Case-law guide on Article of Protocole No. Aze
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A. Seçilmək hüququnun olmaması və demokratik quruluş
- B. Tarixi kontekstin mühümlüyü
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
üzrə qərar çıxardı. O, bu qənaətə gəldi ki, Bosniya və Herseqovinadakı faciəli münaqişədən on səkkiz il sonra bu ölkənin vətəndaşlarına etnik mənşələrinə görə heç bir fərq qoymadan Xalq Palatasına və Prezidiuma seçkilərdə namizəd qismində iştirak etmək hüququ verməyə qadir olan siyasi sistemi qəbul etmək vaxtı çatıb (
, 43-
cü bənd). 42.
Tenase Moldovaya qarşı [BP] məhkəmə işində Məhkəmə ikili vətəndaşlıq məsələsinə dair qərar çıxardı, hərçənd ki, bu qərar təkcə 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi üzrə qəbul edildi. O, bu qənaətə gəldi ki, bir neçə ölkənin vətəndaşı olmağa icazə verilməsi ilə bağlı konsensus mövcuddur və hətta əhalinin tərkibi etnik baxımdan müxtəlif olsa belə və bir neçə ölkənin vətəndaşı olan parlament üzvlərinin sayı çox olsa belə, şəxsin birdən artıq ölkənin vətəndaşı olması onun parlament üzvlüyünə seçilmək hüququna malik olmayan şəxs sayılması üçün əsas təşkil etməməlidir. A. Seçilmək hüququnun olmaması və demokratik quruluş 43. Seçilmək hüququna qoyulan məhdudiyyətlərə gəlincə, demokratik quruluşun qorunması elə bir məqsəddir ki, qanunun aliliyi prinsipinə və Konvensiyanın ümumi məqsədlərinə uyğundur. 44. Lakin namizədliyin rədd edilməsinin Konvensiyaya uyğun olması üçün bu addım ilk növbədə qanuni olmalıdır: konkret olaraq, o, qanunla nəzərdə tutulmalıdır. Diclə və Sadak Türkiyəyə qarşı məhkəmə işində buraxılmış siyasi partiyadan olan parlament üzvləri qanunsuz təşkilata üzv olduqlarına görə ağır həbs cəzalarına məruz qalmışdılar. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarından sonra onların işinə yenidən baxıldı. Lakin parlament seçkilərində onların namizədlikləri rədd edilərək belə əsas gətirildi ki, onlar cəzalarını tam çəkməyiblər. İşi Konvensiyanın 6-cı maddəsi əsasında araşdırmış Məhkəmə qeyd etdi ki, milli orqanların qərarlarından belə aydın olur ki, işə yenidən baxılması qərara alındıqdan sonra işə elə baxılmalıdır ki, sanki ərizəçilər birinci dəfə məhkəmə qarşısına çıxarılırlar. O, bu qənaətə gəldi ki, ərizəçilərin cinayət işi üzrə əvvəlki məhkumluqları və sonra namizədliklərinin rədd edilməsi qanunla nəzərdə tutulmamışdı və beləliklə, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozuntusu baş vermişdi. 45.
Eçeberriya və başqaları İspaniyaya qarşı məhkəmə işində ərizəçilərin namizədlikləri bu əsasa görə ləğv edilmişdi ki, onlar zorakılıqları və terror təşkilatı ETA-nın fəaliyyətlərini dəstəklədiyinə görə qanunsuz elan olunmuş və buraxılmış üç siyasi partiyada fəaliyyətlərini davam etdirmişdilər. Məhkəmə müəyyən etdi ki, milli hakimiyyət orqanlarının belə bir qənaətə gəlməsi üçün yetərincə əsas vardı ki, sözügedən seçki qrupları müvafiq siyasi partiyaların fəaliyyətlərini davam etdirmək istəyirdilər. Ali Məhkəmə öz qərarını mübahisəli qrupların proqramlarının zahiri elementləri ilə əsaslandırmışdı və hakimiyyət orqanları ayrı- ayrı şəxslərin namizədliklərini qadağan etmək barədə qərar çıxarmışdılar. Qruplaşmalar üçün izahatlarını təqdim etmək imkanının yaradıldığı çəkişmə xarakterli məhkəmə prosesindən sonra daxili məhkəmələr onların qanunsuz elan olunmuş siyasi partiyalarla birmənalı şəkildə əlaqələrinin olduğu qənaətinə gəldilər. Nəhayət, İspaniyadakı siyasi şərait, yəni hökumət qurumlarında müəyyən muxtar icmaların və konkret olaraq basklar diyarı təmsilçilərinin yer alması və siyasi partiyaların müstəqilliyə çağırışlar etməsi sübut edirdi ki, barəsində şikayət edilən tədbir separatçı baxışların ifadə edilməsini qadağan edən siyasətin tərkib hissəsi deyil. Buna görə də Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki, bu məhdudiyyət qarşıya qoyulan qanuni məqsədə mütənasibdir. 46. 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin aktiv aspektinə nisbətən passiv aspektinə aid işlərdə Məhkəmənin nəzarəti daha yumşaq olsa da, hər halda belə nəzarətin mövcud olmadığını söyləmək olmaz. Xüsusən belə işlərdə mütənasiblik meyarı, nisbətən vəziyyətə 15
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
uyğunlaşdırılmış formada olsa da, real olaraq tətbiq edilir. Konkret olaraq, bir sıra işlərdə Məhkəmə dövlətin ərazi bütövlüyünə və toxunulmazlığına və ya siyasi sistemin dünyəvi xarakterinin qorunun saxlanmasına zərər yetirdiklərinə görə partiyaları ləğv edildikdən sonra parlament üzvlərinə tətbiq edilmiş sanksiyaların qeyri-mütənasib xarakteri ilə əlaqədar olaraq 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin bir sıra pozuntularını müəyyən edib (aşağıda 82-84-cü bəndlərə bax). 47. Qeyd etmək lazımdır ki, proqramlarının demokratik prinsiplərə uyğun olmaması səbəbindən siyasi partiyaların qadağan olunmasına aid işlərə adətən Konvensiyanın 11-ci maddəsi (toplaşmaq və birləşmək azadlığı) əsasında baxılır. Bu halda 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi yalnız ikinci dərəcəli müddəa sayılır və hesab edilir ki, bu maddə üzrə hər hansı ayrıca məsələ meydana çıxmır ( Rifah Partiyası və başqaları Türkiyəyə qarşı [BP];
Linkov Çex Respublikasına qarşı ;
qarşı ).
