Case-law guide on Article of Protocole No. Aze
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Ölkə ərazisində yaşamayan vətəndaşlar üçün xaricdə seçkilərin təşkili
- III. Passiv aspekt: seçkidə namizəd qismində iştirak hüququ
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
öhdəliyini icra etmək məsələsində dövlətlər geniş qiymətləndirmə sərbəstliyinə malikdirlər ( Benkaddur Fransaya qarşı ).
3. Ölkə ərazisində yaşamayan vətəndaşlar üçün xaricdə seçkilərin təşkili 35. 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi dövlətlərin üzərinə ölkə ərazisində yaşamayan vətəndaşların səsvermə hüququnu həyata keçirmələrini təmin edən sistem yaratmaq öhdəliyini qoymur. Sitaropulos və Zyakumopulos Yunanıstana qarşı [BP] məhkəmə işində ərizəçilər şikayət etmişdilər ki, bu məsələ tənzimlənmədiyinə görə özlərinin səsvermə hüququnu mühacir qismində yaşadıqları ölkədə (Fransada) həyata keçirə bilmirlər, halbuki onların mənşə ölkəsinin (Yunanıstanın) konstitusiyasında belə bir imkan nəzərdə tutulub. Məhkəmə müəyyən etdi ki, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozuntusu baş verməyib, belə ki, Yunanıstana səfər edəcəkləri təqdirdə bu səfərin ərizəçilərin maliyyə işlərində, ailə və peşə həyatlarında yaradacağı fasilə onların səsvermə hüquqlarının mahiyyətinə xələl gətirəcək dərəcədə qeyri-mütənasib amil deyildi. 36. Lakin milli qanunvericilikdə belə sistemin yaradılması nəzərdə tutulubsa, konkret öhdəliklər, xüsusən zərurət olduqda xarici ölkədə yeni seçki keçirmək öhdəliyi yarana bilər.
məhkəmə işində Məhkəmə bu faktı nəzərdən qaçırmadığını bildirdi ki, digər suveren ölkədə yeni seçkilərin keçirilməsi, hətta onlar məhdud sayda seçki məntəqələrində keçirilsə belə, mühüm diplomatik və ya təşkilati maneələrlə qarşılaşa və əlavə xərclərə səbəb ola bilər. Bununla belə, o hesab etdi ki, seçki günü səsvermə prosesində seçki qurumu tərəfindən ciddi pozuntuların baş verdiyi seçki məntəqəsində yeni seçkilərin keçirilməsi seçkinin nəticələrinin ləğvinin kökündə duran qanuni məqsədə, yəni seçki prosesinin qanuniliyini və həmçinin parlament seçkilərində seçicilərin və namizəd qismində iştirak edənlərinhüquqlarını qorumaq məqsədinəuyğun olardı.
37. Oran Türkiyəyə qarşı məhkəmə işi xaricdə yaşayan türkiyəli seçicilərin heç bir partiyanı təmsil etməyən müstəqil namizədlərə gömrük postlarında təşkil olunmuş seçki məntəqələrində səs vermək imkanına malik olmaması ilə əlaqədar idi. Belə hallarda yalnız siyasi partiyalara səs vermək olardı. Belə məhdudiyyət bu faktla əsaslandırılırdı ki, mühacir seçiciləri seçki dairəsinə təhkim etmək mümkün deyil. Məhkəmə hesab etdi ki, bu məhdudiyyət qiymətləndirilərkən mühacirlərin səsvermə hüquqlarını həyata keçirmələrinə qoyulan hamılıqla razılaşdırılmış ümumi məhdudiyyətlər, habelə qanunverici orqanın xaricdə yaşayan vətəndaşların ilk növbədə ölkədə yaşayan şəxslərə təsir göstərən məsələlərə təsirini məhdudlaşdırmağa yönələn qanuni marağı nəzərə alınmalıdır. O, hakimiyyətə gələ və ümummilli rejimə təsir göstərmək səlahiyyətinə malik ola bilən yeganə qurumlar olan siyasi partiyaların oynadığı rolu da vurğuladı. Bundan başqa, məhdudiyyət daha iki qanuni məqsəd daşıyırdı: demokratik plüralizmi genişləndirmək, eyni zamanda namizədlər arasında sistemdə disfunksiya yaradacaq dərəcədə həddən artıq parçalanma olmasının qarşısını almaq və beləliklə qanunverici orqanı seçərkən xalqın öz rəyini ifadə etmək imkanını gücləndirmək. Müvafiq olaraq, məhdudiyyət qanunverici orqanın ölkədə və seçkilərdən sonra ölkəyə rəhbərlik edəcək hökumətdə siyasi sabitliyi təmin etməkdən ibarət qanuni marağına uyğun idi. Beləliklə, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozuntusu baş verməmişdi. 13
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
