Case-law guide on Article of Protocole No. Aze
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II. Aktiv aspekt: səsvermə hüququ
- A. Mülki hüquqların itirilməsi
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
qazandırmaq üçün həmin siyahılarda yer almayan məqsədə istinad etməkdə sərbəstdirlər, bu şərtlə ki, nəzərdən keçirilən işin konkret halları baxımından həmin məqsədin qanunun aliliyi prinsipinə və Konvensiyanın ümumi məqsədlərinə uyğun olduğu sübuta yetirilməlidir. 9. "Dolayı məhdudiyyətlər" konsepsiyası həmçinin o deməkdir ki, Məhkəmə 8-11-ci maddələrin kontekstində istifadə edilən məhdudiyyətin "zəruriliyi" və ya "təxirəsalınmaz ictimai tələbatdan" irəli gəlməsi kimi ənənəvi meyarları bu halda tətbiq etmir. Məhdudiyyətin 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinə uyğunluğunu araşdırarkən Məhkəmə diqqətini əsasən iki meyara yönəldir: məhdudiyyət əsassız və ya qeyri-mütənasib idimi və xalqın öz rəyini sərbəst ifadə etməsinə müdaxilə təşkil edirdimi? Bundan əlavə, o, hər hansı ölkənin seçki qanunvericiliyini həmin ölkənin siyasi təkamülü kontekstində qiymətləndirməyin zəruriliyini vurğulayır, bu isə o deməkdir ki, bir sistemdə qəbuledilməz sayılan cəhətlərə digər sistemdə haqq qazandırıla bilər (
, 52-ci bənd; Jdanok Latviyaya qarşı [BP], 103-104 və 115-ci bəndlər). 10. Parlament seçkilərində səs vermək hüququna ("aktiv aspekt") nisbətən namizəd qismində iştirak etmək hüququna ("passiv aspekt") daha sərt tələblər tətbiq edilə bilər. Faktiki olaraq, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin "aktiv" aspekti ilə bağlı qiymətləndirmə adətən şəxsi və ya şəxslər qrupunu səs vermək hüququndan məhrum edən qanunvericilik normalarının mütənasibliyinin daha geniş şəkildə qiymətləndirilməsini özündə ehtiva etdiyi halda, seçki hüququnun "passiv" aspekti bağlı Məhkəmənin qiymətləndirməsi əsasən şəxsin namizədliyini irəli sürmək hüququndan məhrum edilməsinə gətirib çıxaran ölkədaxili prosedurlarda sui- istifadə hallarının olub-olmadığının yoxlanması ilə məhdudlaşır ( yenə orada , 115-ci bənd; Melniçenko Ukraynaya qarşı , 57-ci bənd). 11. Seçki hüququnun "passiv" aspektinin pozulduğunu məhz kimin iddia etmək hüququna malik olması məsələsinə gəlincə, Məhkəmə qəbul edib ki, seçki qanunvericiliyi və ya milli hakimiyyət orqanları partiya siyahısındakı ayrı-ayrı şəxslərin seçkidə namizəd qismində iştirak hüququnu məhdudlaşdırırsa, müvafiq partiya məhz partiya qismində, öz namizədlərindən ayrılıqda bu pozuntunun qurbanı olduğunu iddia edə bilər (
, 72-74-cü bəndlər; Riza və başqaları Bolqarıstana qarşı , 142-ci bənd). 12. Nəhayət, ölkənin seçki sistemini araşdırarkən (bu araşdırma istər seçki hüququnun "aktiv", istərsə də "passiv" aspektinə aid olsun) Məhkəmə dövlətlərin tarixi kontekstlərinin müxtəlifliyini nəzərə alır. Belə ki, şəraitlərin bu müxtəlifliyi onunla nəticələnə bilər ki, Məhkəmə bir ölkənin seçki normaları ilə digərininkinin fərqliliyini qəbul edə, eləcə də araşdırılan dövrdən asılı olaraq seçki sistemi qarşısında qoyulan tələbi daha yuxarı səviyyəyə qaldıra və bununla bağlı izahat verə bilər.
13. Seçki hüququnun "aktiv" aspekti məhdudiyyətlərə məruz qala bilər. 1 saylı Protokolun 3- cü maddəsinin əhatə etdiyi hər hansı digər məsələ kimi bu məsələdə də üzv dövlət müəyyən qiymətləndirmə sərbəstliyinə malikdir ki, onun da hüdudları kontekstdən asılı olaraq fərqlənə bilər. Məsələn, seçki prosesində kifayət qədər yetkinləşmiş şəxslərin iştirakını təmin etmək üçün minimal yaş həddinin müəyyənləşdirilməsi mümkündür ( Hörst Birləşmiş Krallığa qarşı (№ 2) [BP], 62-ci bənd). 14. Bununla belə, həyata keçirilən nəzarət mütənasibliyə riayət edilməsini nisbətən əhatəli şəkildə yoxlamaqdan ibarətdir. Dövlətlərə verilən müəyyən qiymətləndirmə sərbəstliyi müəyyən şəxslərin və ya qrupların ölkənin siyasi həyatında iştirakına, xüsusən qanunverici 7
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
orqanın üzvlərinin bu orqana təyin olunması vasitəsilə,əngəl törədilməsi ilə nəticələnməməlidir ( Əziz Kiprə qarşı , 28-ci bənd; Tenase Moldovaya qarşı [BP], 158-ci bənd).
