D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
226 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z faaliyet gösteren; 9 Mart 1918’de yayıma başlayan Pişpekskiy Listok gazetesi, 1920’de Ceti Suu vilayetinin yayın organı Yuniy Proletary adlı dergi, 1922-1923 yıllarında Türkistan Komünist Partisi Bişkek Komitesi tarafından çıkartılan Kranoye Utro adlı haftalık gazete, 1918 yılında bugünkü adıyla Karakol şehrinde çıkan Golos Proletarstva gazetesi, 1922 yılından itibaren Türkistan Komünist Partisi’nin yayın organı olarak çıkartılan Krasnaya Pravda gazetesini (Koç 2002: 197-210) bir kenara bırakacak olursak, Kırgız Türklerinin 1926 yılına kadar Kırgızistan’da edebi veya siyasi görüşlerini açıkça dile getirebilecekleri hiçbir edebi ve siyasi dergi yoktur. 1926 yılında Kasım Tınıstanov ile Törökul Aytmatov Kırgız aydınlarından para toplayarak bir dergi çıkarmaya karar verirler. 110 kişiye Erkin Too gazetesinin 7 Nisan 1926 tarihli 113. sayısında “Matbuatımızı ilerletelim!” başlığı ile çağrıda bulunurlar. Başlangıçta Törökul Aytmatov, Kasım Tınıstanov, Akmat Bayışev ve C. Turusbekov bu harekete öncülük eder. Davete devamlı katılımlar sonucunda 1926- 1927 yıllarında dergiyi çıkarmak için gerekli para toplanmış ve 1928 yılının Mayıs ayında “Canı Madaniyat Colunda” adı ile derginin birinci sayısı çıkarılmış, K. Tınıstanov da derginin sorumlu redaktörü olmuştur (Ceritoğlu 2000: 3). Bu çalışmaların arasında Tınıstanov, 1927 yılında “Ene Tili” adıyla Latin harfleriyle Kırgız Türkçesinin ilk gramer kitabını yazmıştır (Buran 2011: 151). Kasım Tınıstanov, Kazak aydınları tarafından 1917’de Kazakistan’da kurulan Alaş Partisi’nin Kırgızistan’daki şubesinin açılmasına ve faaliyet göstermesine de öncülük etmiş ve bu dönem aydınlanma hareketi içindeki Kırgız aydınlarından biri olarak önemli çalışmalara imza atmıştır. Dil araştırmacısı olmasının yanında, yazar, şair ve çevirmendir. 1937- 1938 yıllarına kadar birçok çalışmaya imza atmıştır. Yazdığı ve sahnelenen piyesleri ile şiirlerinde milliyetçilik yaptığı ve Rusların aleyhine çalıştığı yönünde suçlamalara maruz kalmış, birçok kez yargılanmış ve tutuklanmıştır. Tınıstanov, 1937- 1938 yıllarında Moldo Kılıç ve Törökul Aytmatov gibi Stalin yönetimindeki Rus katliamının kurbanı olmuştur. Nerede ve ne şekilde öldürüldüğü konusunda kesin bir bilgi yoktur, ancak 1991 yılında Çon Taş’ta bulunan Kasım Tınıstanov, Kazak aydınları tarafından 1917’de Kazakistan’da kurulan Alaş Partisi’nin Kırgızistan’daki şubesinin açılmasına ve faaliyet göstermesine de öncülük etmiş ve bu dönem aydınlanma hareketi içindeki Kırgız aydınlarından biri olarak önemli çalışmalara imza atmıştır. 227 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ toplu mezarlıkta, Cengiz Aytmatov’un Ruslar tarafından katledilen babası Törökul Aytmatov’un cesedi ve bir de suçlama belgesi ile ceza raporu bulunmuştur. Kasım Tınıstanov’un cesedinin de orada olduğu tahmin edilmektedir(Ceritoğlu 2003: 4). “Çon Taş Katliamı”, 1937 yılından itibaren Rusların Kırgız aydınlarının büyük bir bölümünü tutukladığı, ağır işkencelere tabi tuttuğu ve sonunda da hunharca katlettiği olaylar silsilesinin tarihe