© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
5
Britaniya ilə digər cəmiyyətlər arasında bilik və anlaşma mübadiləsi aparan British Council
bu layihəyə rəhbərlik etdiyi üçün qürur duyur. Təşkilat olaraq bizim prinsiplərimizdən biri
əlillik vəziyyətindən, yaşından, cinsiyyətindən, seksual oriyentasiyasından, etnik mənsubi-
yyətindən və ya dinindən asılı olmayaraq bərabərliyi, fərqliliyi və inkluzivliyi hamı üçün təmin
etməkdir. Bu layihə bizə imkan verir ki, əlilliyi olan insanların hüquqları sahəsində biliklərimizi
genişləndirək. Layihə bizim işimizə geniş miqyasda təsir göstərir.
Biz Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Azərbaycan Res-
publikası Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və bir sıra vətəndaş cəmiyyə-
ti təşkilatları ilə əməkdaşlıq etdiyimiz üçün qürur duyuruq. Mən bütün tərəfdaşlara təşəkkür
etmək və Avropa Komissiyasının verdiyi maliyyə dəstəyini ayrıca vurğulamaq istərdim.
Layihənin gerçəkləşdirilməsi bu dəstək sayəsində baş tutub. Mən bu layihə çərçivəsində
yerli icraçı tərəfdaşımız olan Müasir Təhsil və Tədrisə Yardım Mərkəzinə (MTTYM) davamlı
dəstək və əməkdaşlığa, həmçinin layihə müddətində verdiyi strateji məsləhətə görə öz dərin
minnətdarlığımı bildirmək istərdim. Ümidvarıq ki, müsbət irəliləyişə nail olmaq üçün əlilli-
yi olan insanların hüquqlarının təşviqi sahəsində MTTYM ilə çiyin-çiyinə çalışmaqda davam
edəcəyik.
Nəhayət, bu layihənin araya-ərsəyə gəlməsində böyük əzmlə çalışmış British Council əmək-
daşlarına təşəkkürümü bildirirəm.
İnanıram ki, bu vəsait layihənin üzünömürlü mirası kimi ümidləri doğruldacaq və gələcəkdə
əlilliyi olan insanlarla bağlı qərarların qəbul edilməsinə təsir göstərəcək. Bu, Magna Carta
qədər möhtəşəm sənəd olmasa da, həmin ənənəni davam etdirəcək.
Elizabet Vayt
Direktor
British Council Azərbaycan
6
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
Bu vasitələr toplusu haqqında
Bu vasitələr toplusunun məqsədi siyasət formalaşdıranların əlilliyi olan şəxsləri öz işlərinə
cəlb etməsinə, qərar qəbulunda əlilliyi olan şəxslərin iştirakına yardım göstərməkdir. Bunu
təmin etmək üçün əlilliyi olan şəxslərlə bağlı “bizim üçün bizsiz heç nə” şüarı var.
Siz istər siyasət formalaşdıran, istər media mütəxəssisi, istərsə də vətəndaş cəmiyyəti
təşkilatında olun, əlilliyi olan şəxsləri cəlb etmək gördüyünüz işlərin effektivliyini artıracaq.
Vasitələr toplusu Əlilliyi olan Şəxslərin Hüquqlarına dair BMT Konvensiyası başda olmaqla in-
san hüquqlarına aid dünya və Avropa miqyaslı sənədlərdə təsbit olunmuş ümumi prinsiplərə
və yanaşmalara əsaslanır.
Bu toplu inklüziv qərar qəbulu ideyası və təcrübəsi, müxtəlif ölkələrdən örnəklər, təlimdə
istifadə olunan sessiya planları və əlavə mənbələr haqqında ümumi məlumatla təmin edir.
Vasitələr toplusu əlilliyi olan şəxslərin və onların maraqlarını müdafiə edən təşkilatların işti-
rakını təbliğ edən Beynəlxalq çərçivənin işlənib hazırlanması işinin tərkib hissəsidir.
