Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 81 ancaq bu cəhətinə görə alman barokko cərəyanının səciyyəvi nümayəndəsi olan Filipp Tsesen özünün tam nəzakətli romanlar ruhunda yazılmış "Assenat" romanında "İsmətli İosif" romanına laqeydliklə yanaşır, təkəbbürlü bir əda ilə onun mənbələrə uyğun yazılmadığını bildirir. Qrimmelshauzen borclu qalmır, bir sıra romanlarında və tənqidi əsərlərində Tsesen və onun kimi yazıçılara kəskin cavab verir. Poeziyadan sadəlik, aydınlıq, gerçəkliyə uyğun- luq, dərin məzmun tələb edən ədib barokko üslubuna məxsus yazıçıların dil pəhləvanlığını, söz oyunbazlığını qətiyyətlə rədd etmişdir. "Satirik Pilqram" kitabında Qrimmelshauzen "poetik sayıqlamalarla" məşğul olan "yazıq səfehlərdən", gah Fillis, gah Xloris, gah Qalateya, gah da Amarillislərdən söhbət açan, boş, mənasız əfsanələr uyduran, onların saçlarını ipəyə, qızıla, günəşin şüalarına, gözlərini ulduzlara, yanaqlarını açılmış qızıl güllərə, dodaqlarını lələ, alnını fil sümüyünə, əlinin dərisini qara bənzətmələrinə gülür. "Simplisissimus" romanının müvəffəqiyyəti yazıçını yenidən həmin mövzuya müraciət etməyə həvəsləndirir. 1670-ci ildə Qrimmelshauzenin "Sadəlövhün acığına, yanqır yalançı və avara Kurajın qəribə və təfsilatlı həyat tarixçəsi" romanı çap olunur. Romanda Otuzillik müharibə dövründə yaşamış fırıldaqçı bir markitant qadının həyatı qələmə alınmışdır. Guya Kuraj adlı bu "nəcib xanım" Simplisissimusla rastlaşır, hətta ondan hamilə olur. Simplisissimusun acığına o da öz xatirələrini yazır. Məlum olur ki, Kuraj uzaq bir Bohemiya şəhər- ciyində Praxatitsdə yaşlı bir qadının himayəsində böyü- müşdür. Kuraj öz doğma ata-anasını tanımır. Onun 13 yaşı tamam olanda şəhərciyi imperiya orduları tutur. Qadın onu landsknextlərin əliuzunluğundan qorumaq üçün qıza oğlan paltarı geyindirir. O, Yanko adı ilə əvvəlcə rotmistrin pajı, sonra məşuqəsi olur, müxtəlif keşməkeşlərdən keçir, bir neçə Afaq Yusifli İshaqlı 82 dəfə ərə gedir. Axırıncı dəfə bir markitanta ərə gedir, döyüşlərdə olur, miyançılıq edir, qaraçılara qoşulur. Simplisissimusun əksinə olaraq Kuraj həyatın keşməkeşlərində yaxşılığa doğru deyil, pisliyə doğru gedir. Həyatın hər addımı onu tənəzzülə doğru aparır. Əməllərindən peşman olmaq bilməyən Kuraj acgöz və doymaq bilməyən bir ehtirasa malikdir. O, yırtıcı, paxıl, tamahkar, intiqamçı, məkrli, daşürəkli bir adamdır. O, ən ümidsiz vəziyyətlərdən xilas olur, yenidən həyatın üzünə çıxır. "Kuraj" romanı sadə, canlı bir dillə yazılmışdır, güclü həyatiliyi ilə seçilir. Eyni ildə çap olunmuş "Şpringinsfeld" romanında Qrimmelshauzen yenidən Simplisissimus mövzusuna qayıdır və Otuzillik müharibənin hadisələri fonunda alman gerçəkliyinin satirik tənqidi mənzərəsini yaradır. Şpringinsfeld otuzillik müharibə dövrünün muzdlu əsgərlərindəndir. Döyüşlərdə ayağının birini itirən bu keçmiş əsgər indi skripkada çalıb özünə çörək pulu qazanır. O, bir dəfə aşxanada Hindistandan qayıtmış Simplisissimusla görüşür, başına gələnləri ona danışır. Məlum olur ki, otuz il əvvəl Şpringinsfeldlə Simplisissimus Zust yaxınlığında bir yerdə vuruşmuşlar. Şpringinsfeldin başına gələnlər də acı və ibrətlidir. Qoca əsgər sonuncu rəfiqəsi gənc banduraçalan qadınla ilə Avstriya və Bavariya yarmarkalarını gəzir. Banduraçalan bir çox cəhətlərdən Kurajı xatırladır. Lakin mənən ondan daha eybəcərdir. Həyasızlıq, əxlaqsızlıq, utanmazlıq onun üçün təbii bir haldır. O, Şpringinsfeldin gözü qarşısında açıq-açığına pozğunluq edir, onun şəxsiyyət və ləyaqətini tapdalayır. Bir dəfə Şpringinsfeld banduraçalan ilə çayın sahi- lində ağacın kölgəsində oturarkən ağacın budağının suya düşmüş kölgəsi üzərində nəsə görürlər, lakin həmin əşya XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 83 əslində ağacın budağı üstündə görünmürdü. Banduraçalan ağaca çıxıb suda əksi görünən predmeti əlinə alan kimi özü görünməz olur. Şpringinsfeld onu ağacın başında görmür, lakin suya düşən əksdə onun əlində balaca bir quş yuvası tutaraq ağacdan düşdüyünü görür. Banduraçalan günün altında olanda onun kölgəsini görmək olur, kölgədə olanda isə tamam görünməz olur. Banduraçalan ərinə təklif edir ki, bir sirli quş yuvasından varlanmaq üçün istifadə etsinlər, namuslu Şpringinsfeld bunu qorxulu və şübhəli sayaraq razılaşmır. Belə olanda banduraçalan olan pulları da götürüb yoxa çıxır. Şpringinsfeld isə acından ölməmək üçün Venesiyasa gedir, mühasirəyə düşür, bir ayağını itirir. Almaniyaya qayıdanda isə banduraçalanın ölüm xəbərini eşidir. Banduraçalanın ölümü haqqındakı söhbət maraqlı bir novella təsiri bağışlayır. Banduraçalan təhlükəli anda yenidən gözə görünməz olsa da, çörəkçinin gətirdiyi əsgərlərdən biri təsadüfən onu təbərzinlə vurub öldürür. Sehrli quş yuvasının taleyi ədibin "Möcüzəli quş yuvası" romanında qələmə alınmışdır. Banduraçalanın ölümündən sonra sehrli əşya onu öldürən təbərzinçinin əlinə keçir. Əvvəlcə o da quş yuvasından qazanc məqsədilə istifadə edir. Özü gözə görünmədən cəmiyyətdə müşahidə etdiyi hadisələr tədricən onda qəzəb, nifrət oyadır. Onun qarşısında həyatın astar üzü açılır. O, kənar gözlərdən gizli qalan dəhşətli yoxsulluğun, saysız-hesabsız kələklərin, ikiüzlülük və şöhrətpərəstliklərin, yalan andların və ailə xəyanətlərinin şahidi olur. O, insanların həyatının ən gizli, dərin cəhətlərini görür. Təbərzinçi başqalarının həyatına qarışır, yalançıları döyür, bacarıqsız adaxlıbazları qorxudur, gözə görünmədən xeyirxah işlər görür. O, bir növ mücərrəd bir əxlaq təcəssümünə çevrilir. Axırda təbərzinçi sehrli yuvanı parça- Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|