məhkəmə işindəMəhkəmə Kiprin türk icması üzvlərinin qanunverici orqana seçkilərdə səs vermək imkanına malik olmaması məsələsi ilə bağlı qərar çıxardı. Onun rəyi bundan ibarət oldu ki, 1963-cü ildən bəri Kiprdə anormal situasiyanın və qanunvericilik boşluğunun mövcudluğu səbəbindən ərizəçi, Kipr Respublikasında yaşayan Kiprin türk icmasının üzvü olaraq, Nümayəndələr Palatasının üzvlərinin seçilməsində öz rəyini ifadə etmək imkanından tamamilə məhrum edilib. Bununla da ərizəçinin səsvermə hüququnun mahiyyətinə xələl gətirilmiş olub. Məhkəmə həmçinin sözügedən hüquqdan istifadə etmək məsələsində Kiprin türk icmasının üzvlərinə və Kiprin yunan icmasının üzvlərinə qarşı rəftarda açıq-aydın bərabərsizlik olduğunu müəyyən etdi. Müvafiq olaraq, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi ilə birgə götürülməklə Konvensiyanın 14-cü maddəsinin pozuntusu baş vermişdi. 15. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, müvafiq hallarda 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin tətbiq dairəsinə düşməyən seçkilərə aid şikayətlər Konvensiyanın digər maddələri əsasında irəli sürülə bilər. Belə ki,
məhkəmə işində ərizəçi bələdiyyə şuralarına, rayon şuralarına və regional məclislərə seçkilərdə iştirak etmək imkanına malik deyildi. Əlil arabasında olan şəxslərin seçki məntəqəsinə daxil olması üçün imkan yox idi, seçki bülletenlərini binadan bayıra çıxarmağa isə icazə verilmirdi. Məhkəmənin rəyi bundan ibarət oldu ki, aktiv həyat tərzi sürmək istəyən ərizəçinin seçki məntəqəsinə daxil olması üçün hakimiyyət orqanlarının lazımi şərait yaratmamasının ərizəçidə onun fərdi müstəqillik duyğusuna və beləliklə həm də onun şəxsi həyatının keyfiyyətinə zərər yetirə biləcək alçalma və iztirab hissi yaratdığını istisna etmək olmaz. Buna görə də Məhkəmə bu fikirlə razılaşdı ki, belə vəziyyətə 8-ci maddə tətbiq edilə bilər. A. Mülki hüquqların itirilməsi 16. Şəxs və ya qrup səsvermə hüququndan məhrum edildikdə Məhkəmə bu cür hallara xüsusi diqqətlə yanaşır. Belə hallarda səsvermə hüququndan məhrum edilmənin qanuni məqsəd daşıması və həmçinin mütənasiblik meyarına riayət edilməsi xüsusilə ciddi şəkildə yoxlanılır. Məhkəmə bir sıra işlərə baxıb ki, həmin işlərdə səsvermə hüququndan məhrum edilmə cinayət işinin istintaqının tərkib hissəsi qismində baş verib. Labita İtaliyaya qarşı
[BP] məhkəmə işi mafiya üzvü olmaqda şübhəli bilinən şəxsin mülki hüquqlarını avtomatik olaraq müvəqqəti itirməsi ilə əlaqədar idi. Məhkəmə razılaşdı ki, bu tədbir qanuni məqsəd daşıyıb. Lakin bu tədbirin yalnız ərizəçinin bəraət almasından sonra tətbiq edildiyini nəzərə alaraq, o, həmin tədbirin qeyri-mütənasib olduğu qənaətinə gəldi, belə ki, şübhəli şəxsin mafiyaya mənsub olmasından şübhələnmək üçün faktiki əsas yox idi. Həmçinin Vito Sante Santoro İtaliyaya qarşı məhkəmə işində ərizəçi polis nəzarətinə verildiyinə görə qısa müddətə səsvermə hüququndan məhrum edilmişdi. Lakin onun nəzarətə götürülməsi barədə qərarın icra üçün təqdim edildiyi tarix ilə adının seçki siyahısından silindiyi tarix arasında doqquz aydan artıq vaxt keçmişdi. Nəticədə ərizəçi iki seçkidə səs vermək imkanından məhrum olmuşdu, halbuki tədbir dərhal icra olunsaydı, belə hal baş verməzdi. Hökumət bu qədər vaxtın keçməsini əsaslandırmaq üçün heç bir səbəb göstərmədi. Buna görə də Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozuntusu baş verib. 17. Mülki hüquqların itirilməsi məsələsi təkcə cinayət işi kontekstində meydana çıxmır.
məhkəmə işi ərizəçilər barəsində müflisləşmə prosesinin aparıldığı müddətdə onların seçki hüquqlarının dayandırılması ilə əlaqədar idi. Məhkəmə qeyd etdi ki, müflisləşmə prosesi cinayət hüququnun deyil, mülki hüququn tətbiq dairəsinə düşür və beləliklə, bu, müflisləşmiş şəxs tərəfindən hər hansı aldatma və ya saxtakarlıq olduğunu nəzərdə tutmayan prosesdir. Buna görə də şəxsin seçki hüquqlarının məhdudlaşdırılmasının 8
Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|