Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 75 torpaqla döyüşən, qəhrəmanlıq göstərən, öz əməyi ilə bütün təbəqələri yemləyən kəndli əməyini alqışlayır. Yazıçı öz qəhrəmanının dili ilə kəndli təbəqəsinə himn oxuyur. Simplitsius tütək çalaraq kəndlilər haqqında şeir oxuyur. Kəndlidir sayılan hamıdan mənfur, Halbuki hamını yedirdən odur. Əgər əkinçilik etməsə Adəm, Yaşaya bilməz də yəqin ki aləm. Gəzdi yer üzünü əlində toxa, Ta ki knyaz gəlib taxta çıxa. Torpağın verdiyi dövləti tamam Becərən sən oldun, ey mənfur avam. Məhsulu torpaqdan sən yığdın fəqət, Dolanır onunla bütün məmləkət. Şah allah bəxş edən bir kəs olsa da, Kəndlilər olmasa yaşamaz o da. Kəndli çörəyiylə dolanır əsgər, Ondansa kəndliyə gəlir min zərər, Əgər şərab qoysa ağa süfrəyə, O sənin əlinlə gəlib ərsəyə. Torpaqdan alarsan hər cürə bəhər, Sən öz zəhmətinlə istəsən əgər... A.A.Morozov çox doğru olaraq yazır: "XVII yüzil- liyin yazıçılarından heç kəs kəndlinin insani hüququnu, şərəfini və ləyaqətini Qrimmelshauzen kimi bu qədər inamla, coşqunluqla və inadla müdafiə etməmişdir. O, isti və soyuqdan, havanın xoş keçməməsindən, quraqlıqdan, daşqınlardan iztirab çəkən torpağı qanlı təri ilə suvaran öz zəhmətinin bəhrəsini az görən, daim qarət edilən, qazancı əlindən alınan kəndlinin ağır həyatını böyük bir canıyananlıqla təsvir edir." Qrimmelshauzenin kəndli Afaq Yusifli İshaqlı 76 qəhrəmanları öz təbəqələri haqqında şüurla danışırlar, bütün dünyanı və bütün təbəqələri öz zəhmətləri ilə yedirmələrini fəxrlə xatırladırlar. Kəndli öz əməyi ilə müharibənin vurduğu yaraları sağaldır. Cüt qılınca qalib gəlir. Yazıçı inandırır ki, zorla torpaqdan ayrılan, hər yerdə təqib edilən kəndli öz müqəddəs qəzəbi ilə istismarçılar, ziyalılar üçün qorxulu bir qüvvəyə çevrilə bilər. Otuzillik müharibənin acı nəticələrinə qarşı şikayətlər, narazılıqlar alman yazıçılarının heç birində Qrimmelshauzendə olduğu qədər qəti şəkildə müharibənin inkar edilməsi fikrinə gətirib çıxarmamışdır. Qrimmelshauzen açıq və qəti şəkildə dini və feodal müharibələrinin xalq üçün fəlakətli olduğunu göstərib onu rədd etmişdir. Romanda təsvir edilən müxtəlif səhnələr, əsgərlərin törətdikləri özbaşınalıqlar, yanğınlar, qarətlər, edamlar müharibəyə qarşı ümumxalq qəzəbini əks etdirməkdədir. Qrimmelshauzenin siyasi görüşləri müxtəlif şəkildə XVI-XVII əsrlərin sosialist utopiyaları ilə səsləşməkdədir. Uzun əsrlər boyu xalq kütlələrinin feodal əsarətinə qarşı etirazı və yeni sosial quruluş arzuları ilk sosialist utopiyalarını qidalandıran əsas zəmin olmuşdur. Qrimmelshauzenin əsərində də vəziyyət belədir. Lakin yazıçının dünyagörüşünü qidalandıran mənbələrdən filosof Bomenin kitablarını, Tomas Morun "Utopiya", Tommazo Kampanellanın "Günəş şəhəri", İ.V.Andreenin "Xristianopol" əsərlərini və anabantistlərin əməli fəaliyyətini göstərmək olar. Yazıçının qəhrəmanı anabantistlərin həyat tərzini mələklərə məxsus bir həyat tərzi kimi qiymətləndirir və təəssüf edir ki, "bu kafirlər əsl xristianlığa keçməmiş, əsl xristianlar isə bu kafirlər kimi yaşamırlar." Romanın üçüncü kitabının başlanğıcında Simplitsius özünü Yupiter adlandıran bir nəfərlə qarşılaşır. O, XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 77 vəhşiləşmiş, miskin, hamının lağa qoyduğu bir dəlidir. Lakin bu miskin dəli guya Yupiterdir, insan şəri, eybəcərliyi haqqında söhbətləri eşidib göydən enmişdir ki, bu söhbətlərin doğru olub-olmamasını yoxlasın, Yupiter insan cəmiyyətini eşitdiklərindən daha acınacaqlı bir vəziyyətdə görmüşdür. Allahların məclisində qərara alınmışdır ki, yer üzündə yeni bir Nuh tufanı yaradıb insanları məhv etsinlər. İnsanların dostu olan, onları sevən Yupiter isə bu son tədbirdən əvvəl insanların həyatını və fikirlərini öyrənib sonra cəzaya əl atmaq fikrinə düşür. O, hamını, bütün insan nəslini məhv etmək fikrini bəyənmir, ancaq ən pisləri, ən yaramaz və eybəcərləri məhv etmək, qalanlarını isə öz iradəsinə tabe etmək qərarına gəlir. Simplitsius onun bu fikri ilə razılaşa bilmir, razı- laşmır. Onun fikrincə, Yupiterin ürəyinin yumşaqlığı onu aldadır. Hər hansı bir yarımçıq tədbir heç bir nəticə verməz. Siz insanların ancaq bir hissəsini cəzalandırmaq üçün nə edə bilərsiniz? Əgər müharibə başlasanız, ancaq yaramazlar və tülüngülər qazanarlar, namuslulara isə iztirablar qismət olar; əgər insanlara aclıq göndərsəniz, çörəklə alver edən sələmçilərə xidmət göstərmiş olarsınız; əgər taun göndərsəniz, çoxları ölər, onların var-dövləti tamahkar adamların əlinə keçər. Mənə inanın, mərhəmətdən əl çəkin, qoy göylərin cəzası bütün insanların qisməti olsun." Özünü allahlar allahı sayan miskin dəli isə insanların utopik arzularından xəbər verən gələcək planlarından danışır, Simplitsiusu məhdud görüşlü bir adam adlandırır, özünü allah kimi aparmaqda davam edir: "Sən məhdud görüşlü insan ağlı ilə düşünürsən. Cinayətkarla birlikdə günahsız adamların da ölməsi qayğısına qalmaq ancaq allahların işidir. Mənim xüsusi planlarım var. Mən insanlar arasına öz nümayəndəmi göndərəcəyəm. O, insanlar qarşısında fövqəltəbii qabiliyyətlərə malik bir qəhrəman kimi peyda Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|