Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 69 " – Sənin adın nədir? – Məni oğlan deyə çağırardılar. – Bəs anan səni necə adlandırırdı? – O da oğlan, ancaq mən sözə baxmayanda, bəzən başqa cür. – Bəs sənin atanın adı nədir? – Evdə ona "ata" deyərdilər. – Bəs sənin anan, o, onu necə adlandırırdı? – O da "ata", ancaq söyəndə başqa cür. – Mən sənə Simplitsi, sadə, avam adı qoyuram, bu ad sənə daha çox yaraşır. Əgər mən sənin ananın yerini öyrənsəm, səni onun yanına apararam. – O, yoxdur, qaçdı, evi isə dəmir əsgərlər yandırdılar, heyvanları öldürdülər. – Bəs indi sən hara getmək istəyirsən? – İndi mən burda qalmaq istəyirəm." Zahid onu bir müddət tərki-dünyalıq ruhunda tərbiyə edir. Qoca öləndən sonra Simplitsi onun kimi yaşamaq, guşənişin həyat keçirmək istəyir. Həyatın qəddarlığı, taleyin dönüklüyü onu yenidən insanlar arasına qaytarır. Əsgərlər onun zahiddən qalma komasını dağıdır, cüzi yem ehtiyatını məhv edirlər. O, məcburiyyət üzündən yenidən insanlar arasına yollanır. O, yola çıxan kimi dağıntılar və vəhşiliklərlə üz-üzə gəlir. Qanau qalasına yaxınlaşarkən onu casus bilib həbs edirlər. Qalanın komendantı Simplitsinin başına gələn- ləri bildikdə, xüsusən onun zahidlə əhvalatını eşitdikdə ona qayğı göstərir, onu özünə paj götürür. Məlum olur ki, komendant zahidlə qohum imiş. Simplitsi qubernatorun yanında da qəribə hadisələrlə üzləşir. Onun sarayında miskin bazara baxmayaraq yeməklər və içkilər özbaşınalıqla məhv edilir, halbuki qapı ağzında dayanmış yüzlərlə didərgin insanların aclıqdan gözü çıxırdı. Qəlbi insanlara məhəbbətlə dolu Simplitsius səmimi bir Afaq Yusifli İshaqlı 70 canıyananlıqla insanları həqiqət yoluna qaytarmaq, onları ağıllandırmaq istəyir. O təəccüb edir ki, nə üçün insanlar inandıqları prinsiplərə, həqiqətlərə əməl etmirlər. Simplitsius həqiqət axtardığı yerdə gülüş, məsxərə hədəfinə çevrilir. Ona dana dərisi geyindirib təlxəklik etdirirlər, bu yolda ağlını itirdiyini göstərməyə, sübut etməyə çalışırlar. İnsanları həqiqət yoluna gətirməyin qeyri-mümkün olduğunu görən Simplitsius indi başqa yol tutur. Özünü yalandan axmaq yerinə qoyaraq adamlara gülür, gülərək həqiqəti hamısının üzünə söyləyir. Simplitsius gah kroatlara, gah quldurlara əsir düşür, gah meşədə gəzib özü quldurluq edir, kəndliləri söyür. Gah dana dərisini qadın paltarı ilə əvəz edib, qəribə vəziyyətlərlə qarşılaşır. Gah imperiya orduları, gah da isveçlər arasına düşür. Dünyanı əməlli-başlı tanıyan, böyüyən Simplitsius özü əsgər olur, narahat bir həyat keçirir, varlanır, müflisləşir, avaralanır, quldurlara qoşulur, evlənir, kəndlilik eyləyir. Parisə düşüb kübar xanımların diqqətini cəlb edir, onların pozğun ehtiraslarının şahidi olur. Arvadının ölümündən sonra səyahətə çıxan Simplitsius yeni-yeni sərgüzəştlərlə qarşılaşır, gah qul kimi satılır, gah gəmidə qəzaya uğrayır. Beşinci kitabın axırında qəhrəmanın Moskvaya gəlməsi, barıt zavodu tikməsi, tatarların hücumunda iştirakı, Volqa ilə Həştərxana qədər səyahəti, tatarlar tərəfindən oğurlanması, satılması, bir çox səyahətlərdən və macəralardan sonra vətənə qayıtması göstərilir. Simplitsiusun Rusiyaya səfərini təsvir edərkən müəllif görünür ki, Adam Olearinin əsərindən faydalanmışdır. Qrimmelshauzen öz qəhrəmanını müxtəlif rəngarəng həyat hadisələri ilə qarşılaşdıraraq onu hər şeyi görməyə, sınaqdan keçirməyə məcbur edir. O, müxtəlif təbəqələrin, sənətlərin nümayəndələri olan insanlarla, bürgerlər, landsknextlər, markitankalar, tacirlər, keşişlər, rahiblər, XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 71 əyanlar, dəftərxana işçiləri, ifritələr və s. üz-üzə gəlir. Hər yerdə o özünü xalq içərindən çıxmış bacarıqlı, çevik, sağlam düşüncəli bir adam kimi aparır, onun Simplitsius adına Simplitsissimus sözü də artırılır. O, keçmişi, əsli-nəcabəti olmayan "əlahəzrətlərdən" seçilən "sadələr sadəsi" olur. Xalqın təcəssümünə çevrilir. Romanın sonunda biz onu tərki-dünya bir zahid vəziyyətində görürük. Lakin o, həyatdan yox, eybəcər ədalətsizlik dünyasından qaçır. Holland kapitanı ona insanlar arasına qayıtmağı təklif edəndə o, belə cavab verir:" Burada əmin-amanlıqdır, orada müharibə, burada şöhrətpərəstlik, xəsislik, qəzəb, paxıllıq, qısqanclıq, ikiüzlülük, yalan, yemək və paltar haqqındakı hər cür qayğılar, həmçinin şərəf və ad- san barədəki düşüncələr mənə yaddır." Dünyadan və insanlardan uzaq qaçaraq o, gününü zəhmətlə keçirir. Əlli il sonra Defonun qəhrəmanı Robinzon Kruzo edən kimi o da insan yaşamayan adada məhsul becərir; palma yarpaqları üzərində öz xatirələrini yazır. O, belə hesab edir ki, quş uçduğu kimi insan da zəhmət çəkməlidir. Romanın həcmi böyük olsa da, yazıçı onun yüksək ölçü və tənasüb hissi ilə yazmışdır. Burada hər şey, hər bir fəsil, hər bir səhnə müəllifin vahid planına tabe edilmişdir. Süjetdə dolaşıqlıq, paralel inkişaf etdirilən hadisələr yoxdur. Hadisələrin, vəziyyətlərin tez-tez dəyişməsi onun bütövlüyünə xələl gətirmir. Qəhrəmanın başına gələn macəralar, daha çox həyatın keşməkeşləri kimi qarşılanır, qəhrəmanı həyatın müxtəlif cəhətləri ilə tanış edib zənginləşdirir, gah onun ucalmasına, gah da enməsinə, geriyə getməsinə səbəb olur, lakin o heç yerdə əvvəl keçilmiş yola bir də qayıtmır. İspan kələkbazlıq romanlarının qəhrəman- larından fərqli olaraq Simplitsius ətraf gerçəkliyi anlamaq və şərh etməyə çalışır. Hadisələrin rəngarəng axınında o taleyin oyuncağına Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|