Cetinaslan mustafa
Yüklə 191,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Yapı Elemanları
- 4. Aydınlatma
- 946 -
Özellikle köy ve kasabalarda yapılacak alan çalışmaları ile işlevin ön planda tutulduğu ve yaklaşık eş büyüklükteki hacimlerin aynı eksen üzerinde yerleştirilmesi ile oluşturulan plan tipinde inşa edilmiş küçük boyutlu pekçok hamamın tespit edilmesi mümkün olabilecektir. İncelediğimiz üç hamamdan ikisinde doğrudan soyunmalığa girilmektedir. Deydinler Köyü’ndeki hamamın önüne son yıllarda betonarme bir soyunmalık eklenmiş olmakla birlikte hamamın özgün halinde bir soyunmalığı olup-olmadığına dair bir bilgi bulunmamaktadır 16 . Osmanlı hamamlarında camekân adı verilen soyunmalık bölümünün genellikle kâgir olarak yapıldığı; ancak pek çok durumda ahşap malzemenin de tercih edilebildiği görülmektedir. Bu durum dikkate alındığında yapının özgün halinde ahşap bir soyunmalığa sahip olduğu düşünülebilir. Sarıpınar Köyü Hamamı’nda soyunmalığa bitişik olarak yapılmış hela ya da traşlık olarak kullanılan bir yardımcı hizmet mekânı vardır 17 . Soyunmalığın arkasına yerleştirilmiş olan sıcaklık bölümü, Sarıpınar Köyü hamamında soyunmalığa göre biraz daha küçük boyutlu iken, Akıncılar Köyü Hamamı’nda eş büyüklükte yapılmıştır. Deydinler Köyü Hamamı’nda ise ılıklık ve sıcaklık eş boyutlardadır. Akıncılar ve Sarıpınar köylerinde aynı eksene yerleştirilen soyunmalık, sıcaklık ve su deposu sıralaması Deydinler Köyü hamamında değişikliğe uğramakta ve su deposu temizlik halvet ile sıcaklığın yanına alınmakta ve böylece hamam, kareye yakın bir alana yerleştirilmektedir 18 . Plan şeması açısından benzer uygulama inşa tarihleri kesin olarak bilinmeyen Bursa Demirci Köyü ve İnegöl Kayapınar hamamlarında da görülmektedir (Ötüken–Durukan–Acun–Pekak, 1986: 6, 135-136). Akıncılar ve Sarıpınar köylerindeki hamamlarda görülen mekânların aynı aks üzerine yerleştirildiği plan şemasını İnegöl’de Şehitler ve Ortaköy hamamları ile Yenişehir’de Köprühisar Köyü Hamamı’nda görmek mümkündür (Ötüken–Durukan–Acun–Pekak, 1986: 132-133, 140-141, 624-625). 3. Yapı Elemanları: Hamamların ortalama 0,70 m kalınlığındaki beden duvarlarında dışarıya açılan birer kapı açıklığı haricinde herhangi bir açıklık bulunmamaktadır. Her üç yapıda da soyunmalık/ılıklık ve sıcaklık arasında irtibatı sağlayan birer pencereye yer verilmiştir. Ayrıca Deydinler Köyü Hamamı’da halvetten diğer iki hamamda ise sıcaklıktan su deposuna açılan birer pencere daha bulunmaktadır 19 . Akıncılar ve Sarıpınar köylerindeki hamamlarda soyunmalık bölümünde birer ocak nişine yer verilmiştir. Hamamların mekânları arasında bağlantı yarım daire kemerli kapı açıklıkları ile sağlanmıştır. Akıncılar ve Sarıpınar hamamlarında giriş açıklıkları her iki yönde de dikdörtgen çerçeveler içerine alınmıştır. Günümüzde özgün kapı kanatlarına sahip olmayan açıklıkların kenarlarında menteşe olarak kullanılmış olan demir kancalar görülmektedir. Hamamların soyunmalık/ılıklık ve sıcaklıklarının üzeri kubbe ile örtülüdür. Ancak Deydinler Köyü Hamamı’nın halveti elips şeklinde bir kubbe ile Sarıpınar Köyü’ndeki hamamın soyunmalığı ise tekne tavan ile örtülüdür. Akıncılar Köyü Hamamı’nın su deposunun üzeri alışılageldiği üzere tonoz örtülüdür. Deydinler Köyü Hamamı’nın su deposu tamiratta kapatıldığı ve Sarıpınar Köyü Hamamı’nda ise su deposu yıkıldığı için üst örtüleri görülememektedir. Her üç hamamda da kubbeye geçiş elemanı olarak tromplara yer verilmiştir. Sivri ya da yarım daire kemerli köşe trompları, duvarlarda hafifletme kemerleri ile desteklenmiş böylece hem üst örtüye geçişe destek olunmuş hem de duvar yüzeylerindeki tekdüzelik ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır.
Çalışmamıza konu olan hamamların hiç birinde zemin kotunda ya da kubbe kasnağı seviyesinde pencereye yer verilmemiştir 20 . Hamamlar, kubbelerin tepe noktasında yer alan ışık gözleri ile aydınlatılmıştır. Akıncılar Köyü hamamında kubbelerin tepe noktalarında geniş birer açıklığa yer verilirken, Deydinler Köyü hamamında küçük kare açıklıklar görülmektedir. Sarıpınar Köyü hamamının üst örtüsü çöktüğü için ışıklıklar hakkında fikir edinilememektedir.
16 Semavi Eyice, camekânların ahşaptan yapıldığı pek çok örneğin bulunduğunu; bu bölümlerin sıklıkla tamir edildiğini ve değişikliklere maruz kaldığı belirtmektedir (bkz. Eyice, 1997: 415). Bu durum dikkate alındığında yapının özgün halinde ahşap bir soyunmalığa sahip olduğu düşünülebilir. 17 İnegöl’deki büyük boyutlu Sinan Bey ve Yıldırım hamamları ile daha küçük boyutlu Şehitler, Kayapınar, Ortaköy, Şibali ve Yenice hamamlarında da giriş ya da soyunmalığa bitişik olarak yapılmış temizlik mekânı ya da hela olarak kullanılması muhtemel yardımcı hizmet mekânları bulunmaktadır. 18 İnegöl Sinan Bey, Yıldırım, Şehitler, Ortaköy ve Yenice hamamlarında su deposu sıcaklık ya da halvetlerin arkasına yerleştirilerek hamam dikdörtgen bir alana oturtulmuştur. Kayapınar, Sungurpaşa, Kulaca ve Şibali hamamlarında ise Deydinler Köyü Hamamı’nda olduğu gibi su deposu eksene yerleştirilmemiştir. 19 Söz konusu bu küçük pencereler su seviyesini kontrol etmek ve gerektiğinde su deposunun tamiratı için deponun içine girmeye imkân sağlamaktadır (Çakmak, 2002: 21). 20 Hamamlarda mahremiyet ihtiyacına bağlı olarak beden duvarlarında pencerelere yer verilmemiş ancak bunun yerine soyunmalık mekânında aydınlık feneri, kubbe ve tonozlarda ışık gözleri ve tepe pencereleri ile sağlanmıştır. Ancak 15. yüzyıldan itibaren soyunmalıklarda pencereler yapılmaya başlanmıştır (Önge, 1978: 6). Hamamlarda aydınlatma sistemi için bkz. Önge, 1978, 121-136. Yüklə 191,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|