Cetinaslan mustafa

 

- 942 - 

bu  çalışmada  bilim  dünyasına  tanıtılacaktır  (1.  Harita).  Böylece  İnegöl  ve  çevresinde  günümüze  ulaşan 

hamam  sayısının  tam  olarak  tespitinin  sağlanması  amaçlanmaktadır.  Ayrıca  hem  ilk  kez  bu  çalışma  ile 

tanıtılan  hamamların  hem  de  yöredeki  diğer  hamamların  mimari  ve  süsleme  özellikleri  ortaya  konulmaya 

çalışılacak  ve  böylece  İnegöl  yöresindeki  hamamların  genel  özellikleri  tespit  edilerek  daha  sora  yapılacak 

çalışmalara bir zemin oluşturulacaktır. 

Çalışmada  öncelikle  Akıncılar,  Deydinler  ve  Sarıpınar  köylerindeki  hamamlar  mimari  özellikleri 

dikkate  alınarak  tanıtılacak,  ardından  yöredeki  diğer  hamamları  da  kapsayan  genel  bir  değerlendirme 

yapılacaktır.  

Akıncılar (Kadimî) Köyü Hamamı: 

Akıncılar  Köyü’nde,  köy  camisinin  kuzeybatısında  yer  alan  hamamın  banisi  ve  inşa  tarihi  ile  ilgili 

bir  bilgi  bulunmamaktadır

3

.  Tek  hamam  olarak  kuzeydoğu-güneybatı  doğrultusunda  inşa  edilen  hamam 

9,75x4,72 m ölçülerinde dikdörtgen bir alanı kaplamaktadır. Hamam arka arkaya yerleştirilmiş yaklaşık kare 

planlı  iki  mekân  ile  bu  mekânlardan  ikincisine  kuzeyden  bitişik  dikdörtgen  planlı  su  deposundan 

oluşmaktadır (1. Çizim, 1. Fotoğraf). 

Hamamın 0,70 m kalınlığındaki beden duvarları moloz taş ve tuğla, kapı ve pencere kemerleri ile üst 

örtü ve üst örtüye geçiş elemanları ise tuğla malzeme ile örülmüştür. Yapının dışında her herhangi bir sıva 

izine  rastlanmamakla  birlikte  iç  kısımda  özellikle  sıcaklıkta  sıva  izleri  dikkat  çekmektedir.  Sıvaların 

döküldüğü alanlarda duvarların içerisine yerleştirilmiş pişmiş toprak künkler görülmektedir. 

Güney  cephenin  batı  ucuna  yerleştirilmiş  yarım  daire  kemerli  bir  kapı  ile  3,14x3,22  m  ölçülerinde 

kare  planlı  soyunmalığa  girilmektedir  (2.  ve  4.  Fotoğraf).  Üzeri  tromlarla  geçilen  kubbeyle  örtülü 

soyunmalığın  doğu  beden  duvarında  günümüzde  içerisi  doldurulmuş  sivri  kemerli  bir  ocak  nişi  yer 

almaktadır.  Kuzey  cephenin  ortasında  soyunmalıkla  sıcaklığı  irtibatlandıran  düşey  dikdörtgen  bir  pencere 

açıklığı ile cephenin doğusunda yarım daire kemerli bir kapı açıklığı vardır (3. Fotoğraf). 

Soyunmalık ile eş büyüklükteki 3,12x3,22 m ölçülerinde kare planlı sıcaklığın üzeri yine soyunmalık 

da olduğu gibi tromplarla geçilen kubbeyle örtülmüştür (5-7. Fotoğraf). Sıcaklıkta birisi batı, birisi de kuzey 

beden  duvarının  cephe  ortasında  birer  kurna  yer  almaktadır.  Süslemesiz  taş  kurnalardan  kuzey  beden 

duvarındaki kırıktır. Hamamın kullanıldığı son yıllarda sıcak ve soğuk su tesisatı ile donatıldığını gösteren 

su  boruları  kurnaların  üzerinde  görülebilmektedir.  Sıcaklığın  kuzey  cephe  ortasında  yer  alan  düşey 

dikdörtgen biçimli pencere, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan su deposuna açılmaktadır. Hazne 

bölümü yenilenmiş olan 1,08x3,22 m ölçülerindeki su deposunun üzeri beşik tonoz örtülüdür. 

