BiZİM ÜÇÜn biZSİz heç NƏ

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

60

Ümumi məlumat 

İnklüziv qərar qəbul edilməsi fərdi səviyyədə 

Fərdlərə  istifadə  etdikləri  xidmətlərin  inkişafının  tərkib  hissəsi  olmağa  imkan  vermək 

xidmətlərdən yox, daha yaxşı həyatdan xəbər verir. Bunun kökü hər kəs üçün daha yaxşı 

nəticələr ortaya çıxarmaq, çatdırmaq üçün insanlar, xidmət göstərənlər və ailələrlə birgə 

istehsalın  gücündən  qaynaqlanır.  Bu,  sadəcə  sistemləri  və  prosesləri  dəyişdirmək  və  ya 

fərdi qaydada maliyyələşdirmək deyil, lakin insanların daha müstəqil və güclü olması, daha 

möhkəm  icmalarda  yaxşı  inkişaf  etməsi,  daha  artıq  rifaha  çatması  üçün  lazım  olan  bütün 

dəyişiklikləri əhatə edir.

Örnəklərin öyrənilməsi – Xidmət Aktı 2014

Xidmət Aktı ilk dəfə baxıcılar daxil olmaqla şəxsi qayğı və dəstəyin planlaşdırılması və şəxsi 

büdcələrin qanuni bazada yerləşdirilməsi üçün çoxillik təcrübəyə əsaslanır. 

Şəxsi səhiyyə büdcələri qanun üzrə NHS (milli səhiyyə xidməti) Davamlı Səhiyyə Xidmətində 

olan, uzunmüddətli xəstəliyi, əlilliyi və ya psixi sağlamlıq məhdudiyyəti olan hər kəs üçün 

əlçatımlı olmalı, bundan hər kəs faydalanmalıdır. 

Lakin şəxsi büdcələri, qayğı və dəstək planları olan insanların sayı ilə orijinal seçim, nəzarət və 

daha yaxşı nəticələrin sıx əlaqəsini təmin etmək üçün çox iş görmək lazımdır. Növbəti mərhələdə 

işə yararlı olanı öyrənməli və insanların təcrübələrini intensiv şəkildə təkmilləşdirməyə diqqəti 

cəmləyərkən  bunun  ümumi  təcrübəyə  çevrilməsini  təmin  etməliyik.  Faydaların  bərabərliyi 

üçün meyar bunun düzgün, hər kəs üçün və hər zaman edilməsi olmalıdır.

Bu isə aşağıdakıları nəzərdə tutur:

•  İnsanların öz hüquq və seçimlərini anlaması üçün yaşa müvafiq aydın, əlçatımlı 

informasiya və məsləhətdən istifadəsinin təkmilləşdirilməsi. 

•  Yaşanmış təcrübənin sistemdə lazımi yerdə oturduğunu mütəxəssislərin bərabər 

dəyərləndirməsi üçün siyasət və praktikada ardıcıllığın təmin edilməsi. 

•  İnsanların onlara verilən dəstəyin təşkil və idarə olunmasına nəzarət etməsi üçün 

potensial şəxsi qayğı və dəstək planlaşdırmasının həyata keçirilməsi. 

•  Qərarın insanlara mümkün qədər yaxınlaşdırılması və yaradıcılığın fəal 

cəsarətləndirilməsi ilə yanaşı insanların səhiyyə və qayğı üzrə şəxsi büdcələrə 

əlçatımlı və ondan istifadəsini daha yaxşı təcrübəyə çevirmək üçün bürokratik və 

məhdudlaşdırıcı siyasətin minimuma endirilməsi. 

•  Faydaları böyük ola biləcək psixi sağlamlığın fərdiləşdirilməsi sahəsində daha artıq 

tərəqqiyə nail olunması. 

•  Davamlı Səhiyyə Xidmətindən kənar fərdi sağlamlıq büdcələrindən istifadəni araşdırıb 

qiymətləndirmək və bundan daha çox faydalana biləcək qruplar üçün onlardan 

istifadəni hədəfə çevirmək. 

•  Birbaşa ödənişlərdən istifadəni dəstəkləmək məqsədilə bir sıra variantlarla yanaşı daha 

çox insanın faydalanması üçün onların əhatəsini genişləndirmək.

