Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar
Yüklə 7,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 168
Uinston ehtiyatla ayağının varikoz yarasına toxundu. Yenə gicişirdi. Dəfələrlə üzərində düşündüyü məsələ Inqilabdan əvvəlki həqiqi həyatla bağlı hər hansı məlumatın olmaması idi. Masanın gözündən missis Parsonsdan bir neçə günlüyə götürdüyü uşaqlar üçün tarix kitabını çıxarıb qabağına qoydu, onun bir hissəsini gündəliyinə köçürməyə başladı: Keçmiş vaxtda, şanlı İnqilabdan əvvəl London bizim indi gördüyümüz kimi gözəl şəhər deyildi. O dövrün Londonu tutqun, qaranlıq, çirkli bir yer idi. İnsanların çoxu yarıac-yarıtox yaşayırdı. Yüzlərlə, minlərlə kasıbın əynində paltarı, ayağında ayaqqabısı, hətta altında daldalanmağa damı yox idi. Səninlə yaşıd uşaqlar qəddar, amansız ustaların əlinin altında gündə on iki saat işləməli olurdular. Əgər bir qədər ləng işləsəydilər, onları qırmancla döyür, yeməyə isə cirə ilə kiflənmiş çörək və iylənmiş su verirdilər. Bütün bu dəhşətli yoxsulluq içərisində varlıların cah-cəlallı malikanələri ucalırdı. Qapılarında azı otuz xidmətçi saxlayırdılar. Həmin varlılara kapitalist deyirdilər. Onlar növbəti səhifədə şəklini görəcəyin qəddar sifətli, eybəcər və piy basmış adamlar idilər. Şəkildə gördüyün kimi əyinlərinə frak adlanan uzun, qara pencək geyir, başlarına isə soba borusunu xatırladan və silindr adlanan parıltılı, əcayib şlyapa qoyurdular. Bu yalnız kapitalistlərin geyim forması idi. Başqa heç kəsə belə geyinməyə icazə verilmirdi. Dünyada nə varsa hamısı kapitalistlərin əlində idi. Qalan adamlar onların köləsi sayılırdılar. Bütün evlər, torpaqlar, fabrik-zavodlar, pullar kapitalistlərin əlində idi. Kim onların sözündən çıxsa, beləsini ya həbsxanaya salır, ya acından ölmələri üçün işdən qovurdular. Sadə adam kapitalistə danışmalı olanda onun qarşısında alçalmalı, təzim etməli, papağını çıxarmalı və mütləq "Ser"- deyə müraciət etməli idi. Bütün kapitalistlərin başçısı Kral adlanırdı. Sonra isə... Uinston siyahını əzbər bilirdi. Ardınca batist donlu yepiskoplar, qollarına və boynuna samur xəzindən köbə salınmış mantiyalarda gəzən hakimlər, rüsvayçılıq dirəyi, ayağa vurulan ağır kündələr, çəmbərə bağlamaq, doqquz dilli qırmanc, Lord-Merin verdiyi dəbdəbəli ziyafətlər, Papanın ayaqqabısını öpmək ənənəsi gəlirdi. Hələ bunlardan başqa, yəqin ki, uşaq kitablarına salınmayan jus primae noctis (ilk gecə hüququ, zifaf gecəsi hüququ-tərc.) anlayışı da vardı. Əslində bu, qanun idi və həmin qanuna görə, hər bir kapitalist fabrikində işləyən istənilən qızla yata bilərmiş... Görəsən, yazılanlar nə dərəcədə doğru, nə dərəcədə yalandır? İndi orta səviyyəli insanın özünün inqilabdan əvvəlki həmvətənindən yaxşı yaşaması əslində həqiqətə uyğun olmalıdır. Bunun əksinə eşidilən yeganə iddia sənin içindəki lal, dilsiz etirazdır. İndiki həyatın dözülməzliyini, bir zamanlar isə yaşamın yəqin ki, bundan fərqləndiyini instinktiv şəkildə də olsa, dərk etməyindir. Uinston fikirləşdi ki, indi mövcudluğun başlıca özəlliyi qəddarlıqla üz-üzə qalmaq, yaxud daim təhlükə altında yaşamaq deyil. Başlıca özəllik bütünlükdə yaşamın