Coğrafiya və təbii resurslar, №2, 2017 (6)
Yüklə 5,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
Coğrafiya və təbii resurslar, №2, 2017 (6) AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 99 m.ü.f.d. Rahibə Əliyeva oldular. İlk tanışlıq Abşe- ronun qədim kəndləri − Bülbülə və Əmircandan başladı. İştirakçılar qəsəbələrin salınma tarixi, əha- lisi, iqtisadiyyatı və bu günu haqqında dolğun mə- lumatlar almaqla yanaşı, Bülbülənin tarixi abidələ- ri sayılan İmamzadəni, məscidləri, köhnə hamamı ziyarət etdilər. Bu tarixi abidələr haqqında, xüsusi- lə onların tikilmə tarixi və memarlığı haqqında ge- niş izahatlar verildi. Abşeronda ən qədim tikili olan İmamzadə ziya- rətgahı haqqında yerli sakinlərdən Hacı Mübariz məlumat verərək bildirdi ki, burada beşinci İmam Mühəmməd Baqirin övladı Mühəmməd Sadiq (677-735–ci illərdə yaşamışdır), onun xanımı, həmçinin qulluqçusu dəfn olunmuşdur. İştirakçılar daha sonra XIV əsrin əvvəlləri tiki- lən Nizaməddin məscidini ziyarət etdilər. Bu abidə Bakının ən qədim məscidi olub, VIII-IX əsrlərdə inşa olunmuş, XIV əsrdə isə Əmir Hacı Nizaməd- din tərəfindən təmir etdirilmişdir. Elə o dövrdən qədim Xilə kəndi bu əmirin şərəfinə Əmirhaçan adlandırılmış və hazırda isə Əmircan adlanır. Suraxanıdakı XVIII yüzilliyə aid “Atəşgah” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğuna səyahət çox maraqla qarşılandı. Məbəd kompleksinin ərazisin- də atəşpərəstliklə bağlı aparılmış arxeoloji qazın- tılar və bu qiymətli tarixi-memarlıq abidəsinin keç- mişi haqqında iştirakçılara maraqlı bilgilər verildi. Aparılan qazıntılar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, abidə atəşpərəstliyin daha qədim (2-3 min il) məbədinin üstündə ucaldılmışdır. Abidə Şirvan- Abşeron memarlıq ənənələrini özündə əks etdir- məklə, bu məktəbin bariz nümunələrindən sayılır və Abşeronun ağ əhəng daşından inşa olunmuşdur. Səyahətin maraqlı hissələrindən biri də özünə- məxsus fərqli xüsusiyyətlərə malik Abşeronun Qa- la kəndində baş tutdu. Qala Dövlət Tarix-Etnoqra- fiya Qoruğunun ərazisində mühafizə olunan qala, məscid və türbələr, sərdabələr, hamamlar, yaşayış və təsərrüfat tikililəri ilə tanışlıq səyahət iştirakçı- larının hamısının marağına səbəb oldu. Sonuncu səyahət məkanı Zirə Ekoparkı oldu. Abşeronda istixana şəraitində yaradılmış tropik meşə guşəsi, xalça muzeyi, gözoxşayan istirahət parkı, piknik və uşaq əyləncə mərkəzi, quş parkı tədbir iştirakçılarının zövqünü oxşadı, səyahəti xoş təəssürat və ovqatla başa vurmalarına səbəb oldu. Emil Cəbrayılov Coğrafiya və təbii resurslar, №2, 2017 (6) 100 AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti BEYNƏLXALQ ƏLAQƏLƏR AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ COĞRAFİYA GÜNLƏRİ 2017-ci il 2-5 may tarixlərində Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti, AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu və Türkiyənin T.C.Ege Uni- versiteti Ədəbiyyat fakültəsi coğrafiya bölümünün birgə təşkilatçılığı ilə Birinci Azərbaycan-Türkiyə Coğrafiya Günləri keçirilib. Tədbirin birinci günü Azərbaycan Respublika- sının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akade- miyasında (DİA) Azərbaycanın xarici siyasətinin prioritetləri, Türkiyədə turizmin vəziyyəti və s. mövzularda məruzələr dinlənilmiş, müzakirələr aparılmışdır. Nahar fasiləsindən sonra “Əlaqələrin genişləndirilməsi və coğrafi yanaşmalar” mövzu- sunda dəyirmi masa keçirilmişdir. Daha sonra təd- bir iştirakçılarının muzeylərə ekskursiyası baş tut- muşdur. Mayın 3-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademi- yasında Azərbaycan və Türkiyə coğrafiyaçılarının apardıqları elmi tədqiqatların əsas istiqamətləri, iq- lim dəyişiklikləri, su çatışmazlığı, ekoloji çirklən- mə, iqtisadi-coğrafi və demoqrafik problemlər və s. mövzularda məruzə və müzakirələr davam et- dirilmişdir. İclasda Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin prezidenti, AMEA akad. H.