---

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

61

Şəxs üzrə mərkəzləşmiş qərar qəbulu

Seçim və nəzarət insanların istər dövlət tərəfindən, istərsə də özünü maliyyələşdirməsindən, 

səhiyyə və ya xidmət ehtiyacı olub-olmamasından asılı olmayaraq yaxşı yaşaması üçün lazım 

olan bütün xidmət və dəstəklərin ehtiyaclara uyğunlaşdırılması kimi geniş yanaşma ilə əlaqəli 

olmalıdır. 

Bu isə o deməkdir ki, insanlara münasibət “bir ölçü hamıya uyğundur” yanaşmasından yox, 

şəxsdən, onun üçün nəyin əhəmiyyətli olduğundan başlanır. Ehtiyaclara uyğun dəstək yüksək 

keyfiyyət dəstəyi ilə sinonim olmalıdır - o, istənilən şəraitdə ləyaqətə hörmətlə yanaşmalı, 

fərdiliyi tanımalı, iştirakı, əhatə olunmanı təbliğ etməli, arzunu əks etdirməli və təhlükəsizliyi 

qorumalıdır.

Bu, aşağıdakıları nəzərdə tutur:

•  Birgə istehsalı prioritetə çevirmək, insanlar, baxıcılar və ailələrlə xidmətlərin birgə 

dizayn edilməsini ciddi qarşılamaq, onu təşkilatların inkişaf tərzinə çevirmək.

 

•  İşçi heyəti insanlarla əlaqə qabiliyyəti və dəyərlərinə görə işə götürmək, inkişaf 

etdirmək. 

•  İşçi heyətin yaradıcı işi, hal və hadisələrə fərqli yanaşması üçün mühit yaratmaq. 

•  Qayğının tam spektrı boyunca onlar üçün doğru olan dəstəyi dizayn etmək və şəxs üzrə 

mərkəzləşmiş, günbəgün formalaşan ən yaxşı təcrübələri möhkəm birləşdirmək. 

•  Hər bir mühitdə şəxsiləşdirilmiş qayğı və dəstək vasitəsi kimi  Fərdi Xidmət 

Fondlarından (FXF) istifadəni genişləndirmək və gücləndirmək. 

•  Əməkdaşlıq yönümlü yanaşmaya üstünlük verməklə hər bir xidmətin etdiyi təkliflərin 

tanınması və keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün bütün resurslardan istifadə etmək və 

onları birləşdirməyə çalışmaq. 

•  Şəxsiləşdirilmiş və icma əsaslı yanaşmanın hər kəs üçün işləməsini təmin etmək, 

müstəqilliyi məhdudlaşdıran xidmət modellərindən asılılığı azaltmaq. 

•  Yaxşı qayğının necə olduğu ilə bağlı geniş icmanın fikrini, bütövlükdə dünyəvi baxışı 

əsas götürməklə sağlamlıq, qayğı və dəstəyin SİLO düşüncəyə gətirib çıxaran dar 

anlayışlarından qaçmaq. 

Dəstəklənmiş qərar qəbulu: inklüziv qərarda o, necə yerləşir

Həm  fərdi,  həm  də  kollektiv  qərar  qəbulundan  kənarlaşdırılma  ehtimalı  olan  digər  qrup 

qavrama məhdudiyyətləri və autizmi olan şəxslərdir. 

BMT Konvensiyasının 12-ci maddəsi əlilliyi olan şəxslərin digərləri ilə bərabər əsaslı hüquqi 

kompetensiyasını tanıyır. Başqa sözlə, fərd sadəcə sağlamlıq məhdudiyyəti olduğuna görə öz 

hüquqi kompetensiyasını itirə bilməz (ancaq hüquqi kompetensiyanın hər kəsə tətbiq olunduğu 

hallarda, məsələn, əgər kimsə cinayətə görə mühakimə olunursa, o zaman itirə bilər.)

Konvensiya bildirir ki, əlilliyi olan bəzi şəxslərin bu potensialı həyata keçirmək üçün köməyə 

ehtiyacı  var,  beləliklə,  Konvensiyanı  imzalamış  ölkə  onları  dəstəkləmək  üçün  bacardığını 

etməli və belə dəstəkdən sui-istifadəyə qarşı tədbirlər görməlidir. Dəstək bir inanılmış adam 

və ya insanlar şəbəkəsi formasında ola bilər; bu iş arabir və ya hər zaman lazım ola bilər. 

---