Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 142 Fransua de Malerb Kann şəhərində yoxsullaşmış zadəgan ailəsində doğulmuşdur. Onun atası Kannda məhkəmə məmuru idi. Yaxşı təhsil alan, Anqulem Hersoqu Henrixin katibi olan Malerb öz ağası ilə birlikdə bir müddət Provansda yaşamış və burada italyan dili və ədəbiyyatını öyrənmişdir. 1586-cı ildə Anqulem Hersoqunun ölümündən sonra yenidən Kann şəhərinə qayıtmış, yoxsulluq içərisində şeir yazmaqla məşğul olmuşdur. 90-cı illərin sonlarında Eks şəhərində yaşayan Malerb "Cənab Düperyeyə qızının ölümü münasibətilə təsəlli" şeirini yazır, IV Henrixin nişanlısı Mariya Mediçinin Eksə gəlməsini böyük bir oda ilə qarşılayıb, ölkədə əmin-amanlıq yaranmasını alqışlayır. 1605-ci ildə Parisə gəlib IV Henrixə təqdim olunan şair kralın sifarişi ilə onun Limuzin səfəri ilə bağlı yeni bir şeir yazır. Stans formasından istifadə edən Malerb öz şeirində kralı şücaətli, müdrik, feodal araçəkişmələrini aradan qaldıran, ancaq təbəələrinin xoşbəxtliyini düşünən bir hökmdar kimi göstərmiş və tərənnüm etmişdir. Malerbin stansları sarayda müvəffəqiyyət qazanır, hökmdar ona saray rütbəsi verir. Bu vaxtdan Malerb Fransanın rəsmi saray şairi olur. Rişelye isə onu Fransanın xəzinədarı təyin edir. Öz mövqeyini Parisdə və sarayda möhkəmləndirən Malerb ilk dəfə ədəbiyyat sahəsində möhkəm dövlət siyasətinin yeridilməsi zərurətini elan edir. O, eyni zamanda şair və nəzəriyyəçi idi, lakin nəzəri görüşləri şeirlərinə nisbətən klassisizmin formalaşmasında daha mühüm rol oynamışdır. Lirik bir şair kimi XVII əsr fransız ədəbiyyatında Ronsarın həqiqi varisi olan Malerb daha sox odalar, stanslar, sonetlər və nəğmələr yazmışdır. Ronsar poeziyası ilə yaxın əlaqələrinə baxmayaraq o, "Ülkər" qrupunun və onun təqlidçi- lərinin fərdiyyətçiliyi, subyektivizmi və emosionallığı ilə mü- barizə aparmışdır. O, fərdiyyətçiliyə, təsirliliyə qarşı çıxaraq poetik materialın ciddi məntiqi intizam və düşüncəyə uyğun XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 143 şəkildə qurulmasını tələb edirdi. Əslində bu, mütləqiyyətin siyasi məqsədlərinə cavab verən, fərdi özbaşınalığa qarşı yönələn şüurlu bir hərəkət idi. Ağıl, düşüncə qarşısında səcdə edən, Dekart və Bualodan çox-çox əvvəl ancaq ağlı əsl gözəlliyin və həqiqətin ali hakimi sayan Malerb poeziyada ağla zidd olan şeyə qarşı mübarizə aparmışdır. Dumanlılıq, sünilik, uydurmaçılıq hallarını rədd etmişdir. O, əsərlərin dolaşıq quruluşa, bayağı, anlaşılmaz və yanlış dilə malik olmasını inkar edirdi. Sarayın, zadəganlığın təsili ilə Malerb kobud, plebey söz və ifadələrindən qaçmağa, əyalət sözlərini işlətməməyə, Paris dilinin təmizliyini qorumağa çağırırdı. Bir məhdudluqlarına baxmayaraq Malerbin poetik dil sahəsində həyata keçirdiyi islahatda yeni, mühüm cəhətlər çox idi. Malerb müəyyən qədər ciddi və məhdud olsa da, fransız dili sahəsində incə zövqə, həssas duyğuya malik idi. Malerbin apardığı dil islahatının doğruluğunu belə bir fakt bir daha təsdiq edir ki, nəinki təkcə XVII və XVIII əsrlərdə, hətta XIX əsrdə bir sıra tanınmış şairlər öz əsərlərində onun göstərişlərinə əməl edirdilər. Öz şeirlərində Malerb əsl klassisist şair kimi çıxış edir, tənasüb, ölçü hissini gözləyir, bədii əsərin bütün hissələrini bir-birilə elə məharətlə uzlaşdırır ki, biri digərini sıxışdırmır. Bu cəhd şeirdə simmetriya və ahəngdarlıq yaratsa da, onun müəyyən dərəcədə yeksənəq olmasına səbəb olurdu. Malerb üslub və janrların bir-birinə qarışdırılmasına qarşı da qəti etiraz edirdi. Onun müraciət etdiyi, şeirlər yazdığı hər bir lirik janrın özünə məxsus ifadə vasitələri var idi. Onun poeziyasında oda janrı mühüm yer tutur. Şair bu janrı müasir siyasi həyatda baş verən hər hansı bir hadisə münasibətilə söylənilmiş mənzum nitq kimi başa düşür. Bu baxımdan oda Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatında geniş yayılan qəsidə janrı ilə müqayisə oluna bilər. Qəsidə Afaq Yusifli İshaqlı 144 termininin özündə hər hansı bir məqsədlə yazılmış şeir məfhumu vardır. Lakin biz oda sözünü qəsidə şəklində tərcümə etməyi doğru saymırıq. Malerb öz odalarında hissələri simmetrik şəkildə qurur. Hər hansı siyasi bir ideya ilə başlanan bu qəsidələrin sonuna yaxın şair daha geniş, daha mühüm bir ideyaya gəlib çıxır, gələcək haqqında danışır. Ronsardan fərqli olaraq epik ricətdən qaçan, bunu odanın hərəkətini ləngidən bir hadisə sayan Malerb odanı vahid lirik axına tabe edir. Belə bir üsulla yazılan Malerb odaları gah döyüş nəğməsi, gah da dini himn səciyyəsi alır. Malerb fransız ədəbiyyatında öz poeziyasını mütləqiyyətin xidmətinə verən, dövrünün bütün mühüm hadisələrini şeirin mövzusuna çevirən bir sənətkar olmuşdur. Lotaringiyalı Karl tərəfindən Marsel qiyamının yatırılması, kralın nişanlısı Mariya Mediçinin Fransaya gəlməsi, IV Henrixin həyatına qarşı təşkil edilmiş uğursuz 1605-ci il qəsdi, Sedanın alınması və Bulon hersoqunun tabe edilməsi, XIII Lüdovik tərəfindən La-Roşel qiyamının yatırılması və başqa bu kimi mühüm hadisələr onun ayrı-ayrı odalarının mövzusu olmuşdur. Hər bir odasında Malerb kralların keçmiş xidmətlərindən danışır, gələcək şücaətlərindən xəbər verir, əxlaqi-siyasi mövzuda olan düşüncə və nəsihətlərini irəli sürür. Bəzi hallarda şeirin sonunda özü haqqında danışıb, şöhrətinin əsrlərlə yaşayacağını bildirir. Malerbin odaları təmtəraqlı, ciddi şeirlər olmaqla bərabər əsasən soyuq və qeyri-səmimi idilər. Bu şeirlər zahiri forması, bəzək- düzəyi baxımından saray məclislərində zadəganların cah- cəlallı geyimlərini xatırladır, mahiyyət, ideya, fikir cəhətdən isə xeyli yoxsul və miskin görünürdü. Malerb dini mövzuda yazdığı şeirlərdə saray şairi kimi çıxış edərək özünü dindar katolik simasında təqdim edirdi. Dini mövzuda yazdığı şeirləri şair bir qayda olaraq fransız ədəbiyyatına ilk dəfə özünün gətirdiyi stanslar Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|