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutunun direktoru, akademik Ramiz Məmmə- dov çıxış edərək bu tədbirin gələcək birgə fəaliyyət və elmi tədqiqatlar üçün stimul olduğunu vurğula- dı. R.Məmmədov Türk Dünyası Coğrafiyası İns- titutunu yaratmağın görkəmli coğrafiyaşünas alim, akademik Budaq Budaqovun ən böyük arzuların- dan biri olduğunu bildirdi. Daha sonra qeyd etdi ki, Türk dünyası çox böyük məkandır və burada fə- aliyyət göstərməyə geniş imkanlar vardır. Sonra Egey Universitetinin nümayəndəsi, pro- fessor Ertuğ Önər qardaş ölkəyə gəlməkdən məm- nun olduqlarını bildirdi və təmsil etdiyi qurumda görülən işlərdən danışdı. Tədbirdə DİA-nın İnzibati idarəetmə fakültəsi- nin dekanı, coğrafiya elmləri doktoru, professor Çingiz İsmayılov son illərdə Azərbaycan və Tür- kiyədə coğrafiya elminin vəziyyətinə dair çıxış edərək, birgə əməkdaşlığın hər iki ölkədə bu sahə- nin inkişafına böyük təkan verəcəyini vurğuladı. İclasda “Türkiyənin Egey və Aralıq dənizi sa- hillərində paleocoğrafi-arxeoloji araşdırmalar”, “Qlobal iqlim dəyişmələrinin Azərbaycan ərazi- sində təzahürləri”, “Azərbaycanın su ehtiyatlarının müasir vəziyyəti”, “Türkiyənin miqrasiya siste- mində dəyişən mövqeyi”, “Türkiyə və yaşam tər- zi”, “Türkiyədə tibbi-coğrafi araşdırmalar”, “Yara- dıcı turizm və Türkiyə”, “Azərbaycan Cumhu- riyyəti: coğrafi durum və geopolitik davranışlar” mövzularında məruzələr dinlənilib, müzakirələr aparıldı. Mayın 4-də tədbir iştirakçıları Böyük Qafqazın cənub-şərq yamacına - Şamaxı rayonuna, AMEA N.Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasına və AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu- nun Biocoğrafi stasionarına səyahət etdilər. Ertəsi gün, mayın 5-də Lənkəran Dövlət Uni- versitetində və Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti- nin Lənkəran filialında təşkil olunan görüşlərdə Coğrafiya və təbii resurslar, №2, 2017 (6) AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 101 birgə tədqiqatların aparılması imkanları müzakirə olundu. Qarşılıqlı olaraq, oktyabrın 24-dən 27-dək İz- mir şəhərində, Ege Üniversitetində İkinci Türkiyə- Azərbaycan Coğrafiya Günləri keçirilib. Plenar ic- lasda və təyinat üzrə ayrılan seksiyalarda müxtəlif mövzularda məruzələr dinlənilib. AMEA ak. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutunun alimləri – akademik Ramiz Məmmədov “Xəzər dənizinin sə- viyyə dəyişkənliyinin səbəbi və uzunmüddətli proqnozu”, coğrafiya üzrə elmlər doktorları Mə- həmməd Abduyev “Azərbaycanın çay sularının keyfiyyəti və içməli su təminatında onların rolu” və Zakir Eminov “Müasir dövrdə dünyada demoqra- fik vəziyyətin əsas meyilləri və türkdilli ölkələrdə baş verən dəyişikliklər”, c.ü.f.d. Mirnuh İsmayılov “Şərqi Qafqaz dağarası çökəkliyi landşaftlarının struktur-genetik xüsusiyyətləri və təbii ekoloji potensialı”, elmi işçi Elşən Abdullayev “Cənubi Xəzərin qərb bortunda Alt Pliosen çöküntülərində gil minerallarının xüsusiyyətləri” mövzularında məruzələr etmişlər. Akademik Ramiz Məmmədov Ege Üniversiteti- nin Okeanologiya Mərkəzində “Qlobal iqlim də- yişkənliyi və Xəzər dənizinin səviyyə tərəddüdləri” mövzusunda, institutun İnsan coğrafiyası istiqamə- tinin rəhbəri, c.ü.e.d. Zakir Eminov isə Dokuz Ey- lül Universitetində keçirilən “Enerji, Xəzər dənizi- nin statusu və türkdilli ölkələrin demoqrafiq və- ziyyəti” konfransında “Türkdilli ölkələrdə demoq- rafiq inkişafın əsas meyilləri” mövzusunda məruzə ilə çıxış etmişlər. R.Məmmədov İkinci Türkiyə-Azərbaycan Coğ- rafiya Günlərində çoxdan arzusunda olduğu, gör- kəmli coğrafiyaşünas alim, akademik Budaq Buda- qovun “Türk dünyası coğrafiyası” çoxcildliyinin yaradılması ideyasını gerçəkləşdirmək təklifini irə- li sürmüş, bu təşəbbüs böyük razılıq və məmnunluq hissi ilə qəbul edilmişdir. Tədbirdə çıxış edən məruzəçilər qardaş ölkə coğrafiyaçıları arasında əlaqələr – elmi tədqiqat mövzularının işlənilməsi, qrant layihələrinin həya- ta keçirilməsi, doktorant və dissertantların qar- şılıqlı təcrübə mübadilələrinin aparılması haqqında təkliflər irəli sürmüş, bu münasibətlərin hər iki öl- kədə coğrafiya elminin inkişafına böyük təkan ve- rəcəyini bildirilmişlər. Akademik Ramiz Məmmədovun sədrliyi ilə Coğrafiya İnstitutu Elmi Şurasının növbəti iclasın- da “Türk dünyası coğrafiyası” çoxcildliyinin ha- zırlanması üçün işçi qrupu yaradılıb və onun 6 nə- fərdən ibarət tərkibi təsdiq olunub. Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin davamı ola- raq, gələn il, may ayının 12-14-də Bakı şəhərində Beynəlxalq İslam Dövlətləri Elm və Okeanografik Texnologiya Şəbəkəsi (Inter-Islamic Science and Technology Network on Oceanography –INOC,) və AMEA ak. Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnsti- tutunun birgə təşkilatçılığı ilə “Daxili Su Hövzələ- rinin Problemlərinin Öyrənilməsi”: Xəzər Dənizi Hövzəsinin Tematik Öyrənilməsi mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilcək. Bu konfrans “İqlim dəyişmələrinin təsiri ilə Ho- losen dövründən indiyə kimi Xəzər Dənzi səviyyə tərəddüdlərinin dəyişmə dinamikası: regionun ekologiyasına və iqtisadi-sosial vəziyyətinə təsiri” mövzusunda beynəlxalq layihənin başlanğıc mərhələsi olmaqla yanaşı, Xəzər dənizi, Aral dəni- zi, Urmiya və Van göllərinin öyrənilməsində bey- nəlxalq elmi əməkdaşlığı inkişaf etdirmək məqsədi ilə çox böyük önəm daşıyır. ACC-nin mətbuat katibi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü Xanım Rzazadə Coğrafiya və təbii resurslar, №2, 2017 (6) 102 AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti MÜNDƏRİCAT Akademik Həsən Əliyev-110 (Həyatından ştrixlər).....................................................................................3 Fiziki coğrafiya Nəbiyev H.L., Rəhimov M.K., Hadıyev Y.C. − Naxçıvan MR-də mütləq maksimum temperaturların müxtəlif təminatlarının paylanma qanunauyğunluqları............................................................................7 Xəlilov M.Y. − Qarabağ düzündə meşə qalıqlarının müasir vəziyyəti.......................................................11 Salmanov M.Ə., Ənsərova A.H. − Naxçıvan su anbarının mikrobioloji rejimi........................................16 Məmmədov M.Ə. − Böyük Qafqazın cənub yamacında yayılan qonur-dağ-meşə torpaqlarının müasir vəziyyəti.................................................................................................................21 Muradlı E.V. − Palinoloji məlumatlar əsasındra iqlimin kəmiyyət göstəricilərinin təyini..........................26 Məmmədəliyeva V.M. − Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacının meşə örtüyü vəziyyətinin kosmik məlumatlar əsasında qiymətləndirilməsi....................................................................................31 İnsan coğrafiyası Bədəlov E.S. − Azərbaycan regionlarənda şəhər əhalisinin demoqrafik inkişafı üzrə baş verən meyillər..34 Əliyeva L.İ. − Aran iqtisadi rayonunda kənd əhalisinin təbii artımı...........................................................40 Tağıyeva V.E. − Aran iqtisadi rayonunda aqrar-sənaye kompleksinin inkişafına təsir edən təbii iqtisadi amillər.................................................................................................................................45 Xəzər dənizi Allahverdiyev Z.S. − Xəzər dənizinin Ənzəli və cənub-şərq akvatoriyalarının çoxillik külək rejimləri..50 Turizm coğrafiyası Bağırlı S.H. − Azərbaycanın əsas müalicə turizm ehtiyatları və onlardan istifadə......................................55 Kartoqrafiya Азизов Ш.К., Годжаманов М.Г. - Kартографическая ландшафтометрия: развитие на стыке наук, состояние, перспективы...................................................................................................................60 Toponimika Həmzəyev Ş.A. - Qobustan inzibati rayonunun pir adları...........................................................................69 Coğrafiya tarixi Haqverdiyev A.T., Kərimov B.B. – Coğrafi fikir tarixində yeni elmi tapıntı...........................................74 Rüstəmov N.Q. – Qazan xanın həyatı və onun adı ilə bağlı coğrafi yerlər................................................77 Gənc alimlərin çöl tədqiqatları Cəbrayılov E.A., İmamverdiyev N.S., Hüseynova X.T. –Dağlıq ərazilərində dayanıqlı inkişafın tədqiqi (Şamaxi rayonunun timsalında)..................................................................................................80 Maraqlı elmi məlumatlar Xəlilov H., Fətəliyev R., Qasımov C. – Abdal çayının şəlalələri...............................................................87 R.Dəniz – 1500-cü ildə baş verən Braziliya kəşfinin sirri...........................................................................89 Yubileylər və tədbirlər Hüseyn Xəlilov – 75.....................................................................................................................................94 Mahirə Abbasova – 70..................................................................................................................................95 Akademik H.Ə.