Hamamın  soyunmalık  ve  sıcaklığını  örten  kubbelere  geçişte  kullanılan  tromplar  ve  hafifletme 

kemerleri sivri formlu olup, tuğladan örülmüştür (3. ve 5. Fotoğraf). Hem soyunmalığın hem de sıcaklığın 

kubbelerinin tepe noktalarında daire şeklinde birer ışıklık yer almaktadır. 

Mevcut  izlerden  iç  kısmı  sıvalı  olduğu  anlaşılan  hamam,  günümüzde  bütünüyle  sade  bir 

durumdadır.  İç  kısımda  kubbeye  geçiş  elemanları  arasında  kalan  beden  duvarlarında  sağır  hafifletme 

kemerlerine  yer  verilerek  hem  kubbe  baskısı  azaltılmış,  hem  de  yapı  içerisindeki  tekdüzelik  giderilmeye 

çalışılmıştır. Ayrıca kapı açıklıkları da dikdörtgen çerçeveler içerisine alınmıştır (6. Fotoğraf). 

Sel  baskınları  sonucunda  kullanılamaz  hale  gelen  hamamın  çevresindeki  yoğun  bitki  örtüsü 

sebebiyle külhanı tespit edilememektedir.  

Beden  duvarlarında  ve  kubbesinde  yer  yer  çatlamaların  görüldüğü  hamamın,  soyunmalığının 

olduğu  kuzeybatı  köşesinde  kubbeye  geçiş  elemanı  ve  kubbenin  bir  bölümü  çökmüştür  (2.  Fotoğraf). 

Günümüzde  mevcut  yol  kotundan  aşağıda  kalan  hamamın  tarihlendirilmesi  ile  ilgili  ipucu  sağlayacak  bir 

kayıt  bulunmamaktadır.  Mevcut  haliyle  konak  hamamlarında  yaygın  olarak  görülen  aynı  eksen  üzerine 

yerleştirilmiş  soyunmalık,  sıcalık  ve  su  deposundan  oluşan  Akıncılar  Köyü  Hamamı’nın,  Türk  hamam 

tipolojisi içerisinde münferit planlı hamamlar grubunda ele alınması uygundur (Karpuz, 2001: 107). 

Deydinler Köyü Hamamı: 

Deydinler Köyü’nde köy camisinin kuzeydoğusunda

 

yer alan hamamın banisi ve inşa tarihi ile ilgili 

bir  bilgi  bulunmamaktadır

4

.  Tek  hamam  olarak  yaklaşık  doğu-batı  doğrultusunda  inşa  edilen  hamam 

7,21x8,16 m ölçülerinde kareye yakın dikdörtgen bir  alanı kaplamaktadır. Hamamın önündeki soyunmalık 

muhdestir.  Hamam  arka  arkaya  yerleştirilmiş  yaklaşık  kare  planlı  iki  mekân  ile  bu  mekânlardan  ilkine 

güneyden  bitişik  dikdörtgen  planlı  bir  mekân  ve  bu  mekânın  arkasına  yerleştirilmiş  su  deposundan 

oluşmaktadır (2. Çizim, 8. Fotoğraf). 

Hamamın  ortalama  0,73  m  kalınlığındaki  beden  duvarları  ve  üst  örtüsü  bütünüyle  sıvanmış 

haldedir.  Yapının  girişine  eklenen  bölüm  betonarme  olarak  inşa  edilmiş;  hamamın  zemini,  sekileri  ve 

duvarları mermer ile kaplanmıştır. 

                                                 

3

 Hamam 40° 6'44.79"K - 29°23'45.83"D koordinatlarında yer almaktadır. 

4

 Hamam 40° 2'3.51"K - 29°31'56.17"D koordinatlarında yer almaktadır. 

---