Çap üçün deyil

B
C
D
A
82
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR
3. Xəritədə qeyd olunan nöqtələrin hansı iqlim qurşağında yerləşdiyini müəyyənləş-
dirin.
A__     B__    C__     D__  
3. Sxemdə oxlarla göstərilmiş nöqtələrdə 
havanın temperaturunu və atmosfer təzyiqini  
müəyyən edin (okean səviyyəsində temperatur 
22°C, atmosfer təzyiqi  isə 760 mm c.s.).
Okean səviyyəsi
3 km
1 km
0 km
3 
2. 10°C-də 1m havada nisbi rütubətlilik 80%-dir. Havadakı su buxarının miqdarını 
tapın.
1. Xəritə-sxemdə verilən məntəqələrin 
yerləşdiyi iqlim tiplərini müəyyən edin.
Soyuq
Yarımsəhra və quru çöl
Mülayim-isti
Dağ tundra
Şuşa
Lənkəran 
Bazardüzü 
Şirvan
Bazardüzü 
zirvəsi
Şuşa
Lənkəran
Şirvan
83–98
YER KÜRƏSİNDƏ 
SUYUN PAYLANMASI
32. Dünya okeanının hissələri
33. Okeanda quru sahələri
34. Çaylar
35. Yer kürəsinin gölləri
36. Praktik dərs. Azərbaycan 
Respublikasının çayları və gölləri
37. Çaylarımızın ekoloji vəziyyəti
· Ümumiləşdirici tapşırıqlar
6
6
Çap üçün deyil

---

B
C
D
A
82
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR
3. Xəritədə qeyd olunan nöqtələrin hansı iqlim qurşağında yerləşdiyini müəyyənləş-
dirin.
A__     B__    C__     D__  
3. Sxemdə oxlarla göstərilmiş nöqtələrdə 
havanın temperaturunu və atmosfer təzyiqini  
müəyyən edin (okean səviyyəsində temperatur 
22°C, atmosfer təzyiqi  isə 760 mm c.s.).
Okean səviyyəsi
3 km
1 km
0 km
3 
2. 10°C-də 1m havada nisbi rütubətlilik 80%-dir. Havadakı su buxarının miqdarını 
tapın.
1. Xəritə-sxemdə verilən məntəqələrin 
yerləşdiyi iqlim tiplərini müəyyən edin.
Soyuq
Yarımsəhra və quru çöl
Mülayim-isti
Dağ tundra
Şuşa
Lənkəran 
Bazardüzü 
Şirvan
Bazardüzü 
zirvəsi
Şuşa
Lənkəran
Şirvan
83–98
YER KÜRƏSİNDƏ 
SUYUN PAYLANMASI
32. Dünya okeanının hissələri
33. Okeanda quru sahələri
34. Çaylar
35. Yer kürəsinin gölləri
36. Praktik dərs. Azərbaycan 
Respublikasının çayları və gölləri
37. Çaylarımızın ekoloji vəziyyəti
· Ümumiləşdirici tapşırıqlar
6
6
Çap üçün deyil

