Case-law guide on Article of Protocole No. Aze
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV. Seçki mübahisələri
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
deputatlıqdan imtina onun qərarı qətidir. Nəhayət, Aİ qanunvericiliyinə uyğun olaraq aparılmış ölkədaxili icraatda o, mövqeyinin müdafiəsi üçün münasib hesab etdiyi arqumentləri təqdim etmək imkanına malik idi. Buna görə də Məhkəmə 1 saylı Protokolun 3- cü maddəsinin pozulmadığını müəyyən etdi.
84. Seçkilərlə bağlı mübahisələrə aid işlərin sayı çoxdur. Lakin bu məsələyə Konvensiyanın 6-cı maddəsi üzrə baxıla bilməz, Məhkəmə müəyyən edib ki, bu maddə belə hallara tətbiq edilmir. Onun rəyinə görə, ərizəçinin Fransa Milli Assambleyasına seçkidə namizəd qismində iştirak etmək və deputat yeri tutmaq hüququ 6-cı maddənin 1-ci bəndində nəzərdə tutulan mənada "mülki" hüquq deyil, siyasi hüquqdur və bu hüququn həyata keçirilməsinə yönələn məsələlərlə bağlı mübahisələr bu bəndin tətbiq dairəsi xaricindədir (
, 50-ci bənd). Eləcə də 6-cı maddənin cinayət hüquqi aspekti seçki qaydalarına riayət edilməməsinə görə təyin olunan cəzalara şamil olunmur ( yenə orada , 61-ci bənd).
məhkəmə işində ərizəçi QHT parlament seçkilərində müşahidəçi idi. Onun müxtəlif sənədləri təqdim etməməsi ilə əlaqədar olaraq sonradan mübahisə yaranmışdı. Məhkəmə hesab etdi ki, sözügedən icraatın nəticəsi QHT-nin hüquqları üçün həlledici əhəmiyyət daşımırdı və buna görə də həmin icraat Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci bəndinin tətbiq dairəsinə düşmürdü. 85. Bununla belə, bir neçə işdə seçki prosesi kontekstində səmərəli hüquqi müdafiə vasitəsinin olmaması Konvensiyanın 13-cü maddəsi üzrə araşdırıldı. Məhkəmə qeyd etdi ki, yalnız demokratik prosesin düzgün cərəyan etməsini təmin etmək iqtidarında olan hüquqi müdafiə vasitələri səmərəli sayıla bilər ( Petkov və başqaları Bolqarıstana qarşı ).
Petkov və başqaları Bolqarıstana qarşı məhkəmə işində ərizəçilərin adları üç aydan da az müddət öncə qəbul edilmiş qanunvericilik müddəası əsasında seçki gününə cəmi on gün qalmış namizədlər siyahısından çıxarılmışdı. Siyahıdan çıxarma barədə bu kimi qərarlar sonradan etibarsız və qüvvədən düşmüş elan olundu, amma seçki orqanları ərizəçilərin namizədliklərini bərpa etmədiklərinə görə onlar seçkidə namizəd kimi iştirak edə bilmədilər. Məhkəmə hesab etdi ki, seçkilər kontekstində mövcud olan hüquqi müdafiə vasitəsi yalnız maddi ziyanın kompensasiyasını nəzərdə tutduğuna görə Konvensiyanın 13-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş səmərəli vasitə sayıla bilməzdi.
məhkəmə işində Məhkəmə qanunverici orqana seçkidə uğursuzluğa məruz qalmış ərizəçinin mübahisəli seçki qanunvericiliyi normalarının şərhinə məhkəmə tərəfindən yenidən baxılmasına nail olmaq imkanından məhrum olduğunu qeyd etdi və 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi ilə birgə götürülmüş halda 13-cü maddənin pozulduğunu müəyyən etdi. 86. Hüquqi müdafiə vasitəsi mövcud olmadığı hallarda hər hansı çatışmazlıqlarla bağlı məsələni 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi əsasında Məhkəmənin qarşısında qaldırmaq olar. Belə çatışmazlıqlar seçki prosesinin dürüstlüyünü sual altına alarsa, bu maddənin pozuntusunu təşkil edə bilər. Namizədlik hüququndan məhrum edilmə və ya seçkinin nəticələri ilə bağlı mübahisələrə dair qərarların qəbulu prosesi sui-istifadə hallarına qarşı ən azı müəyyən minimal təminatlarla müşayiət olunmalıdır. Konkret olaraq, sözügedən məsələlər barəsində qərarlar qərəzsizliyinə dair ən azı minimal təminatlar olan orqan tərəfindən qəbul edilməlidir. Analoji olaraq, müvafiq orqanın malik olduğu diskresion səlahiyyət həddən artıq geniş olmamalıdır: o, daxili qanunvericilik müddəalarında kifayət qədər dəqiq göstərilən çərçivələrlə məhdudlaşmalıdır. Nəhayət, müvafiq orqandakı prosedur elə olmalıdır ki, həmin orqanın ədalətli, obyektiv və kifayət qədər əsaslandırılmış qərar 25
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
çıxarılması təmin edilsin və səlahiyyətindən sui-istifadə etməsinin qarşısı alınsın ( Podkolzina Latviyaya qarşı , 35-ci bənd; Kovaç Ukraynaya qarşı , 54-55-ci bəndlər; Kərimova Azərbaycana qarşı , 44-45-ci bəndlər; Riza və başqaları Bolqarıstana qarşı , 144-cü bənd). Lakin bu məsələni nəzərdən keçirərkən Məhkəmənin araşdırması ökədaxili orqan tərəfindən qəbul edilmiş qərarın əsassız və ya açıq-aydın məntiqsiz xarakter daşıyıb-daşımadığını müəyyənləşdirməklə məhdudlaşır ( yenə orada , 144-cü bənd;
, 38-42-ci bəndlər). 87. Seçkinin nəticələrini etibarsız elan edən qərarların qəbulu həmin nəticələrin həqiqətən seçicilərin istəklərini ifadə etmədiyinə olan həqiqi inamdan irəli gəlməlidir ( Kovaç Ukraynaya qarşı ).
