Böyük Britaniyanın etnoqrafiyası

Valli dili
Bu dil alman dili qrupuna daxil olan kelt dillərinin brit qrupuna aiddir.Valli dilində yazılan ən erkən abidələr eramızın VI əsrinə aiddir Valli dilinin geniş yayılması IX-X əsrlərə aiddir.Bu dövrdə bu dildə ilk qanunlar, dövlət aktları hazırlanıb, ədəbi nümunələr yazılıb.Vali-dilinini sonrakı inkişafı nəticəsində bir neçə dialekt formalaşmışdır. Onların arasında 4 dialekt daha çox istifadə olunur. – Vededot, pais, demot, dveney. Uels əhalisinin həm rayonlarda, həm kəndlərdə yaşayan hissəsi vali dilini əsas I dil kimi qəbul edirlər. Uels ərazisində bu dil ingilis dili ilə eyni statusa malikdir.
İrland dili ilə qohumdur. Hətta XV əsrədək onları vahid dil hesab edirdilər. XV əsrdən başlayaraq onlar ayrı-ayrı inkişaf etməyə başladılar. Hal-hazırda valli dili uelsin rəsmi dilidir. Bu dildə mətbuat orqanları nəşr olunur, radio, tele-verilişləri verilir. Yol göstəricisi işarələr ingilis və vali dilindədir. Hal-hazırda bu dilin daşıyıcıları 600 min nəfərdən çoxdur.İngilis dilinin Uels dialekti Welsh English, bəzən isə Wenqlish adlanır. İngilis dilinin eyni formaları ilə uyuşmayan bu dialektdən Uelsin əhalisi istifadə edir, həmçinin bu dialektdən Böyük Britaniyanın digər hissələrində yaşayan Uels emiqrantları istifadə edirlər. Uels dialekti öz tipik xüsusiyyətlərinə görə bir tərəfdən Qərbi İngiltərənin dialektləri ilə, digər tərəfdən valli dilinin təsirinə borcludurlar.Uels dialektləri ingilis dili çərçivəsində məs: İrland – İngilis dialektlərindən fərqli olaraq dəqiq ayrılmış xüsusi qrup təşkil etmir. Valli dilində olduğu kimi əhəmiyyətli fərqlər özünü ilk növbədə cənub və şimali Uels dialektləri arasında göstərir.İngilis dilini ikinci dil kimi öyrənənləri və Uels dialektində danışanları fərqləndirmək lazımdır. Belə ki, Uels dialektləri valli dillərinin təsirinə az məruz qalmışlar. Uels dialektləri əsasən Uelsin Cənub hissəsində daha geniş yayılmışdır: Qlamorqan, Ronta-Kinon-Tav, Mertir-Tidvil, Kayrfilli qraflıqlarında, həmçinin uzaqCənub-qərbdə-Pemburqşirdə. Bu iki region Karmenşirdə valli dilli əhali əhəmiyyətli dərəcədə çoxdur.Cənubi Uelsin ingilisləşmiş regionlarından biri də Qauer yarımadasıdır.Yazılı nitqdə və ümumiyyətlə rəsmi yazışmalarda Uels dilindən istifadə olunmur.Yalnız bədii ədəbiyyatda dialektik formaların istifadəsi mümkündür.