---

32. 
DÜNYA OKEANININ HİSSƏLƏRİ
Respublikamız Xəzər dənizinin sahilində yerləşir. 
Lakin Xəzər dəniz adlandırılsa da, mütəxəssislər 
onu dünyanın ən böyük gölü hesab edirlər. 
· 
Sizcə, bu, nə ilə əlaqədardır? 
Xəzər 
dənizinin 
kosmosdan 
görünüşü
85
84
Fäaliyyät
Fäaliyyät
Cədvəli dəftərinizə çəkin. Dənizlərin mövqeyini müəyyən edin.
Müzakirə edək: 1. Dənizlərin mövqeyində hansı fərqlər var?  2. Dənizlər okeanla 
necə əlaqəlidir? 
Dənizlər quru vasitəsilə okeandan ayrılan   su sahəsidir. Okeandan təcrid 
olunmasına görə dənizlər bir-birindən fərqlənir. Qurunun içərisinə daha çox 
daxil olan dənizlər daxili dənizlərdir. Qara, Azov, Aralıq, Qırmızı, Baltik, Mər-
mərə və s. dənizlər okeanla boğazlarla birləşir. 
kənar  dənizlər  okeandan  adalar  vasitəsi  ilə  ayrılır.  Onlar  şelf  və  materik 
yamacında yerləşir. Berinq, Oxot, Karib, Norveç, Sarı və s. belə dənizlərdir.  
Materikin sahilində yerləşən 
Dənizlər
Qara dəniz
Barens dənizi
Filippin dənizi
Hansı okeana aiddir
Hansı materikin sahilindədir
Süveyş bərzəxi. 
Bərzəxdə (Misir dövləti-
nin ərazisində)  Aralıq və Qırmızı 
dənizləri  birləşdirən Süveyş kanalı 
çəkilib. 
Adalararası dənizlər materik sahillərindən kənarda, adalar arasında yer-
ləşir, məsələn: Fillipin, Sulavesi, Yava, Fici və s. Okean və dəniz sularının qu-
ruya  daha  çox  daxil  olan  hissələri  körfəz  adlanır.  Körfəzlərin  okeanla  təbii 
sərhədləri olmur. Bəzi dənizlərin adı səhvən körfəz (Meksika, Hudzon), kör-
fəzlərin adı isə dəniz (Ərəbistan) adlandırılmışdır. 
Mətndə adları olan coğrafi obyektləri  kontur xəritədə qeyd edin.
Quru vasitəsilə okeandan ayrılan su sahəsinə __ deyilir. 
Adalar vasitəsilə okeandan ayrılan dənizlər __, okeana bo-
ğaz vasitəsilə birləşən dənizlər __, quruya daha çox daxil 
olan dənizlər isə __ adlanır. __ iki böyük qurunu birləşdirən 
ensiz quru zolağıdır. Quru sahələrini ayıran və ya su sahə-
lərini birləşdirən ensiz su sahələri __ isə suyun quruya daxil 
olan hissəsidir.
Cədvəli dəftərinizə 
çəkin və xəritə-sxem 
əsasında onu 
tamamlayın.
Därsdän  sonra. 
 
Xəritə  üzrə  materiklərdən  birinin  sahili  boyunca  “səyahətə 
çıxın”.  Keçdiyiniz dəniz, boğaz və körfəzlərin adlarını dəftərinizə qeyd edin. 
 
 
AÇAR  SÖZLÄR
Daxili dəniz
Dəniz
Körfəz
Adalararası dəniz
Bərzə
x
Kənar dəniz
Boğaz
Nä öyrändìnìz
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
Öyrändìklärìnìzì 
yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì 
yoxlayın
Bu, maraqlıdır. 
Sarqas dənizi Atlantik oke-
anının  bir  hissəsidir.  Dənizin  səthi  bolluca   
sarqas yosunları ilə örtülmüşdür. Xarici görü-
nüşünə görə onları “dəniz üzümü” adlandırırlar. 
Sarqas dənizinin bir xüsusiyyəti də sahillərinin 
olmamasıdır.  Dənizin  sərhədlərini  isti  Holf-
strim cərəyanı təşkil edir. Sarqas dənizinin  su-
ları çox böyük şəffaflığa malikdir, lakin dənizin 
səthində  plastik  və  digər  tullantılardan  ibarət 
böyük zibil kütləsi var.
Atlantik okean
ı
Afrika
Yada salın. 
Yada salın. 
Dünya okeanı 4 iri hissədən – Sakit, Atlantik, Hind, Şimal 
Buzlu okeanından ibarətdir.
İran
Səudyyə 
Ərəbistanı
Yəmən
Oman
İraq
Suriya
Misir
Qırmızı dəniz
Hind okeanı
Fars körfəzi
Süveyş
bərzəxi
Dünya okeanının bir hissəsi boğazlardır. Boğazlar dəniz və okeanları  bir-
ləşdirməklə su yollarını xeyli qısaldır. Berinq, Zond, Dreyk, Devis boğazları 
isə okeanları əlaqələndirir. 
Bəzən insanlar okean və dənizləri süni yollarla – kanallarla birləşdirirlər. 
Bunun üçün ən əlverişli yerlər bərzəxlərdir. Bərzəx iki böyük quru sahəsini 
birləşdirən  ensiz  quru  zolaqlardır 
(Panama, Süveyş).
2
4
3
 
6
5
7
 
8
1
Kənar 
Daxili 
Adalararası
Dənizin adı
Coğrafi mövqeyi
1
2
...
№
Çap üçün deyil

---