Coğrafiya 8
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Ölkələrin təbii ehtiyatlarla təminat səviyyəsini müqayisə edin: Mineral ehtiyat Ölkə Ümumi ehtiyat İllik
- 2. 2013-cü ildə dünya əhalisinin sayı 7137,0 mln. nəfər olmuşdur. Şəhər əhalisinin 51% olduğunu nəzərə alaraq kənd əhalisinin sayını tapın.
- 4. Cədvəlin boş qalan yerlərini doldurun.
almaq üçün regionlarda təsərrüfat sahələrinin inkişafı sahəsindəki tədbirləri genişləndirmək lazımdır. Əhali və təsərrüfatın ərazi təşkili Kooperativləşmə – hazır məhsulun istehsalında iştirak edən müəssisələr arasındakı əlaqədir. Maşınqayırma müəssisələri arasında kooperasiya əlaqələri daha genişdir. Müəssisə çatışmayan detalları başqa müəssisələrdən alır və son məhsulu istehsal edir. Gəncə Avtomobil zavodunda Rusiya və Belarusdan gətirilən ehtiyat hissələri ilə müxtəlif təyinatlı maşınlar istehsal olunur. Kombinələşmə – texnoloji cəhətdən bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan istehsal sahələrinin və ya proseslərinin bir müəssisədə birləşməsidir. Kombinələşmə prosesi kombinatlarda özünü daha aydın göstərir. Kombinat – məhsulu ardıcıl olaraq tam emal edən, bir-birinə xidmət edən və ya tullantıları emal edən müəssisələrdir. Onlar metallurgiya, kimya, yüngül və yeyinti sənayesi sahələrində təşkil edilir. Metallurgiya kombinatlarında dəmirdən çuqun alınır, sonra polad əridilir, poladdan son məhsul olan prokat (boru, dəmir yolu relsləri, polad lövhə, metal məftillər və s.) hazırlanır. Təsərrüfatın inkişafının ilkin vaxtlarında iqtisadi və maliyyə imkanları məhdud olduğu hallarda həyata keçirilməsi mümkün olan iki proqramdan biri seçilir. Bu zaman ehtiyatda qalan layihənin qiyməti alternativ dəyər hesab olunur. Məsələn, iqtisadi rayonlarda hansı kənd təsərrüfatı bitkisinin becərilməsinə üstünlük verilməsi və hansı sənaye obyektinin tikintisinin həyata keçirilməsi sahəsində seçim aparılarkən ilkin vaxtda onlardan birinə üstünlük verilir. Bu halda daha tez başa gələn, öz məsrəflərini tez ödəyən və daha çox gəlir gətirən obyektlərin yaradılmasına üstünlük verilir. Bir çox hallarda yerli tələbatın ödənilməsi və ya təsərrüfatın sahə strukturunun təkmilləşdirilməsi lazımdır. Bunun üçün hazırda istehsal edilən məhsullar və ya göstərilən xidmətlərlə yanaşı, yenilərinin də təşkilinə zərurət ya- Sellüloz-kağız kombinatı §50. İstehsalın təşkili formaları ranır. Bu halda əvvəldən olan sahələrdə müəyyən məhdudiyyətlər yarana bilər. Bu zaman alternativ seçim aparılır. Alternativ seçim – bir əmtəənin və xidmətin əlavə miqdarının əldə edilməsi məqsədilə digərinin müəyyən miqdarından imtina edilməsidir. Belə vəziyyət Naxçıvan MR-də geniş tətbiq edilir. Onun daxili tələbatının müxtəlif məhsullarla ödənilməsi üçün çoxsahəli təsərrüfat yaradılmışdır. Müəssisələrdə istehsal edilən məhsulların artırılması üçün əlavə xərclər çəkilir. Bu məhsullar həm əlavə gəlirlər əldə edilməsinə, yeni satış bazarları tapmağa, həm də gəlirləri artırmağa imkan verir. Bu zaman çəkilən xərclər son hədd xərclər adlanır. Son hədd xərclər – əlavə bir məhsul vahidinin istehsalı üçün tələb olunan əlavə xərclərdir. Müəyyən bir əlavə və ya yeni məhsulun istehsalına başladıqdan sonra əldə edilən üstünlük və ya əlavə fayda son hədd fayda adlanır. Bu, həmin müəssisənin gələcəkdə daha səmərəli fəaliyyətinə zəmin yaratmış olur. Nə öyrəndik Mövzuya aid suallar Tapşırıq Ev tapşırığı İstehsalın təşkili formalarına ...., ...., .... və .... aiddir. İstehsalın iri müəssisələrdə cəmlənməsi .... adlanır. Hazır məhsulun istehsalında iştirak edən müəssisələr arasında olan əlaqə .... adlanır. Texnoloji cəhətdən qarşılıqlı əlaqədə olan istehsal sahələrinin bir müəssisədə birləşməsi .... adlanır. 1. İstehsalın təşkili formaları arasında hansı əlaqələr mövcuddur? 2. İstehsalın düzgün yerləşməsinin hansı əhəmiyyətli cəhətləri vardır? 3. Təsərrüfat sahələri və obyektləri arasında əlaqələrin qurulmasına istehsalın təşkili formaları necə təsir göstərir? 1. İstehsalın təşkili formalarının ayrı-ayrı təsərrüfat sahələrində tətbiqi üzrə sxem qurun. 2. Azərbaycanda təsərrüfatın yerləşməsinə istehsalın təşkili formalarının təsirinə aid misallar göstərin. Yaşadığınız ərazidə olan təsərrüfat obyektlərinin yerləşməsi zamanı istehsalın təşkili formaları necə nəzərə alınır? Onlar haqqında məlumat toplayın. Əhali və təsərrüfatın ərazi təşkili §51. Ümumiləşdirici tapşırıqlar. Təbii ehtiyatların təsnifatı və təsərrüfat əhəmiyyəti 1. Ölkələrin təbii ehtiyatlarla təminat səviyyəsini müqayisə edin: Mineral ehtiyat Ölkə Ümumi ehtiyat İllik hasilat Neft İran 12,6 mlrd. t 196 mln. t Daş kömür Rusiya 193 mlrd. t 144,5 mln.t Təbii qaz Əlcəzair 4,6 trln. m 85 mlrd. m Dəmir filizi Braziliya 17,6 mlrd. t 281 mln. t 2. 2013-cü ildə dünya əhalisinin sayı 7137,0 mln. nəfər olmuşdur. Şəhər əhalisinin 51% olduğunu nəzərə alaraq kənd əhalisinin sayını tapın. 3. Miqrasiya xəritəsindən istifadə edərək əhalinin əsas emiqrasiya və immiqrasiya mərkəzlərini müəyyən edin. Bu proseslərin əsas səbəblərini izah edin. 4. Cədvəlin boş qalan yerlərini doldurun. 3 3 5. Dünyada ehtiyatlarla yaxşı təmin olunmuş ölkələrə aid cədvəli doldurun: Ölkələr Rusiya ABŞ Kanada Çin Avstraliya Əsas ehtiyatlar Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|