Çərçivə Avropa Komissiyasının IDEAS layihəsi üzrə birgə işləyən altı ölkə tərəfindən işlənib
hazırlanıb. Layihə əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının gücləndirilməsi uğrunda çalışan vətəndaş
cəmiyyəti təşkilatlarının təcrübəsindən qaynaqlanır. Yerli və milli səviyyədə qərar qəbuluna
inklüziv yanaşmalar üzrə milli və beynəlxalq səviyyəli təcrübələr British Council və altı milli
vətəndaş cəmiyyəti təşkilatı ilə tərəfdaşlıqla paylaşılır.
IDEAS layihəsi üzrə işləyən altı ölkə Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan, İordaniya, Livan və
Ukraynadır. Layihə Birləşmiş Krallığın (BK) əlillik üzrə mütəxəssisləri ilə layihədəki altı ölkə
ekspertlərinin birgə yazdığı bu vasitələr toplusunun işlənib hazırlanması da daxil olmaqla BK
təcrübəsindən qaynaqlanır.
Bu vasitələr toplusundakı məlumat 2014-cü ilin iyununda yenilənib.
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
7
Sözlük
Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları
Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ya gəlir güdməyən, ya da əldə etdikləri hər hansı artıq vəsaiti
və ya gəliri dəstəklədikləri sosial işlərə sərf edən qeyri-hökumət təşkilatlarıdır. Onlar təmsil
etdikləri şəxslərin ifadə azadlığını təmin edirlər. Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları müxtəlif
formalarda fəaliyyət göstərir. Onlar qərar qəbulu proseslərində, siyasi proseslərdə müxtəlif
yollarla iştirak edirlər. Bu, təşviqatı, hökuməti, eləcə də hökümət adından və ya müstəqil
xidmət göstərən xidmət təminatçılarını öz siyasətlərinə, işlərinə görə hesabat verməyə cəlb
etməyi nəzərdə tutur.
Məsləhətləşmə
Bu, çox vaxt ictimaiyyətin onun həyatına təsir göstərən işlərə töhfəsini tələb edən nizamlama
prosesini təsvir edir. Onun əsas məqsədi həm irimiqyaslı layihələrin, həm qanunların, həm
də siyasətin səmərəliliyini, şəffaflığını artırmaq və onlara ictimaiyyətin cəlb olunmasını
təkmilləşdirməkdir.
Birgə istehsal (ərsəyə gətirmə)
Birgə istehsal o zaman baş verir ki, fərdlər aldıqları dəstək və xidmətlərə təsir göstərir, yaxud
da insan qrupları siyasət və xidmətlərin planlaşdırılma, tapşırılma və çatdırılma yollarına təsir
göstərmək üçün bir araya gəlir.
Əlillik
Əlillik bu sənəddə sağlamlıq məhdudiyyətinə düçar olmağın sosial nəticələrini bildirmək üçün
istifadə olunub. Sağlamlıq məhdudiyyəti olan insanlar sosial münasibətlərdən, rəylərdən
doğan maneələrlə; qanun və siyasətdən irəli gələn təşkilati maneələrlə; kənarlaşdıran və
narahatlıq yaradan iqtisadi maneələrlə; fiziki əlçatımlılıq, məlumat və kommunikasiyanın
təmin olunma tərzi, təşkilat və sistemlərin fəaliyyət göstərmə tərzi kimi ətraf mühit maneələri
ilə cəmiyyət tərəfindən ikiqat “əlil edilirlər”.
Əlilliyin bərabərliyi vəzifəsi
2006 - 2011-ci illər arasında BK-da əlilliyi olan şəxslər üçün imkanların bərabərliyini təşviq
etmək məqsədilə bütün dövlət sektoru təşkilatlarında hüquqi əsasda “əlilliyin bərabərliyi
vəzifəsi” deyə bir borc öhdəliyi vardı.
Əlilliyin bərabərliyinin təsirinin qiymətləndirilməsi
Əlilliyin bərabərliyinin təsirinin qiymətləndirilməsi siyasət, layihə və ya planın müəyyən bir
qrupa qarşı ayrı-seçkilik etməməsi üçün qurulmuş prosesdir. Bu proses bərabərliyi təşviq
etmək üçün bütün imkanlardan yararlanır. Əlilliyin bərabərliyinin təsirinin qiymətləndirilməsi
xüsusi qaydada əlilliyi olan şəxslərlə əlaqəlidir.