~ 82 ~
etm
ək üçün əlindən gələni əsirgəmədi.Şimalda rus mənafeyi və rus
psixologiyası üzərində qurulan təhsil sistemi bizi dünyadan təcrid etməklə
milli m
ənəviyyatımızı dağıdan ən güclü sülaha çevrilibsə, Cənubda təhsilsizlik
v
ə ana dilində yazıb oxumağı yasaq etməklə məqsədlərinə çatmaq istəyiblər.
Bu gün bel
ə iki əlifbamız, az qala iki ədəbi dilimiz, iki milli psixologiyamız,
iki m
ədəniyyətimiz, iki düşüncə tərzimiz yaranıb. 180 illik ayrılığın yaratdığı
bu şırım yaranı sağaltmaq ayrı-ayrı fərdlərin deyil, bütövlükdə ən böyük təbib
olan mill
ətin işidir.
II Dünya müharib
əsindən sonra uzun müddət davam edən soyuq savaş
n
əhayət, dünyanı lərzəyə salan Sovet Imperiyasının dağılması ilə sona çatdı.
Bununla da dünya iki qütblü idar
əçilikdən qurtuldu.
Qüzey Az
ərbaycan xalqı nəhayət, Elçibəyin rəhbərliyi ilə Müstəqil
Az
ərbaycan Dövləti qurdu. Bu gün artıq 9 milyonluq Qüzey Azərbaycan
Respublikasının bir çox iqtisadi, siyasi, hərbi sıxıntıları olsa da onun BMT-də,
Avropa Şurasında və bir çox Beynəlxalq qurumlarda öz kürsüsü, dünyada öz
s
əsi, siyasəti, öz strateji tərəfdaşları və s. var. Güney Azərbaycan isə hələ də
fars şovinistlərinin müstəmləkə zülmü altında inləməkdədir.
Iran Islam Respublikasında 1997-ci ildə Xatəmi başda olmaqla
«reformistl
ər» adlanan qrupun xalqın dəstəyi ilə iqtidara gəlməsi həm ölkə
daxilind
ə, həm də xaricdə molla rejiminin reformlar yolu ilə dəyişəcəyinə bir
inam yaratmışdı. Əslində isə Xatəmi də başda olmaqla bu «reformistlər» fars
şovinizminin üçüncü dalğasının təmsilçiləri idilər. Bu fars millətçi dalğa
t
əmsilçiləri digər iki şovinist dalğalardan fərqli olaraq Iranda etnik fərqlilikləri
q
əbul edir və güya bunun dövlət tərəfindən də qəbul edilməsinə çalışırlar.
Onlar Iranda güya h
əm milli kimliyi və həm də etnik kimliyi qəbul edir və
göst
ərirdilər ki, «Iranın milli kimliyi farslar və fars dili çərçivəsində
şəkillənməli, etnik kimlik isə yalnız mədəni sahədə qalmalı, heç bir vəchlə
siyasi meydana g
ətirilməməlidir». Çox təəccübləndirici haldır ki, onlar Iran
deyil
ən məmləkətin əsas etnosu hesab olunan 35 milyonluq Azərbaycan
Türkünü d
ə bu etnik kimliyə daxil edirlər. Bütün bunlara bir demokratiya
donu da geydirm
əyə çalışaraq milli problemləri arxa plana keçirməyə cəhd
edirl
ər. Arada bəzi kosmetik dəyişikliklərlə millətimizi çaşdırmağa çalışan
Xat
əmi hökuməti və onların «reformist» düşüncələrinin də iç üzü tezliklə
açıldı və millətimiz bu əcaib və hiyləgər torun nədən ibarət olduğunu anladı.
Ilk önc
ə «reformistlər»lə mühavizəkarların mübarizəsinin «islahatçılar»ın
q
ələbəsi ilə nəticələnəcəyinə ümid bağlayan daxili və xarici qüvvələrin
ümidl
əri boşa çıxdı. Artıq «reformistlər» də iflasa uğradı və «Iran siyasi
~ 83 ~
sistemi islah edil
ə bilən bir siyasi sistem deyil» mövqeyi düşüncələrə hakim
k
əsildi.
Bu
gün Iran adlanan m
əmləkət neft ölkəsi olmaqla yanaşı, həm də
dünyada analoqu olmayan dövl
ət qurluşu sisteminə malikdir. Doğrudur ilk
baxışda elə görünə bilər ki, bu dövlət qurluşu dayanaqlıdır. Belə ki, artıq 33
ildir ki, bu sistem Iranda yaşamaqda, bu və ya digər dərəcədə öz
m
övcudluğunu qoruyub saxlamaqdadır. Fəqət belə üsul-idarə ilə çoxmillətli
dövl
əti uzun müddət yaşatmaq mümkün deyil. Çünki bu günkü dünya siyasi
sisteminin
əsasını demokratiya, plüralizm, liberalizm, sərbəst bazar
iqtisadiyyatı, azad söz, dünyaya inteqrasiya və dünyanın sivil ölkələri ilə
ayaqlaşma təşkil edir ki, Iran adlanan bu məmləkət bütün bu sadalananlardan
m
əhrumdur. Deməli, bütün bu ali keyfiyyətlər olmadan bugünkü dünyada
dövl
ətin dayanaqlığını saxlamaq mümkün deyil. Ona görə də Irandakı bu sərt
idar
əçilik sistemi dünya demokratiyası qarşısında duruş gətirə bilməyəcək.
Dem
əli, Iran artıq dəyişikliklər astanasındadır. Bu dəyişikliyi şərtləndirən
xüsusiyy
ətlər aşağıdakılardır;
-
Iran molla rej
iminin xalqın gözündən düşməsi, bu rejimin sivil dünya
il
ə ayaqlaşa bilməməsi;
-
Ölk
ədə iqtisadi durğunluq və hətta geriləmə, xalqın kütləvi
yoxsullaşması;
-
Milli münasib
ətlərin tam gərginləşməsi;
a) Iran m
ərkəzli fars siyasi-ideoloji sistemi ilə Azərbaycan Mərkəzli
Türk ideoloji-siyasi sisteminin qar
şı-qarşıya gəlməsi;
b) Iranda mövcud ayr
ı-ayrı xalqların milli-siyasi təşkilatlarının
yaranmas
ı - Güney Azərbaycan Milli Hərəkatı, Pakistanda fəaliyyət göstərən
B
əluc Milli Ourtuluş Hərəkatı, Iraqda fəaliyyət göstərən Kürd Hərəkatı, Ərəb
Xalq C
əbhəsi - və müstəqillik uğrunda mübarizə aparması;
-
AB
Ş-Iran münasibətlərinin daha da kəskinləşməsi;
-
AB
Ş və digər böyük dövlətlərin Iranda rejim dəyişikliyinə çalışması;
-
Iran
ı dəstəkləyə biləcək dövlətlərin bu günkü zəif durumu;
-
Neoliberalizmin mill
ətlər arası sistemdə güclənməsi - Qloballaşma;
-
Mütt
əfiq orduların Irana qonşu olan dövlətlərdə olması və NATO
qüvv
ələrinin Əfqanıstan
və Orta Asyada yerləşdirilməsi;
-
Quzey Az
ərbaycan və Türkmənistanın müstəqil dövlət olmaları;
-
Quzey Az
ərbaycan və xaricdə yaşayan Azərbaycan türklərinin (DAK,
BAB, GAMOH) Güneyd
əki Milli Azadlıq Hərəkatına dəstək verməsi;