Case-law guide on Article of Protocole No. Aze
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- B. Məhbuslarla bağlı xüsusi hallar
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
məqsədi mahiyyət etibarı ilə cəzalandırıcı xarakter daşıyıb. Belə ki, bu tədbir müflisləşmiş elan olunan şəxsləri alçaltmaqdan savayı hər hansı digər məqsədə xidmət etməyib və hüquq pozuntusu törədib-törətməmələrindən asılı olmayaraq, sadəcə ödəniş qabiliyyətli olmamaları səbəbindən onların cəzalandırılmasına xidmət edib. Buna görə də 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin məqsədləri üçün bu tədbir qanuni məqsəd daşıyan tədbir olmayıb. 18. Məhkəmə həmçinin şəxsin qismən qəyyumluğa verilməsi səbəbindən səsvermə hüquqlarını itirməsi məsələsini araşdırıb ( Alayoş Kişş Macarıstana qarşı ). Onun rəyi bundan ibarət olub ki, belə tədbir qanuni məqsəd daşıya bilər, yəni yalnız qərarlarının nəticələrini qiymətləndirmək və şüurlu və düşüncəli qərarlar qəbul etmək iqtidarında olan vətəndaşların dövlət işlərində iştirakını təmin etmək məqsədindən irəli gələ bilər. Lakin nəzərdən keçirilən halda səsvermə hüququna qoyulmuş qadağa heç nəyə fərq qoymadan və qəyyumluq altında olan şəxsin faktiki imkanlarından asılı olmayaraq avtomatik olaraq tətbiq edilən, habelə tam qəyyumluğa verilmə ilə qismən qəyyumluğa verilmə arasında fərq qoyulmadan tətbiq edilən məhdudiyyət idi. Bundan başqa, Məhkəmə hesab etdi ki, əqli və ya psixi qüsuru olan şəxslərin ayrıca kateqoriya kimi təsnifləşdirilməsi suallar doğura bilən təsnifatdır və onların hüquqlarının məhdudlaşdırılması məsələsi ciddi şəkildə yoxlanılmalıdır. Beləliklə, o, bu nəticəyə gəldi ki, şəxsin heç nəyə fərq qoyulmadan və məhkəmə tərəfindən fərdi qaydada qiymətləndirmə aparılmadan səsvermə hüquqlarından məhrum edilməsi qarşıya qoyulan məqsədə mütənasib sayıla bilməz. B. Məhbuslarla bağlı xüsusi hallar 19. Ümumiyyətlə məhbuslar Konvensiya ilə təmin olunan bütün təməl hüquq və azadlıqlardan istifadə etməkdə davam edirlər, amma azadlıq hüququ istisna təşkil edir, belə ki, bu halda həbsin qanuniliyi məsələsi açıq-aydın Konvensiyanın 5-ci maddəsinin tətbiq dairəsinə düşür (
[BP], 69-cu bənd). 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi ilə təmin edilən hüquqlarla bağlı istisnalara yol verilmir. Buna görə də məhbusun sadəcə olaraq məhkum edilməsi nəticəsində həbsdə saxlanan şəxs statusunda olması o demək deyil ki, o, Konvensiyada nəzərdə tutulmuş hüquqlarını itirməlidir. Bu hüquqların saxlanması cəmiyyəti Konvensiyada nəzərdə tutulmuş hüquq və azadlıqları aradan qaldırmağa yönələn fəaliyyətlərdən qorumaq üçün tədbirlər görülməsinə mane olmur. 20. Beləliklə, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi, məsələn, qulluq mövqeyindən sui-istifadə edərək ciddi pozuntuya yol verən, yaxud davranışı qanunun aliliyi prinsipinə və ya demokratik cəmiyyətin dayaqlarına zərər yetirən şəxsin seçki hüquqlarına məhdudiyyətlərin tətbiqini istisna etmir. Bununla belə, mülki hüquqlardan məhrum etmə kimi sərt tədbir düşünülməmiş şəkildə tətbiq edilməməlidir və mütənasiblik prinsipi müvafiq şəxs barəsindəki sanksiya ilə onun davranışı və fərdi xüsusiyyətləri arasında nəzərəçarpan və yetərli əlaqənin olmasını tələb edir ( yenə orada , 71-ci bənd). 21. Beləliklə, məhbusun siyasi hüquqlarından məhrum edilməsi cinayətin qarşısını almaq və vətəndaş məsuliyyətini artırmaq kimi qanuni məqsədlərə, eləcə də qanunun aliliyinə hörmət prinsipinə və demokratik rejimin lazımi qaydada fəaliyyət göstərməsinə və qorunub saxlanmasına xidmət edə bilər. Lakin belə tədbir avtomatik surətdə və ya mütənasiblik tələbinə uyğun olmayan şəkildə tətbiq edilə bilməz. 22. Dövlətlər məhkum olunmuş məhbusların səsvermə hüquqlarının məhdudlaşdırılması tədbirlərinin mütənasibliyini müəyyənləşdirməyi məhkəmələrin öhdəsinə buraxmağı qərara ala və ya belə tədbirin hansı hallarda tətbiq edilməli olduğunu müəyyən edən müddəaları qanunvericiliklərinə daxil edə bilərlər. Sonuncu halda qanunverici orqan məhdudiyyətin ümumi şəkildə, avtomatik surətdə və heç nəyə fərq qoymadan tətbiq edilməsinə yol verməmək üçün toqquşan maraqlar arasında balansı gözləməlidir. Müvafiq olaraq, xüsusi 9
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
məhkəmə qərarı olmadan səsvermə hüququna qadağanın tətbiqi özü-özlüyündə 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozuntusuna səbəb olmur ( Skoppola İtaliyaya qarşı (№ 3) [BP],
102-ci bənd). 23.