Kərimova Azərbaycana qarşı məhkəmə işində Məhkəmə müəyyən etdi ki, iki seçki məmuru ərizəçinin qalib gəldiyi seçkinin yekun nəticələrini dəyişmək üçün uğursuz cəhd ediblər. Lakin milli hakimiyyət orqanları ölkədaxili seçki qanunvericiliyini pozaraq seçkinin nəticələrini etibarsız elan etmiş və nəticələri saxtalaşdırmanın məhdud təsirə malik olduğunu nəzərə almamışdılar. Bunu etməklə dövlət orqanları mahiyyət etibarı ilə həmin məmurların seçkiyə əngəl törətmək cəhdinə yardımçı olmuşdular. Bu qərar əsassız olaraq ərizəçini parlamentə seçilmə imkanından məhrum etməklə onun seçki hüquqlarını pozmuşdu. Bu həm də seçki prosesinin dürüstlüyünün və effektivliyinin qayğısına qalmamağın təzahürü idi ki, bu da azad seçki hüququnun ruhuna uyğun hal sayıla bilməzdi. Beləliklə, məhkəmələrin rolu xalqın ifadə etmiş olduğu iradəsini dəyişməkdən ibarət deyil. Konvensiya orqanları iki işdə ( I.Z. Yunanıstana qarşı , Komissiyanın qərarı; Babenko Ukraynaya qarşı
(qərardad)) seçkidə uğursuzluğa məruz qalmış namizədlərin seçki prosesinin ədalətsiz olduğu barədə şikayətlərini araşdırdılar, amma ərizəçilər seçkinin nəticəsi ilə bağlı hər hansı real ziyana məruz qalmadıqlarına görə onların şikayətlərini rədd etdilər. Riza və başqaları Bolqarıstana qarşı məhkəmə işində xaricdə təşkil edilmiş 23 seçki məntəqəsindəki nəticələr qeyri-normal halların baş verdiyi iddia edilərək etibarsız elan edilmiş və beləliklə parlament üzvü deputat yerindən məhrum olmuşdu. Məhkəmə həm 101 seçicinin səsvermə hüququna, həm də parlament üzvünün seçkidə namizəd qismində iştirak etmək hüququnavə onun təmsil etdiyi partiyanın seçki hüququna müdaxiləni araşdırdı. O, bu qənaətə gəldi ki, bir sıra seçki məntəqələrində seçkinin nəticələrini etibarsız elan etmək üçün sırf formal xarakterli əsaslar gətirilmişdi. Bundan başqa, qərarını əsaslandırmaq üçün məhkəmənin istinad etdiyi hallar daxili qanunvericilikdə aydın və dəqiq şəkildə nəzərdə tutulmamışdı və həmçinin sübuta yetirilməmişdi ki, həmin hallar seçicilərin seçimini dəyişmiş olub və ya seçkinin nəticələrini təhrif edib. Bundan əlavə, səsvermənin nəticələrinin etibarsız elan edildiyi seçki məntəqələrində yeni seçkilərin təşkilinin mümkünlüyü (Venesiya Komissiyası tərəfindən qəbul edilmiş "Seçkilər keçirilərkən tövsiyə olunan normalar toplusu"na zidd olaraq) seçki qanunvericiliyində nəzərdə tutulmamışdı, halbuki bunun sayəsində seçkinin nəticələrinin ləğv edilməsinin daşıdığı qanuni məqsəd, yəni seçki prosesinin qanuniliyinin qorunması məqsədi seçicilərin və parlament seçkilərindəki namizədlərin subyektiv hüquqları ilə uzlaşdırılmış olardı. Müvafiq olaraq, Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi pozulub. Beləliklə, səsvermənin nəticələrini etibarsız elan etmək barədə qərarların qəbulu həmin nəticələrin seçicilərin istəklərini ifadə etmədiyinə olan həqiqi inamdan irəli gəlməlidir. 88. İstənilən halda dövlətlər seçki pozuntuları ilə bağlı fərdlərin sübuta yetirilə bilən əsaslı şikayətlərinə səmərəli şəkildə baxılmasını və ölkədaxili qərarların yetərincə əsaslandırılmasını təmin etməlidirlər. Məhkəmə baxdığı işlərin birində konkret olaraq Venesiya Komissiyası tərəfindən qəbul edilmiş "Seçkilər keçirilərkən tövsiyə olunan normalar toplusu"na istinadən müəyyən etdi ki, milli hakimiyyət orqanları seçki şikayətlərinə mahiyyəti üzrə baxmaqdan yayınmaq üçün həddən artıq formal əsaslar gətiriblər. Pozuntuların seçkinin ümumi nəticəsinə təsirini müəyyənləşdirməzdən əvvəl onların 26
Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|