kara bir leke olarak kaydedilen adıdır. Tutuklanan kişilerle ilgili hiçbir haber alınamamış, ailelerinin onların akibeti hakkında bilgi almak üzere yaptıkları hiçbir başvuru gerçeği aydınlatmak üzere yanıt bulamamıştır. Yıllar sonra diğer cesetlerle birlikte Törökul Aytmatov’un cesedinin yanında bulunan ceza raporu, KGB arşivinden diğer kişilerin de isimlerinin bulunmasına kolaylık sağlamıştır. Ruslar tarafından bu katliamda kurşuna dizilerek öldürülen 137 kişinin isimleri şunlardır. (Buran 2011: 164): Abdrahman Bulatov Bayalı İsakeyev Abdray Abdrahmanov Biakiy Adziloviç Tarkovskiy Abdukadır Abdraimov Boris Vasilyeviç Beloşitskiy Abdulla Kaçibekov Boris Emelyanoviç Yurçev Abdulla Yusupov Bronislav Stefenoviç Yatskovskiy Ahmat Ahun Turdı Ahunov Corobek Omurkulov Ahmetbek Çormakov Çekuş Suleymanov Ahmet Azizov Çengiş Sarbanov Ahmet Mametov Dali Zulfibayev Ait Ahun Oşurov Daniel İvanoviç Kotlyarov Akimhan Moldogaziyev Davlet Zunun Alahun Çurukov Deys Fridrih Gotfridoviç Aleksandr İvanoviç Şevelev Erkinbek Esenamanov Aleksandr Nikolayeviç Yanişevskiy Eşbay Sultanbekov Alıbay Çengaziyev Fedor Egoroviç Bengard Andrey Ambrosoviç Polinkaş Gapircan Nurdinov Artur Yanoviç Lenin Garif Abdulayev Arzı Magaz Genrih Genrihoviç Yantsen Asanbay Camansarıyev Grigoriy Flippoviç Tarançenko “Çon Taş Katli- amı”, 1937 yılın- dan itibaren Rus- ların Kırgız ay- dınlarının büyük bir bölümünü tu- tukladığı, ağır iş- kencelere tabi tuttuğu ve sonun- da da hunharca katlettiği olaylar silsilesinin tarihe kara bir leke ola- rak kaydedilen adıdır. 228 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z Aşim Muhamedov Harti Hunlava Aşur Ahun Musabayev Hasan Ahun Zununov Azim Ahun Akimov Hasan Ciyenbayev Aziz Ahmetcanoviç Alimov İbrahim Ahun İsmailov Bahirdin Kirgizbayev İbraim Aliyev Bahtin Nasırov İbraim Hudayberdiyev Baki Ahun Ahmet Ahunov İdait Ahun Murabedinov Bakrı Tahtayev İmanalı Aydarbekov İmin Ahun Turdiyev Mamut Ahun Bakiyev İmin Sufiyev (Sopiyev) Maylyakuli Nasırov İosif Frantseviç Skalitskiy Mihail Eduardoviç Rihter İosif İvanoviç Kuzmin Mihail Nikolayeviç Luzanov İosif İvanoviç Meldenberger Mukaş İmanbayev İsa Baybasunov Murat Salihov İsmail Ahun Tohtahunov Musa Toktosunov İsmet İmin Ahunov Niyazalı Sakenov İvan Zaharoviç Belousov Nurdin Serkibayev Kadır Mamoyarov Nurkul Kulnazarov Kan-Tay-Dyu Omor Cumayev Karimcan Yuldaşev Kasım Sagınbayev Pavel Konstantinoviç Lvov Kasım Tınıstanov Petr Nikolayeviç Goltsev Kerim Kenenbayev Petr Pavloviç Çepizubov Kerim Nurmotov Petr Yuliusoviç Bergman Kocakan Şorukov Sabit Hocimamabayev Kurman Ahun Nur Ahunov Sadık Ahun Yusup Ahunov Kurman Kambarov Sadık Şaripov Li-Ha Sami, Sakmambet İsmailov Lu-Çan-Toy Samat Çalov Lyudvig Kazimiroviç Krenitskiy Sartbay Baybasunov Lyufing Egor Emelyanoviç Sergey Afanasyeviç Kaşevarov Lyuft Aleksandr Aleksandroviç Sergey Mihayloviç Andres Lyuft Konstantin Aleksandroviç Sıdık Çonbaşev Lyu-Je-Çin Sıdık Tohtayev Magay Andrey İnnokenteviç Sultankul Şamurzin Mamadcan Ahmetov Şakir Galimoviç Şafikov Mamat Hocanov Şarip Ahun Yusupov Tagay Esenamanov Teodor Teodoroviç Miller Tohta Ahun İsmailov Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|