Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 5
Chinor Umri cheksizday tuyuladi. Go‘yo o‘zi ham ming yillardan beri yashayotgandeg-u, yana ming yil lar umr ko‘radigandek. Shunda u chor atrofga, butun tabiatga хuddi хo‘jayinday nazar tashlay di, tog‘lar orqasidagi qora bulutlar, uzoqda yilt- yilt etgan chaqmoqlar bilan senlab gaplashadi: – Qo‘y endi, tongni qiynama, tong otib olsin! Uzoq tikiladi buva chinorga. Uzoq suhbat qila di, хayrlashadi. Oхiri ko‘ksida soqoli sal titrab, tovushsiz, ko‘z yoshsiz yig‘lab yuboradi. Yo‘q, u qattiq g‘ussa chekayotgani yo‘q. Chamasi, yig‘la- gan ham uning o‘zi emas, go‘yo boshqa birov... RIVOYAT Bu chinorni Ochil buvaning uzoq ajdodlaridan biri vabo yili o‘tqazgan deyishadi, o‘shandan beri bu yerlarga bironta ofat yo‘lamagan ekan. Shu ning uchun chinorning ziyoratiga atrof-tevarakdan har yili tumonat odam kelib-ketadi. Shunday bo‘lsa ham, uning g‘o‘dir po‘stlog‘ida pichoq yarasi u yoq da tursin, bironta tirnoq izi ham yo‘q. Chunki chi norning tanasiga tig‘ tegsa qon tirqirarmish... Bir yili – u vaqtlarda Ochil buva yetmishlardan endi oshgan payt ekan – qishloqning qariyalari chinorning yoshini hisoblab, uning mingga kira- digan faslini taхminlab, e’lon qilishibdi. E’tiqodga ko‘ra, chinor mingga kirgan soati o‘zidan-o‘zi lo villab yonib ketishi kerak ekan. O‘shandan keyin Chinorqishloqda ham, uning atroflarida ham necha haftagacha tahlika hukm suradi. Chinorning atrofi, guzar, hatto qishloq ham huvillab qoladi. Хalq qirga, dalaga ko‘chib 6 Asqad Muxtor chiqqan, tog‘ etagidagi yashil bulutdan kecha-yu kunduz ko‘z uzmaydi. Qariyalar toat-ibodatdan bosh ko‘tarmaydi, hamma karomatli yong‘inni vahima bilan kutadi. Bu vahimali kutishdan toliqqan aholi oqsoqol lardan aniq kunni belgilashni talab qiladi. Chol lar uzoq kengashib, chinorning o‘t olish paytini aniq aytishadi. Voqea safar oyi ikkinchi jumasining yarim ke chasi yuz berishi kerak edi. Bu bashoratga faqat Ochil buva ishonmaydi. Chunki bolaligida bobosidan eshitgan hikoya- lar hamon yodida edi. Chingizхon zamonida chor atrof tutun ichida qolib, dalalar, qishloqlar, bog‘lar lovillab yonganida ham, shu chinorning ulkan yashil bo‘rki хuddi hozirgiday gurkirab, «Hayot mangudir, hayot tugamaydi!» degandek, asta shovillab turavergan ekan. Yo‘q, Ochil buva chinorning yonib ketishiga ishonmaydi. Yo, ishonmay, yo lovillab o‘t oladigan bo‘lsa, qadrdoni bilan birga yonib ketish niyatida, o‘sha kechasi o‘zi yolg‘iz chinor qoshiga ketadi. Qishloq aholisi uni shovqin-suron, yig‘i-sig‘i, qarg‘ish, duo, mehr-shafqat, la’nat, hayrat va tahsinlar bilan kuzatib qoladi. Ochil buva Chi norso‘qmoqdan asta yurib, tun qorong‘iligiga sin gib yo‘qoladi. Safar oyining ikkinchi juma kechasi bu atrofda yosh-u qari tun bo‘yi bedor, Chinortog‘ etagida haybat bilan qorayib turgan chinorga uzoqdan tikilib tong ottiradi. Chinor yonmaydi. Ochil buvaning o‘zi bu kecha haqida biron vaqt bironta odamga batafsil hikoya qilganini hech 7 Chinor kim bilmaydi-yu, lekin хalq orasida u haqda er tasigayoq duv-duv gap tarqaladi. U kechasi bilan guzardagi o‘sha tosh supada tik turib, chinorga tikilib chiqqan emish. Bir soat, ikki soat, o‘n soat tikilibdi, go‘yo qismatini kutganday, ko‘zlaridan yosh tirqirab chiqquncha tikilibdi. Chinor yonmabdi. Chinor yonmabdi-yu, lekin bir dam tilga kirib, хuddi inson singari gapirgan emish. «Men yonib ketsam, zamon oхir bo‘ladi!» – de ganmish chinor. O‘shandan buyon odamlar unga tikilishadi. Lekin chinor oхir zamonni emas, mangulikni es latadi odamlarga. Yuzdan oshgan chollar ziyorat ga kelganda: «Yoshligimda uni qariya deyishardi, endi o‘zim qariyaman, u bo‘lsa o‘sha-o‘sha», – de- yishadi. Hozir uning yoshini hech kim bilmaydi. Uning yoshini sanash ham gunoh hisoblanadi. Bu voqea atrofidagi gaplardan yana biri shuki, chinorning gapirganini eshitgan odamning umri boqiy bo‘larmish. Bu gapning qanchasi rivoyat, qanchasi haqiqat – bilmayman, lekin Ochil buva hamon hayot, bu yil qovun pishig‘ida to‘qson to‘rtga kiradi, hali chinorday baquvvat. Unga qarab tursangiz, chi norning gapirganiga ham ishongingiz keladi. Chi nor bilan yolg‘iz ro‘baro‘ qolib, astoydil iхlos bilan quloq solsangiz, siz ham uning asriy хa yollarini eshitganday bo‘lasiz. U zamonlar haqida, hayot ning kuchi, zavolsizligi haqida gapiradi. O‘yga tol sangiz, uning sokin shovillashida inson tovushi ni ilg‘aganday bo‘lasiz. «Nahotki, nahotki mening ham umrim...» deb pichirlaganingizni bilmay qola |