hüququ 38. Seçki hüququnun "aktiv" aspekt kimi onun "passiv" aspekti, yəni seçkidə namizəd qismində iştirak etmək hüququ da Məhkəmənin presedent hüququ çərçivəsində inkişaf etdirilib. Belə ki, Məhkəmə bildirib ki, bu hüquq "həqiqi demokratik rejim konsepsiyasına xas olan" amildir (
, 35-ci bənd). O, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin bu aspekti ilə bağlı məhdudiyyətlərin qiymətləndirilməsinə hətta səsvermə hüququna qoyulan məhdudiyyətlərin araşdırılması tələb olunan hallarla müqayisədə daha ehtiyatla yanaşıb; belə ki, burada mütənasiblik meyarı daha məhduddur. Beləliklə, dövlətlər passiv aspektin qiymətləndirilməsində daha geniş sərbəstliyə malikdirlər ( Eçeberriya və başqaları İspaniyaya qarşı , 50-ci bənd). 39. Bununla belə, Konvensiyanın 14-cü maddəsi əsasında ayrı-seçkiliyə qoyulan qadağa hər iki aspektə eynilə şamil olunur. Bu baxımdan, hətta seçkidə namizəd qismində iştirak etmək hüququna münasibətdə adətən dövlətlərə verilən qiymətləndirmə sərbəstliyinin hüdudları geniş olsa da, əgər fərqli rəftar irqi mənsubiyyətə, dərinin rənginə və ya etnik mənsubiyyətə əsaslanırsa,fərqli rəftara haqq qazandıran obyektiv və əsaslı səbəblər anlayışı mümkün qədər dar çərçivədə şərh olunmalıdır ( Seydiç və Fintsi Bosniya və Herseqovinaya qarşı [BP], 44-cü bənd). 40.
Seydiç və Fintsi Bosniya və Herseqovinaya qarşı [BP] məhkəmə işində Məhkəmə yalnız özünün “təsisçi xalqlar”a aid olduğunu bəyan edən şəxslərin Xalqlar Palatasına (Dövlət parlamentinin ikinci palatası) və Prezidiuma (Dövlət başçısı funksiyasını icra edən kollektiv orqan) seçkilərdə iştirak etmək hüququna malik olduğunu nəzərdə tutan istisnaedici qaydanı araşdırdı. Beləliklə, həmin xalqlara aid olduğunu bəyan etməkdən imtina edən potensial namizədlər öz namizədliklərini irəli sürə bilməzdilər. Məhkəmə qeyd etdi ki, bu istisnaedici qayda ən azından Konvensiyanın ümumi məqsədlərinə, xüsusilə də sülhün bərqərar olunması məqsədinə geniş mənada uyğun gələn məqsəd daşıyıb. Mübahisələndirilən konstitusion müddəalar qəbul olunanda bu məsələ ilə bağlı olduqca kövrək atəşkəs razılaşması qüvvədə idi. Bu müddəalar soyqırım və etnik təmizləmə ilə əlamətdar olan qəddar münaqişəyə son qoymağa yönəlmişdi. Bu münaqişənin təbiəti elə idi ki, “təsisçi xalqların” (yəni, boşnaklar, xorvatlar və serblərin) razılığı sülhün təmin olunması üçün zəruriidi. Sülh danışıqlarında digər icma nümayəndələrinin (yerli qaraçı və yəhudi icmaları kimi) iştirak etməməsini və münaqişədən sonra cəmiyyətdə “təsisçi xalqlar” arasında real bərabərliklə bağlı danışıq iştirakçılarının qayğılarını bu amillə izah etmək olardı, amma bunlara bu amillə haqq qazandırmaq olmazdı. Lakin Deyton Sülh Sazişi imzalandıqdan sonra Bosniya və Herseqovinada mühüm müsbət dəyişikliklər baş vermişdi. Bundan əlavə, Avropa Şurasının üzvü olmaqla və Konvensiyanı və ona dair Protokolları qeyd-şərtsiz ratifikasiya etməklə cavabdeh dövlət könüllü olaraq müvafiq standartlara uyğunlaşmağa razılıq vermişdi. Buna görə də Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki, ərizəçilərin (qaraçı və ya yəhudi mənşəli şəxslər olaraq) davamlı olaraq seçkidə namizəd qismində iştirak etmək hüququna malik olmaması obyektiv və əsaslı səbəbə söykənmirdi və buna görə də 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi ilə birgə götürülməklə 14-cü maddənin pozuntusunu təşkil edirdi. 41.
məhkəmə işində Məhkəmə eyni səbəblərə görə bu qənaətə gəldi ki, ərizəçinin yuxarıda göstərilən səbəbdən Xalqlar Palatasına və Prezidiuma seçilmək hüququna malik olmaması ilə bağlı 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi pozulub. Seydiç və Fintsi Bosniya və Herseqovinaya qarşı [BP] məhkəmə işi üzrə onun qərarının icrasında həddən artıq yubanma olduğunu və barəsində şikayət edilən pozuntunun həmin yubanmanın birbaşa nəticəsi olduğunu qeyd edərək, Məhkəmə Konvensiyanın 46-cı maddəsi 14
Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|