miskinliyində, boşluğunda, hər şeyi və hər yeri bürümüş apatiya hissindədir. Diqqətlə fikir verəndə həyatın puçluğu, mənasızlığı təkcə gecə-gündüz teleekrandan eşidilən yalanlarda deyil, hətta Partiyanın can atdığı ideallarda da özünü göstərir. Partiya üzvlərinin özləri üçün də həyatın böyük hissəsi siyasətdən kənarda keçir. Partiya üzvü saatlarla başını qaldırmadan cansıxıcı dəftərxana işi görür, metro vaqonlarında yer tutmaq üçün əlbəyaxa olur, deşik corabını yamayır, kimdənsə bir saxarin həbi dilənir, yaxud siqaret kötüyünə qənaət edir. Partiyanın can atdığı nə isə nəhəng, dəhşətli və göz qamaşdıran bir idealdır. Bu idealın təcəssümü isə, şüşə və beton, heyrətamiz maşınlar və qorxunc silahlar dünyasıdır. O, mükəmməl birlik hissi ilə qələcəyə addımlayan, eyni cür fikirləşən, eyni şüarlar söyləyən, fasiləsiz işləyən, mübarizə aparan, zəfər çalan, təqib olunan üç yüz milyon biri- birinə bənzər adamın-döyüşçülər və fanatiklər xalqının dünyasıdır. Həyat isə fərqlidir. Həyatda cındır geyimli, cırıq ayaqqabılı yarıac adamların o baş-bu başa şütüdükləri xaraba şəhərləri, daim bişmiş kələm və üfunətli ayaqyolu iyi verən köhnə-kürüş XIX əsr evlərini daha çox görməli olursan. Uinsonun gözləri önündə London – küçələrində milyonlarla zibil yeşiyinin iyləndiyi böyük və xarabazarlığı xatırladan şəhər canlandı. Ümidsiz halda yolu tutulmuş kanalizasiya borusunu qurdalayan missis Parsonsun – seyrək saçlı, üzü qırışlarla dolu qadının obrazı isə bu mənzərəni daha da tamamlayırdı.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 169
Özünü saxlaya bilməyib topuğunu qaşıdı. Teleekran gecə-gündüz adamların qulağını statistika ilə doldurur. Sübut eləyir ki, əlli il bundan əvvəlki dövrlə müqayisədə indi ərzaq və geyim daha çoxdur, insanlar yaxşı mənzillərdə yaşayırlar, yaxşı dincəlirlər, ömürləri uzanıb, az işləyib çox maaş alırlar, boyları ucalıb, daha sağlam, güclü, xoşbəxt, ağıllı, savadlı olublar. Burada heç nəyi sübut, yaxud da əksinə, inkar etmək mümkün deyil. Məsələn, Partiya iddia edir ki, indi yaşlı prolların qırx faizi savadlıdır. Inqilaba qədər isə onların yalnız on beş faizi savad ala bilirdilər. Partiya iddia edir ki, indi hər yeni doğulan on min uşaqdan yüz altmış nəfəri ölür, Inqilabdan əvvəl isə bu göstərici üç yüz nəfər idi. Və buna bənzər başqa şeylər. Deyilənlər hamısı iki məchullu tənliyə bənzəyir. Çox ola bilsin ki, tarix kitablarında yazılanlar hamısı, hətta yüzdə yüz həqiqət kimi qəbul etdiyin məlumatlar da başdan-başa uydurmadır. Kim bilir, bəlkə heç ilk gecə hüququ deyilən qanun, kapitalist adlanan məxluq, silindr adlı o baş geyimi də heç yerli-dibli olmayıb?! Hər şey qatı dumana bürünüb. Keçmiş lazım bilinməyən hər şeydən təmizlənib, təmizlənən nə varsa, hamının yadından çıxıb, yalan həqiqətə çevrilib. Saxtakarlıqla bağlı əlinə yalnız bir dəfə (həm də saxtakarlıq aktı həyata keçiriləndən sonra! - bu da çox mühüm təfərrüat idi) dəqiq və aydın sənəd düşmüşdü. Həmin sənədi azı otuz saniyə barmaqları arasında saxlamışdı. Bu deyəsən... 