Əliyevin 110 illik yubileyinə həsr olunmuş səyyar tədbirlər keçirilib................................96 Ekoturlar......................................................................................................................................................98 Beynəlxalq əlaqələr Azərbaycan-Türkiyə Coğrafiya Günləri.....................................................................................................100 Coğrafiya və təbii resurslar, №2, 2017 (6) AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 103 CONTENTS Academician Hasan Aliyev−110 (Touches from his life)...........................................................................3 Physical geography Nabiyev H.L., Rahimov M.K., Hadiyev Y.J. − Different provision of absolute maximum temperatures in Nakhchivan AR and its relationship with types of atmospheric circulation...................7 Khalilov M.Y. − Present state of forest ecosystems of the Garabagh plain................................................11 Salmanov M.A., Ansarova A.G. − On the microbiological regime of the Nakhchivan reservoir............16 Mammadov M.A. − Present state of the brown-mountain-forest soils distributed in the south slope of the Major Caucasus....................................................................................................................21 Muradly E.V. − Defining the quantity indicators of the climate according to the palynological givens...26 Mammadaliyeva V.M. − Estimation the state of forest cover of the north-easterm slope of the Major Caucasus by the help of cosmic data......................................................................................31 Human geography Badalov E.S. − Tendencies in the demographic development of the urban settlements of the regions of Azerbaijan............................................................................................................................. .......34 Aliyeva L.I. − Natural increase of rural population in the Aran economic region......................................40 Tagieva V.E. − Natural and economic factors affecting on the development of the agro-industrial complex of the Aran economic region...................................................................................................45 Caspian sea Allahverdiyev Z.S. − The perennial wind regime in the Anzali and south-east waters of the Caspian sea....................................................................................................................................50 Geography of tourism Baghirli S.H. − Main resources of medical tourism and the ways of their using in Azerbaijan.................55 Cartography Azizov Sh.K., Gojamanov M.G. − Cartographic landscape metrics: development at the joint of science, state and perspectives.............................................................................................................60 Toponymy Hamzayev Sh.A. − Toponyms of Gobustan administrative territory...........................................................69 History of geography Hagverdiyev H.T., Kerimov B.B. − A new scientific discovery in the history of geographical thought...74 Rüstəmov N.Q. − Gazan Khan’s life and the geographic names relating with his name............................77 Field studies of young scientists Jabrayilov E.A., Imamverdiyev N.S., Huseynova Kh.T. − Study of sustainable development in the mountain territories (on the pattern of the Shamakhy district).......................................................80 İnteresting scientific information Khalilov H., Fataliyev R., Gasimov J. − Waterfalls of the Abdal river………………………………......87 Daniz R. – The secret of Brazil’s discovery taken place in 1500…………………………………………..89 Anniversaries and events Huseyin Khalilov – 75..................................................................................................................................94 Mahira Abbasova – 70..................................................................................................................................95 Field arrangements devoted to the 110th anniversary of acad. H.A.Aliyev.................................................96 Ecotours.......................................................................................................................................................98 International relations Azerbaijan-Turkey geography days...........................................................................................................100 Yüklə 5,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|