B
C
D
A
82
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR
3. Xəritədə qeyd olunan nöqtələrin hansı iqlim qurşağında yerləşdiyini müəyyənləş-
dirin.
A__ B__ C__ D__
3. Sxemdə oxlarla
göstərilmiş nöqtələrdə
havanın temperaturunu və atmosfer təzyiqini
müəyyən edin (okean
səviyyəsində temperatur
22°C, atmosfer təzyiqi isə 760 mm c.s.).
Okean səviyyəsi
3 km
1 km
0 km
3
2. 10°C-də 1m havada nisbi rütubətlilik 80%-dir. Havadakı su buxarının miqdarını
tapın.
1. Xəritə-sxemdə verilən məntəqələrin
yerləşdiyi iqlim tiplərini müəyyən edin.
Soyuq
Yarımsəhra
və quru çöl
Mülayim-isti
Dağ tundra
Şuşa
Lənkəran
Bazardüzü
Şirvan
Bazardüzü
zirvəsi
Şuşa
Lənkəran
Şirvan
83–98
YER KÜRƏSİNDƏ
SUYUN
PAYLANMASI
32. Dünya okeanının hissələri
33. Okeanda quru sahələri
34. Çaylar
35. Yer
kürəsinin gölləri
36. Praktik dərs. Azərbaycan
Respublikasının çayları
və gölləri
37. Çaylarımızın ekoloji vəziyyəti
· Ümumiləşdirici tapşırıqlar
6
6
Çap üçün deyil
32.
DÜNYA OKEANININ HİSSƏLƏRİ
Respublikamız Xəzər dənizinin sahilində yerləşir.
Lakin Xəzər dəniz adlandırılsa da, mütəxəssislər
onu dünyanın ən böyük gölü hesab edirlər.
·
Sizcə, bu, nə ilə əlaqədardır?
Xəzər
dənizinin
kosmosdan
görünüşü
85
84
Fäaliyyät
Fäaliyyät
Cədvəli dəftərinizə çəkin. Dənizlərin mövqeyini müəyyən edin.
Müzakirə edək: 1. Dənizlərin mövqeyində hansı fərqlər var? 2.
Dənizlər okeanla
necə əlaqəlidir?
Dənizlər quru vasitəsilə okeandan ayrılan su sahəsidir. Okeandan təcrid
olunmasına görə dənizlər bir-birindən fərqlənir. Qurunun içərisinə daha çox
daxil olan dənizlər
daxili dənizlərdir. Qara, Azov, Aralıq, Qırmızı, Baltik, Mər-
mərə və s. dənizlər okeanla
boğazlarla birləşir.
kənar dənizlər okeandan adalar vasitəsi ilə ayrılır. Onlar şelf və materik
yamacında yerləşir. Berinq, Oxot, Karib, Norveç, Sarı və s. belə dənizlərdir.
Materikin sahilində yerləşən
Dənizlər
Qara dəniz
Barens dənizi
Filippin dənizi
Hansı okeana aiddir
Hansı materikin sahilindədir
Süveyş bərzəxi.
Bərzəxdə (Misir dövləti-
nin ərazisində) Aralıq və Qırmızı
dənizləri birləşdirən Süveyş kanalı
çəkilib.
Adalararası dənizlər materik sahillərindən kənarda, adalar arasında yer-
ləşir, məsələn: Fillipin, Sulavesi, Yava, Fici və s. Okean və dəniz sularının qu-
ruya daha çox daxil olan hissələri
körfəz adlanır.
Körfəzlərin okeanla təbii
sərhədləri olmur. Bəzi dənizlərin adı səhvən
körfəz (Meksika, Hudzon), kör-
fəzlərin adı isə
dəniz (Ərəbistan) adlandırılmışdır.
Mətndə adları olan coğrafi obyektləri kontur xəritədə qeyd edin.
Quru vasitəsilə okeandan ayrılan su sahəsinə __ deyilir.
Adalar vasitəsilə okeandan ayrılan dənizlər __,
okeana bo-
ğaz vasitəsilə birləşən dənizlər __, quruya daha çox daxil
olan dənizlər isə __ adlanır. __ iki böyük qurunu birləşdirən
ensiz quru zolağıdır. Quru sahələrini ayıran və ya su sahə-
lərini birləşdirən ensiz su sahələri __
isə suyun quruya daxil
olan hissəsidir.
Cədvəli dəftərinizə
çəkin və xəritə-sxem
əsasında onu
tamamlayın.
Därsdän sonra.
Xəritə üzrə materiklərdən birinin sahili boyunca “səyahətə
çıxın”. Keçdiyiniz dəniz, boğaz və körfəzlərin adlarını dəftərinizə qeyd edin.
AÇAR SÖZLÄR
Daxili dəniz
Dəniz
Körfəz
Adalararası dəniz
Bərzə
x
Kənar dəniz
Boğaz
Nä öyrändìnìz
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Öyrändìklärìnìzì
yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì
yoxlayın
Bu, maraqlıdır.
Sarqas dənizi Atlantik oke-
anının bir hissəsidir. Dənizin səthi bolluca
sarqas yosunları ilə örtülmüşdür. Xarici görü-
nüşünə görə onları “dəniz üzümü” adlandırırlar.
Sarqas dənizinin bir xüsusiyyəti də sahillərinin
olmamasıdır. Dənizin sərhədlərini isti Holf-
strim cərəyanı təşkil edir. Sarqas dənizinin su-
ları çox böyük şəffaflığa malikdir, lakin dənizin
səthində plastik və digər tullantılardan ibarət
böyük zibil kütləsi var.
Atlantik okean
ı
Afrika
Yada salın.
Yada salın.
Dünya okeanı 4 iri hissədən – Sakit, Atlantik, Hind, Şimal
Buzlu okeanından ibarətdir.
İran
Səudyyə
Ərəbistanı
Yəmən
Oman
İraq
Suriya
Misir
Qırmızı dəniz
Hind okeanı
Fars körfəzi
Süveyş
bərzəxi
Dünya okeanının bir hissəsi
boğazlardır. Boğazlar
dəniz və okeanları bir-
ləşdirməklə su yollarını xeyli qısaldır. Berinq, Zond, Dreyk, Devis boğazları
isə okeanları əlaqələndirir.
Bəzən insanlar okean və dənizləri süni yollarla – kanallarla birləşdirirlər.
Bunun üçün ən əlverişli yerlər
bərzəxlərdir. Bərzəx iki
böyük quru sahəsini
birləşdirən ensiz quru zolaqlardır
(Panama, Süveyş).
2
4
3
6
5
7
8
1
Kənar
Daxili
Adalararası
Dənizin adı
Coğrafi
mövqeyi
1
2
...
№
Çap üçün deyil