B. Tarixi kontekstin mühümlüyü 48. Seçilmək hüququnun meyarları ümumi mənşəyə malik olsa da, yəni həm seçkili nümayəndələrin müstəqilliyini, həm də seçicilərin azad seçimini təmin etmək zərurətindən irəli gəlsə də, hər bir dövlət üçün spesifik olan siyasi və tarixi amillərə müvafiq olaraq fərqlənir. Avropa Şurasının çoxsaylı üzv dövlətlərinin konstitusiyalarında və seçki qanunvericiliyində nəzərdə tutulan situasiyaların rəngarəngliyi bu sahədə mümkün yanaşmaların müxtəlifliyini göstərir. Buna görə də, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsini tətbiq etmək üçün istənilən seçki qanunvericiliyi müvafiq ölkənin siyasi təkamülü kontekstində qiymətləndirilməlidir (
, 54-cü bənd; Podkolzina Latviyaya qarşı , 33-cü bənd; Jdanok Latviyaya qarşı [BP], 106-cı bənd). 49.
[BP] məhkəmə işində ərizəçi 1991-ci ildə dövlət çevrilişi həyata keçirməyə cəhd etmiş partiyanın üzvü idi. Dövlət çevrilişindən sonra sözügedən partiyadakı fəaliyyətlərini davam etdirməsi ilə əlaqədar olaraq sonradan onun namizədliyi bir neçə dəfə rədd edildi. Məhkəmənin rəyi bundan ibarət oldu ki, ərizəçinin həmin partiyadakı keçmiş vəzifəsi və həmçinin 1991-ci il hadisələrindəki mövqeyi hələ də milli parlamentə seçkilərdə namizəd qismində iştirakını istisna edən hal idi. Baxmayaraq ki, belə tədbir, məsələn, onilliklər və ya yüzilliklər boyu formalaşan oturuşmuş demokratik təsisatlar sisteminə malik ölkədə çətin ki, qəbuledilən sayıla bilərdi, həmin tədbirin qəbul olunmasına gətirib çıxarmış tarixi və siyasi konteksti və yeni demokratik quruluşa qarşı təhlükəni nəzərə alsaq,Latviyada onu qəbuledilən hesab etmək olardı. Bununla belə, Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki, Latviya parlamenti qanunvericiliyin müəyyən etdiyi bu məhdudiyyətə tez bir zamanda son qoyulması üçün onu daim nəzarətdə saxlamalıdır. Digər amillərlə yanaşı, ölkənin Avropaya tam inteqrasiya olunması ilə əlqədar olaraq Latviyada hazırda daha çox sabitliyin olması bu qənaətə haqq qazandırırdı. Müvafiq olaraq, Latviyanın qanunverici orqanı tərəfindən bununla bağlı addımlar atılmaması Məhkəmənin fərqli qənaətə gəlməsinə səbəb ola bilər ( yenə orada , 132-135-ci bəndlər). 50. Sonralar Məhkəmə müəyyən zaman keçdiyinin nəzərə alınmasının vacibliyini və lüstrasiyaya dair qanunvriciliyin yenidən qiymətləndirilməsinin zəruriliyini bir daha vurğuladı.
məhkəmə işində keçmiş baş nazir olan ərizəçinin seçkilərdə namizədliyi bu əsasa görə rədd edilmişdi ki, o, DTK-nın (Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi, KQB) "əməkdaşı" olub. Məhkəmə ölkənin tarixi konteksti ilə bağlı gəldiyi qənaətləri bu işdə təsdiq etdi. Bununla belə, o əlavə etdi ki, illər keçdikcə müəyyən qrup şəxslər barəsində ümumi şübhələr artıq yetərli deyil və hakimiyyət orqanları bu cür tədbiri əlavə arqumentlər və sübutlarla əsaslandırmalıdırlar. Bu işdə tətbiq edilmiş qanun DTK 16
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|