Hörst Birləşmiş Krallığa qarşı (№ 2) [BP] məhkəməişində Məhkəmə 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozulduğunu müəyyən etdi, belə ki, səsvermə hüququna qoyulmuş qadağa heç nəyə fərq qoymadan avtomatik olaraq həbs cəzası çəkənlərin hamısına tətbiq edilən qadağa idi. Bu qadağa 48.000 məhbusu əhatə edirdi ki, bu da yüksək rəqəm idi və o, bir günlük həbsdən tutmuş ömürlük azadlıqdan məhrumetməyə qədər bütün növ həbs cəzalarına və ən xırda hüquq pozuntularından tutmuş ən ağırına qədər müxtəlif növ hüquq pozuntularına aid idi. Bundan əlavə, şəxs tərəfindən törədilmiş hüquq pozuntusu ilə onun səsvermə hüquqlarından məhrum edilməsi arasında birbaşa əlaqə yox idi. Məhkəmə həmçinin
məhkəmə işində 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozulduğunu müəyyən etdi, həmin işdə məhkum olunmuş şəxslərin səsvermə hüququna qoyulan məhdudiyyətlərin dairəsi və təsiri daha geniş idi, belə ki, onlar hətta cəzasını həbsxanada çəkməyən və ya daha həbsdə saxlanılmayan məhkumlara da şamil olunurdu.
məhkəmə işində səsvermə hüquqlarından məhrum edilmə sistematik olaraq bütün məhbuslara deyil, yalnız bilərəkdən hüquq pozuntusu törətdiyinə görə bir ildən artıq müddətə azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum olunanlara şamil olunurdu. Bununla belə, bu tədbirin avtomatik tətbiqi ilə şəxsin davranışı və ya işin halları arasında heç bir əlaqə yox idi. Buna görə də Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki, səsvermə hüququnun qadağan olunması qarşıya qoyulmuş məqsədlərə mütənasib deyildi. 24. Lakin
[BP] məhkəmə işində Məhkəmə yalnız dəqiq müəyyənləşdirilmiş müəyyən hüquq pozuntularına görə məhkum olunmuş, yaxud qadağanın tətbiqi üçün qanunla müəyyən edilən həddən daha yuxarı müddətə azadlıqdan məhrumetmə cəzası almış şəxslərin səsvermə hüququna tətbiq edilənqadağanı araşdırdı. Qanunverici orqan bu tədbirin müddətinin hər bir işin konkret hallarına uyğun olaraqtənzimlənməsinə diqqətlə yanaşmışdı. O, həmçinin qadağanın müddətini təyin olunmuş cəzanın müddətindən asılı olaraq müəyyənləşdirmiş və beləliklə, onu dolayısı ilə cəzanın ağırlıq dərəcəsinə uyğunlaşdırmışdı. Məhkum olunmuş məhbusların çoxu qanunverici orqana seçkilərdə səsvermə imkanını qoruyub saxlamışdılar. Bundan əlavə, bu sistem daimi qadağanın şamil olunduğu məhkumların səsvermə hüquqlarını bərpa etməsinin mümkünlüyünü nəzərə tuturdu. Beləliklə, İtaliyanın seçki sistemi həddən artıq sərtliyi ilə səciyyələnən sistem deyildi. Buna görə də Məhkəmə qərara aldı ki, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozuntusu baş verməyib. 25. Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozulduğunun müəyyən edilməsi üçün məhkumlar həqiqətən səs vermələrinin qarşısının alındığını sübut etməlidirlər. Onların təkcə həbsdə saxlanılan şəxs durumunda olmalarına istinad etmələri yetərli deyil, belə ki, müvafiq seçkilərin tarixindən əvvəl onların vaxtından qabaq azad edilməsi və ya psixiatriya müəssisəsinə yerləşdirilməsi və s. bu kimi hadisələr baş verə bilər. Buna görə də belə şikayət ərizələri açıq-aydın əsassız sayılaraq qəbul olunmayan elan edilir (
(qərardad)). 26. Bundan başqa, Məhkəmə məhbusun səsvermə hüququna qoyulmuş qadağanın səbəb olduğu pozuntulara son qoymaq üçün məhz hansı tədbirlərin görülməsinin zəruri olduğunu dövlətlərə bildirməyi heç vaxt məqsədəuyğun saymayıb. Ən yaxşı halda o, bunun üçün müddət təyin edib ( Qrins və M.T. Birləşmiş Krallığa qarşı , 120-ci bənd). Bununla belə, dövlətlər pozuntuya səbəb olmuş qanunvericilikdə dəyişikliklər etməyin mürəkkəbliyinə istinad edə bilməzlər. Ançuqov və Qladkov Rusiyaya qarşı məhkəmə işində Məhkəmə bu arqumenti nəzərə aldı ki, qadağa parlament tərəfindən dəyişdirilə bilməyən Konstitusiya 10
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|