Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 5. Ayrı-ayrı şəhərlər üzrə təhlükəli istehsalat tullantılarının yaranması (min ton)
- Torpaqların eroziyası, deflyasiyası və rekulti- vasiyası.
86 Cədvəl 5. Ayrı-ayrı şəhərlər üzrə təhlükəli istehsalat tullantılarının yaranması (min ton) 2009 2010 2011 Azərbaycan Respublikası 131,8 140,0 185,4 o cümlədən, şəhərlər üzrə: Bakı 130,1 139,2 183,5 Mingəçevir 0,0 0,0 0 Sumqayıt 1,6 0,7 1,2 Şirvan 0,1 0,1 0,06 Cədvəl 6. Ayrı-ayrı şəhərlər üzrə təhlükəli istehsalat tullantılarının istifadə edilməsi (min ton) 2009 2010 2011 Azərbaycan Respublikası 18,7 5,5 3,6 o cümlədən, şəhərlər üzrə: Bakı 18,4 5,5 3,3 Mingəçevir - - - Sumqayıt 0,3 - - Şirvan 0,0 0,0 0,03 87 Cədvəl 7. Təkrar xammal və tullantıların əmələ gəlməsi (min ton) 2000 2005 2009 2010 2011 Kağız-karton tullantıları, min ton 1,0 0,6 1,1 0,6 0,8 Təkrar toxuculuq materialları, min ton 0,2 0,4 0,3 0,3 0,3 Pambıq çiyidi, min ton 14,9 23,5 2,2 3,4 6,4 Şüşə qırıntısı, min ton 0,0 0,3 0,2 0,4 0,1 Qələvi tullantısı, min ton 12,4 36,3 - - - İşlədilmiş qumbrin, min ton 0,1 0,1 1,1 1,3 1,9 Ağac tullantısı, min m 3 3,4 4,3 3,9 2,4 2,6 Soabstok, min ton 1,4 0,7 0,7 0,7 0,8 Təkrar polimer xammalı, min ton 0,2 0,6 0,4 0,3 0,5 Qara metal tullantıları, min ton 11,5 514,6 449,6 303,4 370,5 Əlvan metal tullantıları, min ton 0,0 0,4 0,3 1,2 0,2 Məişət tullantıları, mlyn m 3 4,6 7,3 6,7 6,7 6,9 Bu çirklənmələr zamanı torpağın xassələri dəyişir. Hava və sudan fərqli olaraq torpaqda öz özünə təmizləmə prosesi zəifdir. Ona görədə torpağa daxil olan elementlər orada uzun müddət qalır, torpağın tərkibindəki elementlərlə reaksiyaya girir və 88 müxtəlif maddələrin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Belə maddələr torpaqdan bitkilərə, bitkilərdən hey- vanlara, heyvanlardan isə insanlara keçir (qida ilə). Onlar ümumi bioloji dövranda iştirak edirlər. Torpağın çirklənməsi suyun və atmosfer havasının çirklənməsinə və əksinə, suyun və havanın cirklənməsi torpağın çirklənməsinə səbəb olur. On- lar, heyvanlar və insanların zəhərlənməsinə, bitkilə- rin inkişafdan qalmasına və məhsuldarlığının azalmasına səbəb olur. Torpağı çirklənmədən qorumaq üçün vaxtaşırı onun çirklənmə vəziyyəti sanitar – epidemioloji stansiyalar tərəfindən yoxlanmalıdır. Bu zaman ərazidə torpağın fiziki, bioloji kimyəvi göstəriciləri nəzərə alınmalıdır. Ölkədə torpaqların çirklənməsinə qarşı mübarizə aparılır və xüsusi tətbirlər kompleksi həyata keçirilir. Məişət tullantılarının tərkibində külli miqdar şüşə qablar, konserv bankaları, polietilen tor- balar, kağızlar olur. Onları təkrar istehsalda xammal kimi istifadə etmək çox əhəmiyyətlidir. Bunun üçün zibil emalı zavodları və tullantıların təkrar emal müəssisələri tikilməlidir. Ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində dəymiş ziyan 2 yerə ayrılır. 1. bilavasitə – insanların sağlamlığının pis- ləşməsi, maddi dağıntılar, təbii mühitin tənəzzülü, 2. dolayısı isə – əlilliyin artımı, xəstəliklər və s. 89 Torpaqların eroziyası, deflyasiyası və rekulti- vasiyası. Torpağın xarablaşması əlamətlərindən biri də onun eroziya və deflyasiyasıdır. Eroziya – yerin səth sularının, küləyin təsirindən torpağın dağılması və münbit qatının itməsidir. Deflyasiya – torpağın küləyin təsirindən sovrulması və münbit qatının da- ğılmasıdır. Eroziya və deflyasiya texnogen və antro- pogen mənşəli olur. Onlar təsərrüfata böyük ziyan vurur. Eroziya ilə mübarizə ümumxalq işidir. Torpaq eroziyası ilə mübarizə təbiətdən səmərəli istifadənin başlıca vəzifələrindən biridir. Bu tədbirlər 3 istiqa- mətdə aparılır. Şəkil 7. Torpaq eroziyası. Torpaq eroziyasının mübarizə tədbirləri Eroziyanı törədən səbəbləri aradan qaldırmaq. Eroziyaya qarşı mübarizə tədbirləri tətbiq etmək Eroziyanın təsərrüfata təsirinin mənfi nəticələrini aradan qaldırmaq Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|