Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Nazorat uchun savollar:
1. Fitratning “Sarf” asari nimaga bag’ishlanadi? 
2. Fitrat o’zbek tili fonemalarini necha guruhga bo’ladi? 
3. Fitrat o’zbek tili unlilar tizimi masalasida qanday fikrda edi? 
4. Tovush o’zgarishlari haqida nimalarni aytadi? 
5. Fitrat so’zlarni semantik tamoyil asosida necha guruhga ajratadi? 
6. Qo’shma fe'llarni necha turga bo’ladi? 
7. Ikkinchi darajali bo’laklarni qanday nom bilan ataydi va ularni necha guruhga ajratadi? 
8. Gapning maqsad va ma'nosiga ko’ra necha guruhga ajratadi?
10-mavzu:Turkiy tillarning xorijiy mamlakatlarda o’rganilishi 
Reja: 
1. Xorijda turkiy tillarni o’rganilish tarixii. 
2.Rossiyada turkiy filologiya masalalarini o’rganilishining boshlanilishi. 
1
Nurmonov A. O’zbеk tilshunosligi tarixi. -T.: O’zbеkiston, 2002, 155-bеt. 

---

32 
3. Moskva maktabining turkologiya taraqqiyotidagi o’rni
.
4. Qozon maktabi vakillarining ilmiy faoliyati. 
5.Peterburg maktabi va turkologiya. 
 
Tayanch so’z va iboralar:
Nikolas-Kornelisson Vitzen, "Bare ha tillar va shevalarning 
qiyosiy lug'atlari" asari, "Damaskin lugati", S.Xalngfiii, F.I.Tabbert-Stralenberg, A.N.Kononov, 
Ye.D.Polivanov, Qozon, Moskva, Peterburg maktablari, F. Ye.Korsh, M.A.Kazembek, 
V.A..Bogoroditskiy, O.l.Senkovskiy, V.V.Radlov, P.M.Melioranskiy. 
Turkiy tillarni o’rganishning alohida fan sifatida shakllanishi va rivojlanishida rus turkolog 
olimlarining xizmatlari katta.Rus turkolog olimlarining lingvistik tadqiqotlari natijasida turkiy 
tillarning ilmiy grammatikasi yuzaga keldi, turkiy tillarining mitkammal tasnifi yaratildi, Rossiyada 
turkiy tillarini o'rganish XIX asrning ikkinchi yarmida keng quloch yoydi. Bu davrda Rossiyaning 
Peterburg, Moskva, Qozon kabi shaharlarida turkiy tillar jiddiy o'rganila boshladi, Bundan tashqari, 
Tashkent, Samarqand, Ohna-Ota, Boku, Tbilis, Omsk, Yakutsk kabi shaharlarida ham turkiy tillarni 
o'rganuvchi markazlar yuzaga keldi. 
Turkiy filologiya, xususan, turkiy tilshunoslikning Rossiyadagi taraqqiyoti va o`rganilishi haqida 
bir qator asarlar yaratildi. Bular sirasiga kiruvchi A.Baskakovning «Ввeдeниe визучeниe 
тюрскихязыков», АндрeйНиколаeвичКононовнинг «ИсторияизучаниятюрскихязыковвРоссии»
nomli asarlarida turkiy tillarni Rossiyada o`rganishning asosiy bosqichlari, turkiy filologijaning 
Moskva, Peterburg, Qozon kabi yetakchi maktablari, turkiy tillarini o'rganish jamiyatlari va bu 
jamiyat a'zolarining ilmiy faoliyati batafsil yoritilgan. 
AQSHda ham sharq tillarini o‘rganish XIX asrning birinchi yarmidan boshlangan. 1840 yili 
AQSh missionerlari “Amerika sharqshunoslik jamiyat jurnali”ni nashr etila boshlagan. Bugungi 
kungacha doimiy ravishda “Musulmon dunyosi” (“Muslim word”) jurnali chop etilib qelinadi. M: 
Navoiy “ML” asari ingliz tilida to‘laligicha shu jurnalda e’lon qilingan (1965, №4, 1966, №1).