox olsa da, “Sən” qədər yaxın, isti deyil. Tamam! Olsun! Əgər verdiyiniz qərar ara- mızdakı səmimiyyət və hörməti artıracaqsa, onda SƏN deyən olsun... Şəkilaltı mətnlərin birində yazmısınız: “Azad kişi”. Azadlığı nədə görür- sünüz? “Azad kişi” Nyu-Yorkda, Azadlıq heykəlinin qarşısında çəkdirdiyim şəklimə qoyduğum ritorik addı. Təbii, burada pafos da var, ritorika da. Amma mənim üçün azadlıq fikirlərin sərbəstliyidi 45 ki, onu boğmağa heç kimin əli çatmaz. İnsanın səsini, sözünü kəsmək, hərəkətinə sədd çəkmək olar, amma düşüncələri adamın yalnız özünə aiddi. İnsanın düşüncəsini düşdüyü mühit, yaşadığı ömür formalaşdırır. Bolşeviklər insan təfəkkü- rünə, düşüncəsinə də təcavüz etdilər. İnsanların azadlıq eşqini onların düşüncələrində belə boğa bildilər. Yox, kommunistlər azad adamların şüur və düşüncələrinə əl gəzdirə bilmədilər. Əgər bu mümkün olsaydı, onda milyonlarla insanın qətli- nə, repressiyasına ehtiyac qalmazdı. Onlar azad insanları qırıb çatdılar, yerində şüur və düşüncə- lərinə təsir edə biləcəkləri yeni insan tipi yaratdılar. Bu, Corc Oruellin “1984” əsərində əla təsvir olunub. Azadlıq hissi təkcə yaşam tərzindən doğmur, həm də irsən keçir. Onu bilməyənlər aciz, bilənlər isə dünyanın min bir əzabına düçar olur. Anlamaq dərdinə yalnız azadlığı bilənlər düçar olur. “Azadlıq hissi təkcə yaşam tərzindən 46 doğmur, həm də irsən keçir”. Sənin bu fikrin mübahisəlidi. “Şahzadə və dilənçi”də dilənçi Tom fikirlərində nə qədər azaddı, amma bu ona irsən keçməyib. Oxumuş olarsınız! Azadlığı qorumaq onu əldə etməkdən çətindir. Rifah azadlıq bir neçə nəslə ötürüləndən sonra yaranır. Tom öz azadlığını sonrakı xələflərinə ötürə biləcəkmi? Bir də ki, azadlıq çox bahalı vaza kimidir, qiymətini sınanda bilirsən. Hər işdə belədi: bir şeyin dəyərini bilmək üçün onu itirmək lazım gəlir bəzən. Amma bu, həmişə belə olmur, insan heç də hər vaxt itirdiyinin əsl qiymətini bilmir. Biz hansı itirdiyimizin dəyərini bilmişik ki? Mənim üçün azadlıq fərdi xarakter daşıyır, cəm halda azad olmaq mümkün deyil. Maraqlı yanaşmadır. Razılaşmalı olacam. Bu cümləni yazacam dəftərimin qırağına... Bəs azadlıq harada olur – beyində, qəlbdə, çöldə, düzdə? İstənilən yerdə ola bilər, yetər ki, sən onu yaşayasan. Azadlıq deyəndə ilk olaraq nəzəri- 47 mizdə açıq səma, ucsuz-bucaqsız üfüqlər can- lanır. Amma bəzən azadlıq dörd divar arasında, hətta zirzəmidə də olur. Sənə bir hadisəni danışım. Qazaxıstanda olub. Bir dəfə isti yay günlərinin birində sərgi açılışından sonra Almatının sayılıb-seçilən restoranlarından birində şam yeməyinə getmişdik. Oturmağa yer seçəndə qazax dostumuz bizə otaq təklif etdi. O, dünyanın müxtəlif ölkələrindən gəlmiş rəssamların, belə demək olarsa, “azad adamlar”ın açıq söhbətlə- rinin kənardan eşidilməsini istəmirmiş. Amma biz, azad dünyanın azad övladları təmiz havada, çinar altında qoyulmuş iki uzun masanın birini seçdik. Ürəyincə olmasa da, dostumuz etiraz etmədi. Məclisin şirin yerində yanımızdakı ikinci masaya bazburudlu, qalstuklu adamlar gəldi. Restoran heyətinin tam səfərbərliyindən gələn- lərin ali qonaqlar olması aydın idi. Süfrə sahibimiz isə həyəcan və narahatlıq içindəydi. Bizim məclisdə söylənən adi bir söz yeni qonaqların şübhə dolu baxışlarına səbəb olurdu. Aralarında birinin onsuz da qıyıq olan gözünü bir az da qıyıb hərdən bizim qazax dostumuza oğrun- oğrun baxması diqqətimdən yayınmadı. Dostu- muz həmin qıyıq gözün yiyəsini tanımışdı. Bu gözlərdə yazılanları oxuduqca onun ürək döyün- tülərinin necə artdığını masanın o biri başında “eşidirdim”. Onu belə zavallı görmək ağırıydı. Gələnlər hökumət adamları idi. Dostumuzun 48 məclisi qapalı otaqda açmaq istəməsinin səbəbini indi anlamışdıq. Həmin anda onun üçün azadlıq dar otaqdaydı. Odu ki, bəzən azadlıq açıq havada yox, dörd divar arasında, hətta havası kif qoxuyan zirzəmidə də ola bilər. Neçə gündü xətdə canlı əlaqəmiz alınmır. Bilirəm, mənim ucbatımdandı. Amma inanın, çox xoşdur sizinlə ünsiyyət. ...Bəs təsadüfə inanır- sınız, ya hər şey əvvəldən yazılır, sizcə? Tanış- lığımızı düşünərkən ağlıma gəldi bu sual. Elə xəlvət gəlib gedirsən ki, duyuq düşən olmasın! ...Sualına iki fərqli cavab ola bilər. Biri fatalistlərin cavabıdı, bunu özün də bilirsən. O biri cavab isə təsadüfə inananlarındı. 1785-ci ildə dünya səyahətinə çıxan fransız səyyahı Laperuz o vaxt Paris Hərbi Məktəbində oxuyan Napoleonu heyətə daxil eləmir. Ərizəsinə rədd cavabı verən səyyah onun yerinə astronomiyadan başı çıxan birini götürür. Tale belə gətirir ki, tarixə “Laperuz ekspedisiyası” adı ilə düşən bu heyət geri qayıtmır. Napoleon da onlarla gedib itkin düş- səydi, Avropanın sonrakı tarixi necə olacaqdı? Yalnız güman eləmək qalır. İndi bunu hansının ayağına yazaq – təsadüfün, ya alın yazısının? Açığı, mən bilmirəm. Yüklə 360,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|