1973-cü ildə, ya da təxminən ona yaxın vaxtda olmuşdu. O zaman Ketrinlə təzə ayrılmışdılar. Sənəd isə daha yeddi-səkkiz il əvvəlin hadisəsi ilə bağlı idi. Hər şey altmışıncı illərin ortalarında, Inqilabın həqiqi rəhbərlərinə qarşı kütləvi təmizləmə əməliyyatlarının aparıldığı dövrdə baş vermişdi. 1970-ci ildə Böyük Qardaşdan başqa bu liderlərin heç biri həyatda yox idi. Hamısı satqın və əksinqilabçı kimi ifşa olunmuşdu. Qoldsteyn qaçmışdı, harada gizləndiyini bilən yox idi. Bəziləri əlli-ayaqlı yox olmuşdular. Əksəriyyəti isə cinayətlərini boyunlarına aldıqları səsli-küylü məhkəmə proseslərindən sonra edam edilmişdi. Sonuncu xilas olanların sırasında üç nəfər-Cons, Aronson və Rezerford da var idi. Üçünü də deyəsən, 1965-ci ildə tutmuşdular. Həmişə belə hallarda olduğu kimi səssiz-soraqsız yoxa çıxmışdılar, bir il, bəlkə də daha çox, nə öldülərindən, nə də qaldılarından kimsə xəbər tuta bilməmişdi. Amma özlərini ifşa etmələri üçün gözlənilmədən üçü də yenidən peyda olmuşdular. Düşmənlə əlaqələrini (o zaman düşmən Avrasiya idi), ictimai fondları taladıqlarını, sadiq Partiya üzvlərini aradan götürdüklərini, hələ inqilabdan xeyli əvvəl Böyük Qardaşı liderlikdən uzaqlaşdırmaq üçün intriqa apardıqlarını, yüz minlərlə insanın həyatı bahasına başa gələn təxribat aktları törətdiklərini etiraf etmişdilər. Hər şeyi boyunlarına alandan sonra əfvə düşmüş, Partiya sıralarına bərpa olunmuş, adları gurultulu səslənən, əslində isə yaxşı maaşlı əhəmiyyətsiz vəzifələrə göndərilmişdilər. Üçü də Tayms-da peşimançılıq dolu uzun məqalələrlə çıxış etmişdilər, xəyanətlərinin səbəbini açıqlamış və islah olunacaqlarına söz vermişdilər. Azadlığa çıxandan bir müddət sonra Uinston onların üçünü də, həqiqətən, "Şabalıd kölgəsində" adlı kafedə görmüşdü. Gizlincə, gözünün ucu ilə bu adamları necə dəhşət içərisində müşahidə etdiyini indi də xatırlayırdı. Inqilabçılar yaşca ondan çox böyük idilər. Üçü də artıq əlçatmaz bir dünyanın canlı yadigarları, Partiyanın qəhrəmanlıqla dolu ilk dövrünün sonuncu diqqətəlayiq simaları idilər. Gizli mübarizə və vətəndaş müharibəsi illərinin haləsi hələ də bu adamların başı üzərində dolaşırdı. Dəqiq fakt və tarixlər həmin dövrdə kütləvi surətdə yoxa çıxmağa başlasa da, nədənsə Uinstona elə gəlirdi ki, Cons, Aronson və Rezerfordun adlarını Böyük Qardaşın adından daha əvvəl eşidib. Bu üçlüyün qanundan kənar, düşmən elan olunmaları, yoxa çıxmaları yaxın iki ilin hadisəsi idi. Bir dəfə Fikir Polisinin əlinə düşənlərin həmişəlik xilas yolu tapmaları mümkün olan şey deyildi. Cons, Aronson və Rezerford da meyid idilər. Sadəcə, təzədən qəbrə qaytarılmalarını gözləyirdilər. Yanlarındakı masalarda bir kimsə gözə dəymirdi. Belə adamlara yaxınlaşmağın özü ağılsızlıq olardı. Hərəsi qarşısına mixəkli cinlə dolu (bu da "Şabalıd kölgəsində" kafesinin firma içkisi sayılırdı) stəkan qoyub dinməz-söyləməz oturmuşdular. Üç nəfərin arasında Uinstona ən güclü təsir bağışlayan Rezerford oldu. Bir vaxtlar məşhur karukatura ustası kimi tanınırdı. Birbaşa hədəfə dəyən tikanlı karikaturaları Inqilabdan əvvəl və Inqilab illərində ictimai fikrin fəallaşmasında mühüm rol oynamışdı. Uzun fasilələrlə olsa da, Yüklə 7,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|