© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
69
Faydalı vasitə və mexanizmlər:
Məlumat
• Siyasi irəliləyiş barədə məlumata açıq və sərbəst əlçatımlılıq.
• Layihənin icrası barədə statistika və örnəkləri toplamaq üçün dəlil yığmaq.
• Konfranslar və hesabat vermə vasitəsilə siyasətin və onun təsirinin qiymətləndirilməsi.
• Həlledici dərsləri aşkarlamaq üçün müstəqil araşdırma.
Məsləhətləşmə
• İrəliləyişi izləmək üçün cavab reaksiyası mexanizmləri, rəy sorğuları, veb sorğular və ya
anketlər.
Dialoq
• Siyasi təşəbbüsün monitorinq və qiymətləndirilməsinə cavabdeh olan vətəndaş
cəmiyyəti təşkilatlarından ibarət işçi qrup və ya komitə.
Tərəfdaşlıq
• Siyasi təşəbbüsü yoxlamaq və qiymətləndirmək üçün strateji tərəfdaşlıqla bir yerə
toplanmış vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və hökumət qurumlarından ibarət işçi qrup və
ya komitə.
İnklüziv qərar qəbulunun mərhələləri hansılardır?
1. Mümkün qədər geniş diapozonlu münasib məlumatı qabaqcadan al. Bütün aidiyyəti
olanları (siyasət və ya xidmətdən istifadə edənləri, yaxud da faydalananları; qərarı
həyata keçirəcək heyəti; bundan ötrü pul ödəyənləri) ilkin mərhələdə və proses boyu
cəlb edin.
2. Məsələ üzərində cəmlənmiş geniş diapozonlu müzakirə aparın.
3. Razılıq əldə etməyə çalışın.
4. Təsir hədəflərinin və irəliləyişin qiymətləndirilməsi, monitorinqi üçün meyarları müəyyən
edin.
5. Qərarı aydın şəkildə elan edin.
6. Yeni əhəmiyyətli məlumat olmayana qədər qərarı yenidən nəzərdən keçirməyin.
7. Müntəzəm monitorinq aparın və nəzərdən keçirin.
Ətraflı düşünün, sonra qərar verin
Məlumat Müzakirə
Qərar Baxış
Tədqiqat
Əks olunma
İdeyalar
Sınaq seçimləri
Səmərəli görüşlər - “geniş, dar, geniş”
Bəzi ekspertlər inanırlar ki, görüşlərə “geniş-dar-geniş” yanaşması səmərəlilik və məlumatın
genişliyi arasında yaxşı balans yaradır.
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
70
Layihənin başlanğıcında böyük iclaslar problemlərin beyin həmləsi tapşırığı və həllə potensial
yanaşmalara görə yaxşı nəticə verə bilər. Bu mərhələdə çox adamın olması yaxşıdır, çünki
insanlar çox zaman bir-birinin fikirlərindən faydalanırlar.
Elə ki beyin həmləsi edildi, spesifik yanaşmaları seçmək və detalları konkretləşdirmək üçün
kiçik qruplarla işləmək daha yaxşı olar. Böyük komitələr bütün aidiyyəti olanlar üçün düzgün
həlli tapmaq məqsədilə mübarizə apara bilərlər.
Bir və ya daha çox mümkün həll variantı işlənib hazırlandıqdan sonra təklifləri nəzərdən
keçirmək, güclü və zəif cəhətləri müəyyən etmək üçün geniş məlumatların vaxtı çatır.
Düzəlişlər tələb olunarsa, bunu müzakirə etmək üçün kiçik qruplara qayıtmaq hələ
mümkündür: qoy böyük qrup problemləri və yəqin ki, bəzi mümkün yanaşmaları müəyyən
etsin, kiçik qruplar isə detalları işləsinlər.
Qərar qəbulu üçün geniş diapozonlu məlumatı necə almalı
Geniş diapozonlu məlumat almağın və aidiyyəti olanları cəlb etməyin başlıca məqsədi qərarın
keyfiyyətini artırmaqdır: çox adamın yaxşı ideyalarını birləşdirmək (istər texniki bacarıq və
biliyinə, istərsə də təcrübəsinə və mahiyyəti bilməsinə görə) az adamın yaxşı ideyalarını
birləşdirməkdən daha yaxşı nəticə verəcək.
Məlumat istəmək ideyanın dəstəklənməsini də artırır: hətta yekun qərar onların fikirlərinə
tam uyğun gəlməsə belə, qərara cəlb edilən insanlar özlərini yaxşı hiss edirlər.
Prosesdə məlumatı erkən, hələ onun təsir müddəti bitməmiş toplayın. Nə qədər gözləsəniz,
verilən məlumat o qədər az faydalı olacaq. Məlumatın hər bir dövriyyəsindən sonra dəyişiklik
etməyi planlaşdırmalısınız, beləliklə, ideyalarınız barədə məlumatı onları hələ tam formalaşmış
hesab etməzdən qabaq toplayın. Fikirlər, cavab reaksiyası bildirildikdən sonra dəyişiklik
etməyə hazır deyilsinizsə, onda siz məlumat istəməmisiniz, razılaşma istəmisiniz. Məlumatı
istəmək və sonra ona məhəl qoymamaq nə qərarın keyfiyyətini, nə də onun dəstəklənməsini
artırır: bu, sadəcə hər kəs üçün vaxt itkisidir.
Məlumatı toplayarkən ən özünəinamlı insanları erkən cəlb etdiyinizə əmin olun. Təbii
tendensiya əksini etmək və ziddiyyətli məlumatı mümkün qədər ləngitməkdən ibarətdir.
Ancaq güclü fikirləri erkən toplamağın bir neçə üstünlüyü var:
• Birincisi, mümkün həllərin spektrını müəyyənləşdirməyə kömək edir, sizin müqayisə
üçün yaxşı seçiminiz olur.
• İkincisi, daha ziddiyyətli yanaşmanın doğru olduğu meydana çıxa bilər. Əgər belədirsə,
qeyri-ziddiyyətli yanaşmadansa oyunu dəyişdirən inqilabi yanaşmanın üzərində durma
ehtimalı daha çoxdur.
• Üçüncüsü, ziddiyyətli təklifin yanlışlığına əmin olsanız belə, onu vicdanla nəzərdən
keçirmək yaxşıdır ki, hər kəs özünü prosesin bir parçası kimi hiss etsin, üstəlik də, sizin
əks-arqument hazırlamaq üçün kifayət qədər məlumatınız olsun.
Geniş məlumatların bir riski də qərar verməmək üçün ondan bəhanə kimi istifadə edilməsidir: